Çocuklarda böbrek hastalıkları ve korunma yolları

Çocuklarda bazı yeme içme alışkanlıkları, pek çok böbrek hastalığına davetiye çıkarıyor. Özellikle hazır içecekler ve paketli gıdaların sık tüketimi, idrara çıkmanın ertelenmesi ve gün içinde az su tüketilmesi böbrek sağlığına olumsuz etkiler yapıyor. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonları, dehidrasyon (susuzluk), obezite, diyabet, hipertansiyon ve kabızlık gibi sorunlar da böbreklere zarar verebiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı bu yazımızda, çocuklarda görülen böbrek sorunlarını aktarırken, özellikle böbrek sağlığı için yapılması gerekenler konusunda anne ve babalara da önemli tavsiyelerde bulunuyor.

En sık hangi böbrek hastalıkları görülüyor?

Yenidoğan bebeklerde ve süt çocuklarında doğumsal böbrek hastalıkları, okul çağı çocuklarda idrara çıkmada bozukluklar, idrarda kanama, idrarda protein çıkması ve hipertansiyon en çok görülen sorunlar arasında listenin başını çekiyor. İdrar yolu enfeksiyonu, böbrek taşı ve doğumsal böbrek hastalıkları ise tüm yaş gruplarında görülebilen durumlar. Özellikle idrar yolu enfeksiyonu geç ya da yetersiz tedavi edilirse, tekrarlarsa, idrar yollarında anormallik varsa, böbrek iltihabı yaratırsa çok tehlikeli durumlara neden olabiliyor. Böbrekte hasar (leke) bırakan iltihap ileri yaşlarda hipertansiyona, böbrek yetersizliğine (üre yüksekliği), büyüme geriliğine, kansızlığa, gebelikte albuminüri ve gebelik zehirlenmesine kadar gidebiliyor. Obezite ve diyabet ise çocuklarda proteinüri (protein yükselmesi), hipertansiyona bağlı böbrek fonksiyonlarında bozulma ve böbrek taşları gibi sorunları beraberinde getiriyor. 

Çocuklarda böbrek yetmezliği ne kadar yaygın? 

Bilindiği üzere, böbrekler kandaki toksinleri filtreleme yeteneğini kaybettiğinde böbrek yetmezliği ortaya çıkıyor. Bu durum, böbrek fonksiyonlarının 3 aydan uzun süre ile geri dönüşümsüz ve ilerleyici olarak bozulduğu durumda kronik böbrek hastalığı olarak tanımlanıyor. Tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da görülen bu durumun Türkiye’deki sıklığı, Credit-C çalışmasına göre 5-12 yaş aralığında 3079 çocukta 4 olarak bildiriliyor. Çocuklarda böbrek sorunlarının nedenleri arasında; doğumsal böbrek hastalıklarını (vezikoüreteral reflü, idrar kanalı darlıkları, idrar kanalı genişlikleri, tek böbrek, yapışık böbrek, mesane hastalıkları gibi), kistik böbrek hastalıklarını, böbrek hasarını, iltihabi durumları, böbrek taşlarını, ailesel hastalık öykülerini ve vasküler hastalıkları (damar hastalıkları) sayabiliriz. 

Kronik böbrek hastalığı olan çocuklar düzenli aralıklarla takip edilmeli, bu takipler sırasında büyüme gelişmeleri, kan basıncı, idrar tahlili ve idrar protein seviyeleri, kan tahlilleri ile böbrek fonksiyonları, mineral dengesi, kansızlık, vitamin düzeyleri değerlendirilerek ilaç tedavileri uygulanmalıdır. Böbrek fonksiyonlarının en son aşamaya geldiği, idrar miktarının çok az seviyeye indiği ya da idrarın hiç olmadığı, beslenmenin bozulduğu, kalp ve diğer organları da etkileyen bozukluklar ortaya çıktığında ise diyaliz tedavisi ya da böbrek nakli tedavisi gerekir. 

Limonun böbrek taşlarını önlediği doğru mu? 

Limon suyu ve portakal suyu bazı metabolik böbrek taşlarının büyümesini engelleyici olarak belirli miktarlarda tedavide yer alabiliyor. 

Böbrekleri nasıl korumalıyız? 

Unutmamalıyız ki, sağlıklı beslenme alışkanlığı bebeklikte başlar. Ebeveynler çocukları ilk ek besinlerle tanıştırdıkları dönemden itibaren mevsiminde, doğal, besinler sunmaya özen göstermelidir. Anne ve babalar besin tercihleri ile çocuklara örnek olduklarını da unutmamalılar. Sebze yemeyen bir annenin ya da hazır içecekler tüketen bir babanın çocuğunun tencere yemeklerini sevmesini beklemek gerçekçi olmaz. Çocuklarınızın böbrek sağlığı için hazırladığımız öneri listesini gözden geçirerek, eksik ya da yanlış yaptığınız noktaları tespit edebilirsiniz… 

• Çocuklarınızı işlenmiş ve tuzlu gıdalardan mümkün olduğunca uzak tutun. Tuz, şeker ve işlenmiş gıdalardan kısıtlı, dengeli protein, yağ ve karbonhidrat içeriğine sahip meyve, sebze ve süt grubu besinleri tüketmelerine özen gösterin. Çocuklarınızı ilk 1 yaşta tuz, ilk 3 yaşta şeker ile tanıştırmayın.
• Şeker oranı düşük portakal, mandalina, nar gibi kış meyveleri ile salatalık, çilek gibi yaz besinleri çocuklara ara öğün olarak günde 1-2 porsiyon verilebilir. Kuru yemiş (kavrulmamış), kuru meyve, meyve pestilleri, kaşar peyniri, dondurma, tahin-pekmez, ev yapımı kekler de porsiyon miktarına dikkat edilerek tüketilebilir. Çikolata, gofret, hazır dondurma gibi ürünler ise haftada birden daha sık olmamak kaydıyla ufak porsiyonlar şeklinde verilebilir.
• Yemek yanında salata, yoğurt bulundurun, ara öğünlerde meyve, çiğ sebze, kuru yemiş-kuru meyve, süt tüketimini özendirin. Ayaküstü atıştırmaları engelleyin, çocuklarınızın televizyon ve bilgisayar karşısında yemek yemelerine izin vermeyin.
• Gün içinde yeterli su tüketmelerine destek olun. Yaşa göre değişmekle birlikte günde 1-1,5 litre su tüketilmelidir. 
• İdrarın ertelenmesinin yararlı olmadığını anlatın. 3 saat ara ile, günlük ortalama 6 kez tuvalete gidilmesi idealdir. 
• Doktora danışmadan ağrı kesici, ateş düşürücü, antibiyotik ya da başka ilaç / bitkisel ürün kullanmayın. 
• Haftada en az 3 gün fizik aktivite yapmalarını sağlayın. Ailece yürüyüşler yapabilir, çocuklarınızın erken yaşta sevdikleri bir spor ile uğraşmalarını destekleyebilirsiniz. 

BÖBREK SAĞLIĞININ BOZULDUĞUNUN 12 İŞARETİ! 

1. Kırmızı ya da kahverengi idrar yapma
2. Göz kapakları, yüz, bacaklarda şişlik
3. Karın ağrısı
4. Sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma, idrar kaçırma
5. Ateş
6. Çok su içme, çok idrara çıkma
7. İdrar miktarının aniden azalması
8. İştahsızlık
9. Tekrarlayan kusmalar
10. Büyümede duraklama
11. Halsizlik
12. Soluk cilt yapısı