Güneş çarpması nasıl anlaşılır?
okuyabilirsiniz.Sıcak yaz günlerinde en çok rastlanılan rahatsızlıklardan biri olan güneş çarpması özellikle yüksek tansiyon, kronik böbrek yetmezliği, diyabet ve kanser gibi kronik hastalıkları olanlar ile aşırı kilolu ya da aşırı zayıf kişileri, psikiyatrik problemi olanları, 65 yaş üstü kişileri, 5 yaş altı çocukları ve hamileleri daha çok etkiler.
Güneş çarpması nedir?
Güneş altında uzun süre kalınması vücut ısısını ayarlayan mekanizmaların bozulmasına yol açar. Sıcak ortamlarda vücut; terleme, sıcak havayı nefesle dışarıya atma ve deri yüzeyine doğru kan akışını artırma gibi reaksiyonlarla kendini yüksek ısıdan korur. Vücut sıcaklığı normalin üstüne çıktığında beyinde ısı kontrolü sağlayan merkezden dolaşım sistemine sinyal gönderilir ve kan damarlarının genişlemesi sağlanır. Kan damarları genişleyerek daha fazla kan akışı sağlar ve vücuttaki fazla ısı, daha soğuk olan dış ortama doğru geçiş yapar. Ancak ani yükselen hava sıcaklıklarında vücutta aşırı derecede ısı üretimi oluşur ve vücut normal sıcaklığına dönmek için yeterli derecede ısı kaybedemez. Vücut ısısındaki aşırı artış, organları tahrip edecek kadar yükselebilir. Genel olarak 40 derecenin üstündeki sıcaklıklarda ortaya çıkan güneş çarpması ciddi sağlık problemlerine hatta ölümle sonuçlanan klinik bir tabloya neden olabilir.
Güneş çarpması belirtileri nelerdir?
Güneş çarpması sersemlik yürümede bozukluk gibi sinir sistemi rahatsızlıkları, bilinç kaybı, ruhsal durum bozuklukları, terleyememe, yüksek ateş, bulantı, kusma ve baş ağrısı gibi belirtiler gösterir. Bu belirtilere ek olarak;
- Baş dönmesi
- Kuru ve sıcak cilt
- Ciltte ağrılar
- Çarpıntı, titreme
- Halsizlik, yorgunluk, bayılma
- Kas krampları
- Uykuya eğilim gibi semptomlar da gözlenebilir.
Solunumda düzensizlik ve havaleye eşlik eden yüksek ateş ile birlikte deride kızarıklıkta söz konusu ise sıcak koması olarak adlandırılan klinik tablo görülebilir. Yüksek sıcak nedeniyle vücutta aşırı su kaybı gözlenir ve vücudun sıvı elektrolit dengesi bozulur. Güneş çarpması hemen tedavi edilmezse ilerleyen safhalarda çok daha ciddi sağlık problemleri ve yaşam kaybı riski oluşturabilir. Kişinin bilincini kaybetmeden gerekli müdahalelerin yapılması, sinir sisteminde oluşabilecek zararları da önleyebilir.
Güneş çarpması durumunda yapılacaklar
Çevrenizde bulunan bir kişinin güneş çarpmasına maruz kaldığını düşünüyor iseniz mutlaka bir ambulans çağırmalı ya da en yakın sağlık kuruluşuna götürmelisiniz. Böyle bir durumda yapılması gereken ilk müdahale kişinin vücut sıcaklığını mümkün olduğunca hızlı bir şekilde düşürmektir. Tıbbi yardım beklerken yapılması gereken ilk yardım önlemleri şöyle sıralanabilir:
- Hastanın elbiseleri çıkartılarak soğuk su banyosuna sokulmalıdır ya da hasta ıslak bir havlu ya da çarşafla sarılmalı ve buz ile vücudu ovulmalıdır. Koltuk altı ve kasık bölgesine buz koyulmalı ve baş ve boyun bölgesi öncelikli olarak soğutulmalıdır.
- Hastanın kan dolaşımını başa doğru yönlendirmek için ayakları yüksekte tutulmalı ve soğuk kanın beyne ulaşımını sağlamak amacıyla kol ve bacaklara masaj yapılmalıdır.
- Hastada bilinç kaybı yok ise yudum yudum su içmesi sağlanmalıdır. Bilinç kaybı söz konusu ise hastanın vücut ısısını düşürmek için soğuk duşa devam edilmelidir.
Güneş çarpması nasıl tedavi edilir?
Güneş çarpmasına maruz kalan kişide vücut sıcaklığı hızla artar ve eğer artış önlenemezse 30 dakikalık kısa bir zaman diliminde hasta yaşamını kaybedebilir ya da karaciğer ve böbrek gibi organlarına kalıcı hasar alabilir. İlk yardım güneş çarpması vakalarında oldukça önemlidir. Hastaneye gelen güneş çarpması vakalarında doktor hastanın semptomlarını inceler ve kan basıncı ile vücut sıcaklığını değerlendirir. Vücut ısısının değerlendirilmesinde rektal sıcaklık göz önüne alınır. Hastaya kan ve idrar testleri yapılarak vücudun sıvı ve elektrolit dengesine göre sıvı terapisi uygulanır. Güneş çarpmasının en önemli komplikasyonlarından biri olan böbrek yetmezliği ihtimaline karşı hasta birkaç hafta daha gözlemlenir.
