Akciğer Zarı Kanseri (Mezotelyoma) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Akciğer zarı kanseri, tıp literatüründe mezotelyoma olarak bilinen, nadir görülen fakat oldukça agresif seyreden bir kanser türüdür. Akciğerlerin etrafını saran plevra adı verilen zar dokusundan kaynaklanan bu hastalık, özellikle uzun yıllar süren asbest maruziyeti ile ilişkilidir. Asbest lifleri solunum yoluyla akciğerlere ulaştığında dokularda kalıcı hasar bırakabilir ve yıllar sonra kansere dönüşebilecek hücresel değişimlere yol açabilir. Hastalık, genellikle uzun bir latent dönem sonrası ortaya çıkar ve bu nedenle teşhis edildiğinde çoğunlukla ilerlemiş evrede bulunur.

Akciğer Zarı Kanseri (Mezotelyoma) Nedir?

Akciğer zarı kanseri ya da tıbbi adıyla mezotelyoma, akciğerleri saran ince zar tabakasından (plevra) köken alan nadir ve oldukça agresif bir kanser türüdür. Mezotelyoma çoğunlukla asbeste maruz kalma sonucu gelişir. Asbest lifleri solunum yoluyla akciğerlere ulaştığında, uzun yıllar boyunca dokularda birikerek hücrelerde genetik hasara yol açar. Hastalık genellikle 20–40 yıl gibi uzun bir latent dönemden sonra ortaya çıkar. Mezotelyoma, akciğer zarında sıvı birikmesine, nefes darlığına ve göğüs ağrısına neden olurken ilerleyen evrelerde diğer organlara da yayılım gösterebilir. Erken teşhis edilmesi zordur. Çünkü belirtileri çoğu zaman grip, zatürre veya KOAH gibi diğer solunum yolu hastalıklarıyla karıştırılabilir.

Akciğer Zarı Kanseri (Mezotelyoma) Evreleri Nelerdir?

Diğer birçok kanser türünde olduğu gibi evrelere ayrılarak değerlendirilir. Evreleme; tümörün büyüklüğünü, çevre dokulara yayılımını, lenf bezlerinin etkilenip etkilenmediğini ve uzak organlara metastaz olup olmadığını belirlemek için yapılır. Bu sayede hem hastalığın gidişatı öngörülür hem de en uygun tedavi planı hazırlanır.

Mezotelyoma evreleri şu şekilde sıralanabilir:

• Evre 1: Tümör, yalnızca akciğer zarında sınırlıdır. Komşu dokulara veya lenf bezlerine yayılım görülmez. Erken evre olduğu için cerrahi şans daha yüksektir.
• Evre 2: Kanser, akciğer zarından göğüs duvarına veya akciğerin yüzeyine doğru yayılmıştır. Bazı durumlarda yakın lenf bezleri etkilenebilir.
• Evre 3: Tümör, diyafram, mediasten, kalp zarı (perikard) gibi komşu yapılara uzanır. Bu evrede lenf bezi tutulumu yaygın olabilir, cerrahi seçenekler daha sınırlıdır.
• Evre 4: Kanser uzak organlara (karaciğer, böbrek, kemik veya beyin gibi) metastaz yapmıştır. Bu aşamada tedavi çoğunlukla yaşam süresini uzatmaya ve belirtileri hafifletmeye yönelik olur.

Akciğer Zarı Kanseri (Mezotelyoma) Neden Olur?

En önemli nedeni asbest maruziyetidir. Asbest, 20. yüzyılda özellikle inşaat, gemi yapımı, izolasyon ve otomotiv sektöründe yaygın şekilde kullanılan bir mineral lifidir. Bu lifler solunduğunda akciğer zarına yerleşir ve uzun yıllar boyunca orada kalarak hücrelerde kronik iltihaplanmaya, DNA hasarına ve anormal hücre çoğalmasına neden olur. Mezotelyomanın ortaya çıkması genellikle 20-40 yıl gibi uzun bir süre alır. Bu nedenle kişi asbeste maruz kaldığını çoğu zaman hatırlamaz. Bunun dışında çevresel faktörler, genetik yatkınlık ve diğer mineraller (örneğin erionit) de hastalığın gelişiminde rol oynayabilir. Bazı vakalarda radyasyona maruziyet, bağışıklık sistemi zayıflığı ve ailede mezotelyoma öyküsü de hastalık riskini yükselten faktörler arasında gösterilmektedir.

Akciğer Zarı Kanseri (Mezotelyoma) Belirtileri Nelerdir?

Mezotelyoma belirtileri çoğu zaman yavaş başlar ve uzun süre fark edilmeyebilir. Başlangıçta basit solunum yolu problemleriyle karıştırılabilecek şikâyetler ilerleyen dönemlerde belirginleşir. Hastalığın en yaygın bulguları arasında göğüs ağrısı, nefes darlığı ve sürekli yorgunluk yer alır. Ayrıca akciğer zarında sıvı birikmesi (plevral efüzyon) sık görülen bir durumdur ve solunum güçlüğünü artırır. İlerleyen evrelerde iştahsızlık, kilo kaybı ve genel sağlıkta bozulma dikkat çekici hale gelir.

Akciğer zarı kanseri belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Nefes darlığı (dispne): Akciğer zarında sıvı birikmesi nedeniyle solunum zorlaşır.
• Göğüs ağrısı: Özellikle derin nefes alındığında veya öksürüldüğünde şiddetlenebilir.
• Kronik öksürük: Nedeni açıklanamayan ve uzun süren öksürük görülebilir.
• Yorgunluk ve halsizlik: Vücudun enerji dengesi bozulduğu için günlük aktiviteler zorlaşır.
• Kilo kaybı: İştah azalması ve metabolik bozukluklara bağlıdır.
• Gece terlemeleri ve ateş: Hastalığın ilerleyen evrelerinde bağışıklık sisteminin verdiği tepkiyle ortaya çıkabilir.
• Ses kısıklığı veya yutma güçlüğü: Tümörün boyun ve göğüs bölgesindeki yapılara baskı yapmasıyla görülebilir.
• Karın şişliği ve ağrısı: Mezotelyomanın karın zarı (periton) tutulumu olan tipinde ortaya çıkabilir.

Akciğer Zarı Kanseri (Mezotelyoma) Nasıl Teşhis Edilir?

Mezotelyomanın teşhisi genellikle zordur. Çünkü erken dönem belirtileri grip, zatürre, KOAH veya akciğer enfeksiyonları gibi daha yaygın solunum yolu hastalıklarıyla karıştırılabilir. Bu nedenle tanıya ulaşmak için birden fazla aşamadan oluşan kapsamlı bir süreç izlenir. Öncelikle hastanın detaylı tıbbi öyküsü alınır. Özellikle asbest maruziyeti öyküsü, mesleki geçmişi ve yaşam koşulları sorgulanır. Ardından fizik muayene yapılır; göğüs ağrısı, solunum seslerinde azalma veya sıvı birikimine işaret eden bulgular araştırılır.

Tanı sürecinde en çok başvurulan yöntemlerden biri görüntüleme teknikleridir. Akciğer röntgeni genellikle ilk basamak testtir ve plevral efüzyon (akciğer zarında sıvı birikimi) gibi bulguları gösterebilir. Daha detaylı inceleme için Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) kullanılır. Bu yöntemler tümörün yerini, büyüklüğünü ve çevre dokulara yayılımını net şekilde ortaya koyar. Ayrıca Pozitron Emisyon Tomografisi (PET-BT) de hastalığın evrelendirilmesinde ve metastaz olup olmadığının anlaşılmasında büyük önem taşır.

Kesin tanı için ise biyopsi altın standarttır. Plevradan alınan doku örneği histopatolojik olarak incelenir ve tümör hücrelerinin varlığı ile tipi belirlenir. Biyopsi için çeşitli yöntemler kullanılabilir: iğne biyopsisi, torakoskopi (göğüs boşluğuna kamera ile girilerek doku alınması) veya cerrahi biyopsi. Ayrıca plevral sıvıdan örnek alınarak yapılan sitolojik inceleme de tanıda yardımcı olabilir ancak tek başına kesin tanı koydurucu değildir. Bazı durumlarda immünohistokimya testleri ve moleküler incelemeler yapılarak tümörün alt tipi belirlenir. Bu bilgiler tedavi planının kişiselleştirilmesinde kritik rol oynar.

Akciğer Zarı Kanseri (Mezotelyoma) Tedavisi

Mezotelyoma tedavisi, hastalığın evresine, tümörün yayılım derecesine, hastanın genel sağlık durumuna ve yaşına göre değişiklik gösterir. Tedavi yaklaşımları genellikle multidisipliner şekilde planlanır ve cerrahi, kemoterapi, radyoterapi gibi yöntemler bir arada kullanılabilir.

• Cerrahi: Erken evrede teşhis edilen hastalarda tercih edilir. Ameliyatla tümörlü doku, plevra ve bazı durumlarda akciğerin bir kısmı çıkarılır. Pleurektomi (sadece zarın alınması) veya ekstraplevral pnömonektomi (akciğer, plevra, diyafram ve kalp zarının bir kısmının çıkarılması) uygulanabilir.
• Kemoterapi: Genellikle cisplatin ve pemetrexed kombinasyonu en sık kullanılan rejimdir. Kanser hücrelerinin çoğalmasını engelleyerek yaşam süresini uzatır ve semptomları hafifletir.
• Radyoterapi: Cerrahi sonrası nüks riskini azaltmak veya ağrı gibi semptomları hafifletmek için uygulanabilir.
• İmmünoterapi: Son yıllarda gelişen tedavi seçeneklerinden biridir. Bağışıklık sistemini kanser hücrelerine karşı aktive ederek etkili olabilir. Özellikle ileri evrelerde yeni umut verici sonuçlar sunmaktadır.
• Palyatif tedavi: İleri evredeki hastalarda yaşam kalitesini artırmaya yöneliktir. Plevral efüzyonun boşaltılması, ağrı kontrolü ve solunum desteği bu kapsamdadır.
   

Tedavi tek bir yöntemle sınırlı kalmaz. Genellikle kombine tedavi yaklaşımı gerekir. Erken tanı, cerrahi şansı artırarak yaşam süresini uzatabilirken, ileri evrede daha çok yaşam kalitesini artırmaya odaklanılır.