Akut Koroner Sendrom Nedir? Belirtisi ve Tedavisi

Akut Koroner Sendrom (AKS), kalbi besleyen koroner arterlerde ani ve ciddi kan akışı azalması ya da tamamen tıkanması sonucu gelişen, acil müdahale gerektiren klinik tablolardır. Bu sendrom, kalp kasının yeterince oksijen alamamasına yol açarak miyokard hasarı ve ölüm riski yaratır. Kardiyolojide en kritik acil durumlardan biri olan AKS, özellikle göğüs ağrısı, nefes darlığı ve terleme gibi belirtilerle kendini gösterir. Tanı ve tedavide zaman çok önemli olduğundan, “altın saat” olarak adlandırılan ilk 90 dakikalık süreçte müdahale edilmesi, hastanın yaşam şansını büyük ölçüde artırır. Akut Koroner Sendrom, halk arasında “kalp krizi” olarak bilinen miyokard enfarktüsünün yanı sıra, kalp kasına zarar veren diğer ciddi tabloları da kapsar.

Akut Koroner Sendrom Nedir?

Akut Koroner Sendrom, kalbin oksijen ihtiyacını karşılayan koroner arterlerde ani kan akışı kesilmesi veya ciddi azalması ile ortaya çıkan acil kardiyolojik tablodur. Bu durum, genellikle koroner arterlerde aterosklerotik plakların yırtılması, çatlaması veya üzerinin pıhtı ile tıkanması sonucunda meydana gelir. Kan akışının bozulması, kalp kasının oksijensiz kalmasına ve dakikalar içinde hasar görmesine yol açar. AKS; ST elevasyonlu miyokard enfarktüsü (STEMI), ST elevasyonsuz miyokard enfarktüsü (NSTEMI) ve unstabil anjina olmak üzere üç ana formda görülebilir. Her üç form da acil tanı ve tedavi gerektirir.

Akut Koroner Sendrom Neden Olur?

AKS’nin temel nedeni, koroner arterlerdeki kan akışını kısıtlayan veya tamamen kesen bir olaydır. Bu nedenler çoğunlukla aterosklerotik plak yırtılması ve pıhtı oluşumudur. Ancak farklı mekanizmalar da tabloya yol açabilir:

Ateroskleroz: Damar duvarında kolesterol birikimi sonucu plak oluşumu ve plak yırtılması.
Trombüs (pıhtı) oluşumu: Plak yırtıldıktan sonra pıhtının damarı tıkaması.
Koroner arter spazmı: Damarın ani ve geçici olarak daralması (özellikle stres, soğuk hava etkisi).
Endotel disfonksiyonu: Damar iç yüzeyinin görevini yapamaması sonucu kan akışının bozulması.
Nadir nedenler: Damar iltihapları (vaskülit), travma, kokain kullanımı, doğumsal koroner anomaliler.

Akut Koroner Sendrom Belirtileri Nelerdir?

AKS belirtileri, kalp kasının oksijensiz kalmasıyla ortaya çıkar ve sıklıkla ani başlangıç gösterir. Semptomlar, tabloya ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişmekle birlikte, özellikle göğüs bölgesinde baskı, yanma veya sıkışma hissi ile karakterizedir. Belirtiler çoğu zaman fiziksel efor, yoğun stres veya dinlenme sırasında bile başlayabilir.

Göğüs ağrısı: Genellikle 20 dakikadan uzun süren, sıkıştırıcı, yanıcı veya baskı tarzında; göğüs ortasında başlar, kola, boyuna, çeneye, sırta yayılabilir.
Nefes darlığı: Kalp kasının pompalama gücü azalınca akciğerde sıvı birikir.
Soğuk terleme ve halsizlik: Ani tansiyon düşmesiyle ortaya çıkar.
Bulantı-kusma: Özellikle alt duvar enfarktüslerinde sık görülür.
Baş dönmesi, bayılma: Beyne giden kan akışının azalmasına bağlıdır.
Anksiyete ve ölüm korkusu: Vücudun akut stres cevabı.
Atipik belirtiler: Özellikle yaşlı, diyabetli ve kadın hastalarda sadece yorgunluk, mide yanması veya sırt ağrısı ile seyredebilir.

Akut Koroner Sendrom Çeşitleri Nelerdir?

Akut Koroner Sendrom, klinik tablo ve EKG bulgularına göre üç ana formda sınıflandırılır. Her biri farklı aciliyet derecesine ve tedavi yaklaşımına sahiptir:

ST Elevasyonlu Miyokard Enfarktüsü (STEMI): Kalp kasını besleyen koroner arterin ani ve tam tıkanmasıyla gelişir. EKG’de ST segmentinde belirgin yükselme saptanır. Acil olarak pıhtının eritilmesi veya mekanik olarak çıkarılması gerekir.
ST Elevasyonsuz Miyokard Enfarktüsü (NSTEMI): Koroner arterde kısmi tıkanma vardır, ST segmenti normal veya hafif depresyon gösterir. Kalp kasında hasar belirgindir ve kan testlerinde troponin yüksekliği ile anlaşılır.
Unstabil Anjina: Dinlenme sırasında veya giderek artan eforla ortaya çıkan göğüs ağrısıdır. Troponin değerleri normaldir, ancak damar tıkanıklığı ilerleme eğilimindedir ve STEMI’ye dönüşebilir.

Akut Koroner Sendrom Risk Faktörleri Nelerdir

AKS gelişiminde hem değiştirilebilir hem de değiştirilemez risk faktörleri rol oynar. Hastalık risk faktörleri aşağıda listelenmiştir:

Yüksek kolesterol
Hipertansiyon
Diyabet
Obezite ve fiziksel hareketsizlik
Dengesiz beslenme, aşırı tuz ve doymuş yağ tüketimi
Stres ve depresyon

İleri yaş
Cinsiyet
Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü
Genetik yatkınlık

Akut Koroner Sendrom Kaça Ayrılır?

Pratikte AKS üç ana alt tipe ayrılır. Bu ayrım, EKG bulguları ve troponin düzeyleri ile yapılır. Hastalığın tedavi yaklaşımı alt tiplere göre değişiklik gösterir:

STEMI: Tam damar tıkanıklığı, acil müdahale gerektirir.
NSTEMI: Kısmi tıkanıklık ve miyokard hasarı mevcuttur.
Unstabil Anjina: Miyokard hasarı yoktur ancak risk yüksektir.

Akut Koroner Sendrom Tanısı Nasıl Konur?

Tanıda klinik öykü, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri birlikte değerlendirilir. Tanıda kullanılan yöntemler şu şekildedir:

Elektrokardiyografi (EKG): ST segment değişiklikleri, Q dalgası varlığı.
Kan testleri: Troponin ve CK-MB gibi kalp kası enzimlerinin ölçümü.
Ekokardiyografi: Kalbin pompa gücü ve duvar hareket bozukluklarının incelenmesi.
Koroner anjiyografi: Tıkalı damarın yerini ve derecesini gösterir.
Göğüs röntgeni: Eşlik eden kalp yetmezliği veya diğer göğüs patolojilerini değerlendirmek için kullanılır.

Akut Koroner Sendrom Tedavisi

Tedavi, tıkanıklığın açılması ve kalp kasına yeniden kan akışının sağlanması üzerine odaklanır. Oksijen satürasyonu düşükse oksijen desteği uygulanır. Ağrı kontrolü tedavisi yapılır. Bununla birlikte aşağıdaki yöntemler de tedavi için tercih edilebilir:

Primer perkütan koroner girişim (anjiyoplasti + stent): STEMI’de ilk tercihtir.
Trombolitik tedavi: Anjiyografi imkânı yoksa pıhtı eritici ilaçlar verilir.

Akut Koroner Sendrom, kalp damar hastalıklarının en acil ve hayati önem taşıyan tablolarından biridir. Erken tanı ve hızlı müdahale, kalp kası hasarını en aza indirerek hem yaşam süresini hem de yaşam kalitesini belirgin şekilde artırır. Göğüs ağrısı, nefes darlığı, soğuk terleme veya ani yorgunluk gibi uyarıcı belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden acil sağlık hizmetine başvurmak, ölümcül sonuçların önüne geçmenin en etkili yoludur. Risk faktörlerinin farkında olmak, düzenli kardiyolojik kontrol yaptırmak, sağlıklı beslenme ve aktif yaşam tarzı benimsemek hem bu sendromun hem de diğer kardiyovasküler hastalıkların önlenmesinde kritik rol oynar.