Dış Gebelik Nedir? Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?

Hamilelik süreci, döllenmiş yumurtanın rahim içinde tutunmasıyla başlar. Ancak bazı durumlarda bu süreç beklenildiği gibi ilerlemez ve döllenmiş yumurta rahim dışı bir bölgede yerleşir. Tıp dilinde “ektopik gebelik” olarak adlandırılan bu durum, halk arasında dış gebelik olarak bilinir. Dış gebelik, erken dönemde belirti vermeyebilir ancak ilerledikçe ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Rahim dışındaki dokular gebeliği sürdüremeyeceği için acil müdahale gerektiren bu durum, erken teşhisle başarılı şekilde tedavi edilebilir.

Dış Gebelik Nedir?

Dış gebelik, döllenmiş yumurtanın rahim yerine başka bir alana yerleşmesiyle oluşan anormal bir gebelik türüdür. En yaygın görüldüğü yer fallop tüpleridir (tubal gebelik), ancak yumurtalıklar, karın boşluğu veya rahim ağzı gibi diğer bölgelerde de oluşabilir. Normal gebeliklerde embriyo rahim iç zarına (endometriuma) yerleşerek gelişimini sürdürürken, dış gebelikte embriyonun yerleştiği bölge bu gelişim için uygun yapıda değildir. Bu nedenle hem anne sağlığı hem de gebeliğin seyri açısından ciddi riskler taşır. Dış gebelikte embriyonun büyümesi, çevresindeki dokulara zarar vererek iç kanamaya ve hayati tehlikelere yol açabilir.

Dış Gebelik Neden Olur?

Dış gebeliğe neden olan temel faktör, döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyen anatomik veya işlevsel sorunlardır. En sık görülen nedenler arasında fallop tüplerinin hasar görmesi veya tıkanması yer alır. Bu durum, yumurtanın rahme doğru ilerleyemeyip farklı bir bölgede tutunmasına neden olur.

Dış gebeliğe neden olabilecek faktörler şöyledir:

• Geçirilmiş pelvik enfeksiyonlar (özellikle klamidya veya gonore gibi CYBH’lar)
• Daha önce geçirilmiş dış gebelik öyküsü
• Fallop tüplerinde cerrahi operasyon veya tüp bağlama işlemi
• Endometriozis gibi yapısal bozukluklar
• Tüp bebek tedavisi veya diğer doğurganlık artırıcı müdahaleler
• Rahim içi araç (spiral) kullanımı

Bu faktörler fallop tüplerinin işlevini bozarak döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyebilir ve dış gebelik riskini artırır.

Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?

Dış gebeliğin belirtileri gebeliğin haftasına, yerleştiği bölgeye ve büyüme hızına göre değişebilir. İlk haftalarda gebelik belirtilerine benzer bulgular görülebilir; ancak dış gebelik ilerledikçe tipik olmayan ve tehlikeli semptomlar ortaya çıkabilir.

Yaygın dış gebelik belirtileri şöyledir:

• Adet gecikmesi ve pozitif gebelik testi sonucu
• Kasık ağrısı: Tek taraflı, batıcı ya da şiddetli olabilir
• Vajinal kanama: Lekelenme tarzında ya da düzensiz şekilde görülür
• Omuz ağrısı: İç kanamaya bağlı karın boşluğuna yayılan ağrı sonucu oluşabilir
• Baş dönmesi veya bayılma: İleri evrede iç kanamaya bağlı tansiyon düşüklüğü
• Rektal baskı hissi veya dışkılama güçlüğü
   

Belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden doktora başvurmak, olası komplikasyonların önüne geçmek açısından hayati öneme sahiptir.

Dış Gebelik Türleri Nelerdir?

Dış gebelik, embriyonun rahim dışında geliştiği bölgeye göre farklı türlere ayrılır. Bu sınıflandırma hem tanı hem de tedavi açısından önemlidir.

Başlıca dış gebelik türleri şu şekildedir:

• Tubal gebelik: En yaygın dış gebelik türüdür. Embriyo fallop tüplerinin içinde yerleşir. Genellikle tüpün ampulla veya isthmus bölgesinde olur. Tüp patlaması riski nedeniyle erken teşhis büyük önem taşır.
• İnterstisyel gebelik: Fallop tüpünün rahim duvarına bağlandığı bölümde oluşur. Rahim yapısına yakın olduğu için teşhisi zordur ve geç fark edilirse ciddi kanamalara yol açabilir.
• Ovarian gebelik: Embriyo, doğrudan yumurtalık dokusuna yerleşir. Nadir görülür ve genellikle cerrahi müdahale gerektirir.
• Abdominal gebelik: Embriyo karın boşluğuna, iç organların üzerine yerleşir. Organ hasarı riski yüksek olduğundan hayati tehlike taşır.
• Servikal gebelik: Embriyonun rahim ağzına yerleştiği nadir bir türdür. Kanama riski yüksektir ve müdahale edilmediğinde rahmin alınmasına neden olabilir.
• Skarsal gebelik: Daha önce sezaryen geçirilmiş kadınlarda, yara dokusuna embriyonun tutunmasıyla oluşur. Giderek daha fazla tanı konulan bir dış gebelik formudur.

Dış Gebelik Nasıl Anlaşılır?

Dış gebelik tanısı, bir dizi laboratuvar ve görüntüleme testiyle doğrulanabilir. Özellikle gebeliğin ilk haftalarında yapılan rutin kontroller sırasında dış gebeliğe dair ipuçları elde edilebilir.

Dış gebeliğin anlaşılmasına yardımcı olan yöntemler aşağıda listelenmiştir:

• Beta-HCG düzeyi takibi: Normal gebelikte gebelik hormonu olan beta-HCG her 48 saatte bir ikiye katlanırken, dış gebelikte bu artış genellikle yavaş veya düzensiz olur.
• Transvajinal ultrasonografi: Gebelik kesesinin rahim içinde görülmemesi ya da rahim dışında anormal bir doku izlenmesi tanıda belirleyicidir.
• Pelvik muayene: Rahim hassasiyeti, kitle hissi veya karın içi sıvı varlığı şüphe uyandırabilir.
• Laparoskopi (nadiren): Tanının kesinleştirilmesi veya eşzamanlı tedavi için endoskopik cerrahi gerekebilir.

Dış Gebelik Ne Zaman Belli Olur?

Dış gebelik, döllenmeden sonraki 5. veya 6. haftalarda belirti vermeye başlayabilir. Çoğu durumda, adet gecikmesinden birkaç gün sonra yapılan ev tipi gebelik testleri pozitif sonuç verir. Ancak belirtiler genellikle 6. haftadan itibaren şiddetlenmeye başlar.

Bazı kadınlarda dış gebelik, embriyonun yerleştiği bölgede yırtılma gerçekleşene kadar belirti vermeyebilir. Bu nedenle gebelik şüphesi taşıyan herkesin erken dönemde hekime başvurması gerekir.

Dış Gebelik Risk Faktörleri Nelerdir?

Her kadın dış gebelik riski taşısa da bazı durumlar bu riski önemli ölçüde artırır. Özellikle fallop tüplerine zarar veren ya da tüplerin yapısını bozan durumlar, embriyonun rahme ulaşmasını engelleyerek dış gebelik gelişimine neden olabilir.

En sık karşılaşılan dış gebelik risk faktörleri şunlardır:

• Daha önce dış gebelik yaşamış olmak: Bir kez dış gebelik geçiren kadında tekrar yaşama riski artar.
• Tüplerde geçirilmiş enfeksiyonlar (PID): Özellikle klamidya veya gonore gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar tüplerin yapısını bozabilir.
• Endometriozis: Dış gebeliğe yol açabilecek tubal hasara neden olabilir.
• Tüp bebek (IVF) ve fertilite tedavileri: Gebeliğin doğal olmayan yolla başlatılması, bazen embriyonun yanlış yerleşmesine neden olabilir.
   
• Tüplerde yapılan cerrahiler: Myom alınması, tüp ligasyonu ya da tüp onarımları gibi operasyonlar sonrası dış gebelik riski artar.
• İleri anne yaşı: Özellikle 35 yaş üzerindeki gebeliklerde risk artar.
• Rahim içi araç (spiral) kullanımı sırasında gelişen gebelikler: Spiral ile gebelik nadir görülse de oluşursa, dış gebelik olasılığı yüksektir.

Dış Gebelik Tedavisi Nasıldır?

Dış gebeliğin tedavi yöntemi; gebeliğin yerleşim yeri, ilerleme durumu, hastanın genel durumu ve çocuk isteğine göre belirlenir. Amaç, hastanın sağlığını korurken fallop tüplerine en az zarar vermek ve mümkünse doğurganlığı sürdürmektir.

Uygulanan başlıca dış gebelik tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaçla tedavi: Dış gebeliğin erken evrede olduğu, embriyonun kalp atımının başlamadığı ve tüp yırtılması riskinin bulunmadığı durumlarda kullanılır. 
• Cerrahi tedavi (Laparoskopi veya Laparotomi): Tüpün yırtılması, iç kanama veya metotreksat tedavisine uygun olmayan durumlarda uygulanır. Laparoskopik yöntemle tüp açılarak dış gebelik alınabilir (salpingostomi) ya da tüp tamamen çıkarılabilir (salpenjektomi).
• Destekleyici tedavi ve takip: Uygulanan tedavi sonrası hastanın HCG seviyeleri düşene kadar düzenli kontrol edilmesi gerekir. Tedavi sonrası gebelik planlayan kişilerde, rahim içi yerleşimli normal gebeliklerin oluşabilmesi için doktor takibiyle planlama yapılmalıdır.

Zamanında teşhis edilmediğinde dış gebelik ciddi iç kanamalara, tüp kaybına veya nadiren anne adayının hayatını tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle gebelik şüphesi olan herkesin erken dönemde hekime başvurması büyük önem taşır.