Jülide Unutmaz

İş hayatındaki yoğun tempo, akademik baskılar, aile sorumlulukları ve sosyal çevrenin beklentileri bireylerde uzun süreli stres yaratarak fiziksel ve zihinsel çöküntüye yol açabilir. Özellikle çalışan kesimde sık görülse de sadece iş hayatıyla sınırlı kalmaz; öğrenciler, ev hanımları ya da bakım veren kişilerde de gelişebilir. Kişi, zamanla kendini sürekli yorgun, umutsuz, değersiz ve başarısız hisseder. Başlangıçta sadece geçici bir yorgunluk gibi algılansa da, ilerleyen aşamalarda sosyal yaşamdan kopmaya, fiziksel sağlık sorunlarına ve psikolojik rahatsızlıklara yol açar.

İmposter Sendromu, modern çağın en dikkat çekici psikolojik olgularından biridir. Akademik ve mesleki başarılarına rağmen bireyin kendini yetersiz hissetmesi, elde ettiği konumun aslında bir “yanılsama” olduğuna inanması ve bir gün çevresi tarafından sahtekar olarak ifşa edileceği korkusuyla yaşaması bu sendromun temelini oluşturur. İlk kez 1978 yılında psikolog Pauline Clance ve Suzanne Imes tarafından tanımlanan bu durum, özellikle yüksek başarı elde eden bireylerde görülür. Kişi ne kadar başarılı olursa olsun, içsel olarak kendini yetersiz hissetmekten kurtulamaz. Toplumsal baskılar, mükemmeliyetçilik, aile içi dinamikler ve yoğun rekabet ortamı bu sendromun gelişiminde önemli rol oynar. Kadınlar, azınlıklar ve yeni sorumluluklar üstlenen kişilerde daha sık rastlanması da dikkat çekicidir. İmposter sendromu resmi bir psikiyatrik tanı olmasa da, özgüven kaybı, kaygı, tükenmişlik ve depresyon riskini artırarak yaşam kalitesini ciddi şekilde etkiler.

Panik atak, aniden ortaya çıkan ve kişide yoğun korku, kaygı ile birlikte birçok fiziksel belirtiye yol açan bir durumdur. Çoğu zaman ortada gerçek bir tehlike yoktur ancak kişi kalp krizi geçirdiğini, nefes alamadığını ya da kontrolünü kaybettiğini düşünerek büyük bir panik yaşar. Kalp çarpıntısı, göğüs sıkışması, terleme, titreme, baş dönmesi ve ölüm korkusu en sık görülen bulgular arasındadır. Ataklar genellikle birkaç dakika içinde şiddetlenir ve 10 - 30 dakika sürer, ancak kişinin yaşadığı yoğun kaygı, atak sonrası da devam edebilir.

Basitçe tanımlamak gerekirse empati; bir başkasının duygularını, düşüncelerini ve durumunu anlama ve hissetme yeteneğidir. Kişinin kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun ne hissettiğini ya da nasıl düşündüğünü anlamaya çalışması da empati kurmak olarak adlandırılır. Ancak bu, sadece bir başkasının duygularını "bilmekten" öte, o duyguları derinden "hissetmek" anlamına gelir. Empati, iletişim kurma biçimini, kararları ve çevreyle olan ilişkileri köklü bir şekilde etkileyen beceridir. Sadece birinin ne hissettiğini anlamakla kalmaz, aynı zamanda bu hisleri dikkate alarak ona uygun bir şekilde tepki vermeyi de içerir. Empati kurmak, bir nevi duygusal bir aynalama işlemidir. Karşınızdakinin hislerini kendi iç dünyanızda yaşatıp ona bu doğrultuda yaklaşmanızı sağlar.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında en sık karşılaşılan nörogelişimsel bozukluklardan biridir. Çocuğun dikkatini toplamakta, dürtülerini kontrol etmekte ve enerjisini yönetmekte güçlük yaşamasıyla kendini gösteren bu durum, hem akademik başarıyı hem de sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir. DEHB yalnızca “hareketlilik” ya da “yaramazlık” olarak değerlendirilmemelidir. Çünkü altında biyolojik, genetik ve çevresel pek çok faktör bulunur.

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), obsesyonları, kompulsiyonları veya her ikisini birden içeren kronik bir durumdur. Kişileri farklı şekillerde etkiler. Ancak genellikle belirli bir düşünce ve davranış örüntüsüne neden olur. OKB ile yaşayan insanlar, genellikle takıntılar ya da belirli bir davranışı tekrarlamak için aşırı bir istek uyandıran düşünceler yaşarlar. Daha sonra takıntılı düşünceyi hafifletmeye yardımcı olmak için bu dürtüyü harekete geçirirler.

Gaslighting kişiler arasındaki ilişkilerde meydana gelen psikolojik bir manipülasyon türüdür. Bu yöntemde manipülatör mağdurun gerçeklik algısını, anılarını ve olayları sorgulamasına neden olur. Gaslighting'i tanıma ve mücadele etme yöntemleri arasında yaşanan olaylara dair günlük tutma, güvenilir kişilerle iletişimde olma ve profesyonel yardım alma bulunmaktadır. Bu yöntemler kişinin kendi gerçekliğini korumasına ve manipülasyonun etkisini azaltmasına yardımcı olabilir.

Halk arasında saç koparma alışkanlığı olarak bilinen trikotillomani hastalığı, zihinsel bir sağlık sorunudur. Tedavi gerektiren bu sağlık sorunu genellikle ergenlik ve yetişkinlik yılları arasında görülür. Trikotillomani hastalığına sahip olan kişilerin stres, kaygı, endişe gibi durumlarda saçlarını kopardığı bilinir. Bu yüzden kişinin yaşam standartları üzerinde ciddi bir olumsuz etki yaratır.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), kişinin yaşamını tehdit eden, derin korku, çaresizlik veya yoğun kaygı uyandıran bir olaydan sonra gelişen ciddi bir ruhsal sağlık sorunudur. Savaş, doğal afet, kazalar, fiziksel saldırılar veya ciddi kayıplar gibi olaylar, kişide derin izler bırakabilir ve bu deneyimler zihinde tekrar tekrar canlanarak günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir. TSSB yalnızca olayı yaşayan bireylerde değil, olaya tanık olanlarda da ortaya çıkabilir. Yoğun kabuslar, travmayı yeniden yaşıyormuş gibi hissetme, sürekli tetikte olma hali, uyku ve konsantrasyon bozuklukları bu rahatsızlığın en bilinen belirtileri arasında yer alır. Erken dönemde tanınmadığında kişinin sosyal ilişkilerini, iş hayatını ve ruhsal dengesini bozarak uzun vadeli bir tabloya dönüşebilir. Bu nedenle TSSB, hem bireysel hem de toplumsal açıdan önemle ele alınması gereken bir durumdur.

Odaklanma sorunu her yaşta bireyde gözlenebilen, kişinin genel olarak herhangi bir işi maksimum verimle yapmasını zorlaştıran bir durumdur. Belirtiler, çevresel uyaranların artmasıyla ya da kişinin hayatında yaşadığı değişikliklerin etkisiyle ortaya çıkabilir. Erken yaşta ortaya çıktığında gelişme yaşındaki çocuklarda okul öncesi ve ilkokul dönemlerinde öğrenmede zorluk, erişkin döneminde iş veriminde azalma bu belirtiler arasındadır. Kişinin hayat kalitesini düşüren ve günümüzde yaygın olarak görülen odaklanma sorunu kişinin tekrar hayata adapte olması için çözülmesi önemli bir konudur. Fizyolojik veya psikolojik olarak ortaya çıkabileceği gibi düzensiz bir hayat tarzında da kendisini gösterebilir. Dikkat dağıtıcı bir etkene bağlı olarak bir ders süresi gibi kısa süreli yaşanabileceği gibi yapılan art arda görevlerde uzun süreli odaklanma problemleri görülebilir. İleri vakalar psikiyatrik destek ve ilaçla çözülebileceği gibi erken evre odaklanma sorununa sahip bireyler bunu hayat tarzı değişiklikleri ile de çözebilir.

Erkeklerde Lohusa Sendromu Bebeğin dünyaya gelmesi ile birlikte başlayan süreçte birçok duygudurum değişikliğinin de mevcut olması gayet doğaldır. Mutluluktan yoğun üzüntüye kadar duygular ani geçişler ile değişkenlik gösterebilir ancak üzüntü ve endişe halinin ilerlemesi veya duyguların artık kişinin yaşamını sürdürmesini engelleyici bir hal alması halinde bu durum postpartum depresyon veya lohusa sendromu olarak isimlendirilir. Lohusa sendromu ile birlikte şikayetler genellikle doğumu takiben ilk birkaç hafta içerisinde çıkar. Bazı bireylerde ise bu süreç doğum sonrası 6 aylık bir zaman dilimine kadar uzayabilir. Sendromun gelişmesi halinde oluşan temel şikayetler duygusal dalgalanmalar, düşünme güçlüğü, karar almada zorlanma veya bebek ile bağ kurmada sorun yaşama gibi durumlar olabilir. Böyle bir durumun sizde mevcut olduğunu düşünmeniz halinde yalnız olmadığınızı bilmeniz ve sağlık kuruluşlarına başvurarak hekimlerden destek almanız oldukça önemlidir. Lohusa sendromu hakkında merak ettiğiniz diğer konular için yazının devamını takip edebilirsiniz.

Narsistik kişilik bozukluğu, insanların mantıksız derecede yüksek bir kendi önem duygusuna sahip olduğu bir ruh sağlığı durumudur. Çok fazla ilgiye ihtiyaç duyarlar ve bunu ararlar. Tüm insanların kendilerine hayran olmasını isterler. Bu bozukluğa sahip kişiler, başkalarının duygularını anlama veya önemseme yeteneğinden yoksun olabilir. Ancak bu aşırı özgüven maskesinin ardında, öz değerlerinden emin değildirler. En ufak bir eleştiriden kolayca rahatsız olurlar.

Çocuklar, dil ve konuşma becerilerini geliştirmek için doğumdan itibaren çevrelerinden sürekli olarak etkilenir. Ancak bazı çocuklar, normal gelişim sürecinden farklı bir yolculuğa çıkar ve konuşma bozukluklarıyla karşı karşıya kalabilir. Konuşma bozukluğu, çocuğun konuşma seslerini doğru bir şekilde üretememesinden dil becerilerini yetersiz kalmasına kadar geniş bir yelpazede kendini gösterir. Bu durum, çocuğun iletişim yeteneklerini ve sosyal etkileşimlerini etkiler. Konuşma bozukluğunun erken tanınması ve müdahale edilmesi çocuğun konuşma ve dil becerilerini geliştirmesi açısından oldukça önemlidir.

Aşırı Kıskançlık Hastalığı Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de şiddet, özellikle de kadına şiddet çok önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

Günlük yaşamın doğal bir parçası olan kaygı, tehdit veya belirsizlik karşısında vücudun verdiği normal bir tepkidir. Ancak bu kaygı hissi, gerçek bir neden olmadan uzun süre devam ediyorsa, kişinin gündelik yaşamını ve ruh halini olumsuz etkiliyorsa, artık bir ruhsal bozukluk halini almış olabilir. İşte bu durumda kaygı bozukluğu (anksiyete) söz konusu olur. Anksiyete, yoğun endişe, huzursuzluk, panik hissi ve kontrol kaybı gibi belirtilerle kendini gösteren bir zihinsel sağlık sorunudur. Herkes farklı şekillerde kaygı yaşasa da, kaygı bozukluğu yaşayan kişilerde bu hisler süreklidir ve çoğu zaman nedensizdir. Kişi, sosyal ortamlardan kaçınabilir, konsantre olmakta güçlük çekebilir ve hatta fiziksel belirtilerle (çarpıntı, mide ağrısı, baş dönmesi vb.) karşılaşabilir. Kaygı bozuklukları farklı alt türlerde görülse de, hepsi kişinin yaşam kalitesini düşüren ortak bir temele sahiptir.

Çoğu insan hayatının bir noktasında kendini üzgün veya moralsiz hissedebilir. Bu tür hislerin dönem dönem (örneğin olumsuz bir durum karşısında) ortaya çıkması normal olarak kabul edilir. Majör depresyon geçici bir moral bozukluğundan, kötü bir günden veya geçici üzüntüden daha fazlasını içeren bir ruh sağlığı bozukluğudur. Klinik depresyon olarak da bilinen bu durum günün büyük bölümünde depresif bir ruh hali ve normal aktivitelere ve ilişkilere ilgi kaybıyla kendini gösterir. En az iki hafta bu tür durumların oluşması majör depresyonu işaret ediyor olabilir. Majör depresyon tedavisinde doktor tarafından ilaç kullanımı veya psikoterapi gibi bazı yöntemler önerilebilir.