Zihinsel faaliyetler Alzheimer riskini düşürüyor

Halk arasında “bunama” olarak tanımlanan demans türlerinden biri olan Alzheimer, zaman içinde beyin hücrelerinin ölümüne bağlı olarak gelişen ve beyinde protein birikimine bağlı olarak oluşan bir hastalık. Kişinin bilişsel fonksiyonlarının azalmasına neden olan bu önemli sorun, günümüzde demansa en sık neden olan hastalıktır. Çünkü hastalıkla ilgili en önemli risk faktörü ileri yaştır ve görülme sıklığı yaşla birlikte belirgin artış gösteriyor. 

Sıklıkla 60 yaşından sonra görülüyor

Alzheimer’da beyindeki hücre kayıplarına bağlı olarak beyin büzüşüp küçülüyor. Alzheimer başlangıç döneminde basit unutkanlıklara yol açarken, ilerlediğinde ise yavaş yavaş yakın geçmişe ait yaşananları da siliyor. Sıklıkla 60 yaşından sonra görülen Alzheimer hastalığına ait şikayetlerin yavaş yavaş ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Dolayısıyla hastalığın başlangıç evresi kişinin kendisi ya da yakın çevresi tarafından fark edilemeyebiliyor. 

Alzheimer hastalığının neden kaynaklandığı ise henüz tam olarak anlaşılamasa da, yaşanan beyin hücre kaybının beklenenden çok daha önce gerçekleşmesiyle oluştuğu tahmin ediliyor. Farklı bir deyişle, yaşın ilerlemesiyle birlikte beyin hücrelerinde yaşanan kayıp normal kabul edilse de Alzheimer’da oluşan hücre kaybı, olması beklenenden çok daha hızlı ve fazla gerçekleşiyor. Başlangıç dönemi Alzheimer belirtileri arasında bulunan hafif şiddetli unutkanlık, zaman içinde ilerleyerek bilinç bozukluğuna yol açıyor. Alzheimer hastalığının belirtileri arasında bulunan unutkanlık, hastalığın başlangıç evresinde hafif düzeyde olsa da zaman içinde kişiyi sohbet etmek gibi basit eylemleri dahi gerçekleştiremez bir noktaya getiriyor. 

Nasıl tanı konuyor? 

Alzheimer hastalığının tanısında öncelikle hasta yakınlarından kişi hakkında anamnez yani hastanın hikayesi alınarak kişinin nörolojik muayenesi yapılıyor. Nörolojik testlerin ardından hekim gerekli gördüğünde nörokognitif testler, MR, BT, PET gibi radyolojik görüntüleme ve bazı hormon, vitamin ve diğer gerekli değerlerin incelemeleri için laboratuvar tetkikleri yapılabilir. Elde edilen bulgular ışığında kişi tekrar değerlendirilir ve bazı vakalarda tanının netleştirilmesi için genetik testler de yapılabilir. Tüm veriler ışığında ve özellikle de hastalığın seyrine göre Alzheimer tanısı konur. Alzheimer hakkında yapılan kapsamlı araştırmalara rağmen henüz hastalığın iyileştirilmesine yönelik bir tedavi yöntemi mevcut değil. Ancak hastalığın ilerleyişinin yavaşlatılmasına ve var olan şikayetlerin azaltılmasına yönelik farklı tedavi yaklaşımları var. 

Tedaviler kişiye özel düzenleniyor

Kişiye özel olarak düzenlenen tedavilere çoğunlukla düşük dozda ilaç kullanımı ile başlanıyor. İlerleyen dönemde hasta tekrar incelenerek gerekli durumlarda ilaçların dozu artırılabilir. İlaç dışı tedavilerde ise; sağlıklı ve dengeli beslenmeyi, fiziksel aktivite ve egzersizi, kilo kontrolünü, stresi azaltma ve kontrol altına almayı, sosyal aktiviteler, vasküler-metabolik riskleri azaltmayı (hipertansiyon, diyabet kontrolü vs) ve bunları düzenli hale getirmeyi sayabiliriz. Kişinin günlük aktivitelerinin kendi başına yapılabilmesini hedefleyen tedavi yöntemleri sayesinde hasta ve yakınlarının yaşam kalitesinin artırılması hedeflenir. Alzheimer hastalığına bağlı olarak gerçekleşen yaşam kaybı, çoğunlukla pnömoni (zatürre) ve felce bağlı olarak gerçekleşir. 

Yeni bir ilaç geliştirildi

Yaklaşık 20 yıldır Alzheimer’a yönelik yeni bir ilaç geliştirilmedi, ancak bu yıl FDA tarafından onay verilen ve hastalığı modifiye ettiği, beyinde oluşan amiloid plakları azalttığı öne sürülen bir ilaç herkesi ümitlendirdi. Ancak hastalar üzerindeki etkisi ve sonuçları hakkında kesin yorum yapmak için henüz çok erken. Çalışmalar şu an için yetersiz olsa da bu oldukça büyük bir adım olarak kabul edilebilir. İlacın güvenli ve etkili olduğu yönünde yeterli kanıtlar elde edilirse hastalar için çok iyi bir tedavi yöntemi olma potansiyeli olduğunu söyleyebiliriz. 

Prof. Dr. Yaşar Kütükçü, Alzheimer evrelerini şöyle anlattı:

Başlangıç evresi Alzheimer

Hafif derecede unutkanlıklar olur ve kişi bunu tolere edebilir durumdadır. Hasta, yeni tanıştığı kişilerin isimlerini hatırlamakta zorluk çekerken, planlama konusunda da sıkıntılar yaşayabilir.

Orta evre Alzheimer

Hastalığın en uzun evresidir. Belirtiler artık daha belirgindir. Kişi, düşüncelerini ifade etmekte ve rutin işlerini yapmakta zorlanır. Zamanla kendi evinin yolunu hatırlayamaz hâle gelir. Mesane ve bağırsakların kontrol edilmesinde sorunlar görülür.