Kan Uyuşmazlığı Nedir? Kan Uyuşmazlığı Nedenleri ve Tedavisi

Kan uyuşmazlığı, genellikle gebelik döneminde anne ve fetüsün kan gruplarının birbirine uyumsuz olması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu uyuşmazlık, anne ile bebeğin kanındaki Rh faktörlerinin farklı olmasından kaynaklanır. Bağışıklık sisteminin tepki vermesiyle sonuçlanabilir. Anne Rh negatif, bebek ise Rh pozitif olduğunda annenin bağışıklık sistemi bebeğin kanındaki Rh pozitif hücreleri "yabancı" olarak algılar. Bu hücrelere karşı antikor üretir. Bu durum fetüste anemi, sarılık gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Kan uyuşmazlığı, doğru yönetildiğinde önlenebilir bir durumdur. Gebelik sırasında düzenli kontrollerle teşhis edilir ve uygun tedavi yöntemleriyle anne ve bebeğin sağlığı korunabilir.

Kan Uyuşmazlığı Nedir?

Genellikle gebelik döneminde anne ve bebeğin kan gruplarının farklı olması nedeniyle ortaya çıkan bir bağışıklık sistemi problemidir. En sık görülen formu, Rh uyuşmazlığıdır. Annenin kan grubunun Rh negatif, bebeğin kan grubunun ise Rh pozitif olduğu gebeliklerde ortaya çıkar. Rh uyuşmazlığı genellikle ilk gebelikte bir sorun yaratmaz. Çünkü annenin bağışıklık sistemi bu dönemde antikor üretmeye yeni başlar. Ancak bu antikorlar, sonraki gebeliklerde plasenta yoluyla bebeğin kan dolaşımına geçerek bebeğin kırmızı kan hücrelerini yok edebilir. Bu durum bebeğin kanında ciddi sorunlara yol açabilen hemolitik hastalık olarak bilinir. Hemolitik hastalık, fetüste kansızlık (anemi), organ hasarı ve hatta gebelik kaybına neden olabilir. Nadir de olsa ABO kan grubu uyuşmazlığı da görülebilir. Bu durum annenin kan grubu O, bebeğin ise A veya B olduğu durumlarda ortaya çıkar. ABO uyuşmazlığı genellikle daha hafif seyirlidir. Doğum sonrası bebeğin cildinde sarılık ile kendini gösterebilir. Kan uyuşmazlığı, uygun teşhis ve tedavi ile önlenebilir bir durumdur. Anne-bebek sağlığını korumak için düzenli prenatal kontroller hayati önem taşır.

Kan Uyuşmazlığı Neden Olur?

Kan uyuşmazlığı, genellikle anne ile bebeğin kan gruplarının Rh faktörü açısından farklılık göstermesi nedeniyle ortaya çıkar. Rh faktörü, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan bir proteindir. Eğer bu protein varsa kişi Rh pozitif; yoksa Rh negatif olarak sınıflandırılır. Kan uyuşmazlığının en sık nedeni Rh uyuşmazlığıdır.

Rh uyuşmazlığı, annenin kan grubunun Rh negatif, bebeğin kan grubunun ise Rh pozitif olduğu durumlarda meydana gelir. Anne ve bebeğin kanı genellikle birbirine karışmaz ancak doğum sırasında plasenta ayrılması, düşük, kürtaj, dış gebelik, travma veya bazı tıbbi müdahaleler sırasında bebeğin Rh pozitif kanı annenin dolaşımına geçebilir. Bu durumda annenin bağışıklık sistemi, Rh pozitif kan hücrelerini "yabancı" olarak algılar ve bunlara karşı antikor üretir. Bu antikorlar, annenin bir sonraki gebeliklerinde plasenta yoluyla bebeğe geçerek fetüsün kırmızı kan hücrelerine saldırabilir.

ABO uyuşmazlığı ise annenin kan grubunun O, bebeğin ise A, B veya AB olduğu durumlarda görülebilir. Anne, bebeğin kanındaki A veya B antijenlerini yabancı olarak algılayabilir ve buna karşı antikor üretebilir. Ancak ABO uyuşmazlığı genellikle daha hafif seyreder ve ciddi komplikasyonlara yol açmaz. Diğer kan uyuşmazlığı nedenleri şu şekildedir:

  • Düşük veya Kürtaj: Bu durumlar sırasında anne ve bebeğin kanı karışabilir ve anne Rh pozitif kan hücrelerine karşı antikor üretebilir.
  • Dış Gebelik: Plasenta hasarı nedeniyle annenin dolaşımına bebeğin kan hücrelerinin geçmesine neden olabilir.
  • Travma veya Tıbbi Müdahaleler: Amniyosentez veya diğer girişimsel işlemler sırasında anne ve bebek kanı karışabilir.
  • Kan Transfüzyonu: Yanlış kan grubundan yapılan kan nakilleri, annenin bağışıklık sisteminin antikor üretmesine yol açabilir.

Kan Uyuşmazlığının Belirtileri Nelerdir?

Gebelik sırasında belirti vermeyebilir. Ancak anne ile bebeğin kan gruplarındaki uyumsuzluk sonucunda bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar bebeğin kırmızı kan hücrelerini etkilediğinde belirtiler ortaya çıkabilir. Bu durum daha çok bebek üzerinde ciddi etkiler yaratır. Yenidoğan hemolitik hastalığı adı verilen bir tabloya yol açabilir. İşte kan uyuşmazlığının belirtileri:

Anne adayında görülen belirtiler şöyle sıralanabilir:

  • Genellikle belirgin bir semptom görülmez.
  • Nadiren, fetüsün ciddi etkilenmesi durumunda, gebelikte bebek hareketlerinde azalma fark edilebilir.

Bebekte ve yenidoğanda görülen belirtiler ise şöyledir:

  • Fetal anemi: Bebeğin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin yıkılması sonucu kansızlık gelişir.
  • Hidrops fetalis: Anemi nedeniyle bebeğin vücudunda sıvı birikimi meydana gelir. Bu durum karın, akciğer veya diğer dokularda şişkinlik olarak ortaya çıkar.
  • Bebek hareketlerinde azalma: Kansızlık ve sıvı birikimi nedeniyle bebek hareketleri zayıflayabilir.
  • Şiddetli sarılık: Yenidoğanın cildinde ve göz aklarında sararma. Bu durum, bilirubin seviyelerinin yükselmesi sonucu ortaya çıkar.
  • Anemi: Bebeğin yeterli kırmızı kan hücresine sahip olmaması nedeniyle halsizlik, solgunluk ve hızlı nefes alma görülebilir.
  • Karaciğer ve dalakta büyüme: Bebeğin vücudu, kırmızı kan hücresi üretimini artırmaya çalışırken bu organlar büyüyebilir.
  • Nörolojik belirtiler: Şiddetli sarılık tedavi edilmezse, yüksek bilirubin seviyeleri beyin hasarına (kernikterus) yol açabilir.
  • Hızlı kilo kaybı veya beslenme güçlüğü: Bebek yeterli enerjiye sahip olmadığı için emme refleksinde zayıflık görülebilir.

Kan Uyuşmazlığı Nasıl Teşhis Edilir?

Gebelik sürecinde yapılan kan testleriyle kolayca teşhis edilir. İlk prenatal muayenede anne adayının kan grubu ve Rh durumu belirlenir. Eğer anne Rh negatifse, baba adayının Rh durumu da kontrol edilir. Rh uyuşmazlığı tespit edilirse annenin kanında Rh antikorlarının varlığını ve miktarını ölçmek için indirekt Coombs testi yapılır. Bu test, annenin bağışıklık sisteminin bebeğin kanına karşı antikor üretip üretmediğini ortaya koyar. Gerekirse, bebeğin etkilenme derecesini değerlendirmek için ultrason veya doppler incelemeleri yapılır.

Kan Uyuşmazlığının Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Kan uyuşmazlığı tedavisi, annenin antikor üretimini önlemek ve bebeği korumaya yöneliktir. Gebelik sırasında Rh uyuşmazlığı tespit edildiğinde, annenin bağışıklık sistemini baskılamak için Rh immün globulin (RhIg) enjeksiyonu yapılır. Eğer fetüs etkilenmişse doktor fetüsün sağlık durumunu sürekli olarak izler. Şiddetli durumlarda doğumdan önce fetüse kan nakli gerekebilir. Doğum sonrası dönemde yenidoğan, anemi ve sarılık gibi komplikasyonların tedavisi için yakın takibe alınır.

Kan Uyuşmazlığı İğnesi Ne Zaman Yapılır?

Kan uyuşmazlığı iğnesi, Rh negatif olan anne adaylarının Rh pozitif kan hücrelerine karşı antikor geliştirmesini önlemek amacıyla uygulanır. Bu iğne Rh immünoglobulin (RhoGAM) içerir. Bağışıklık sisteminin Rh pozitif kan hücrelerini yok etmesini sağlar. Kan uyuşmazlığı iğnesi şu zamanlarda yapılır:

  • Gebelikte ilk enjeksiyon genellikle gebeliğin 28. haftasında uygulanır. Bu, annenin bağışıklık sisteminin fetüse karşı antikor üretmesini önlemeyi amaçlar.
  • Doğumdan sonra bebeğin Rh pozitif olduğu doğrulanırsa annenin bağışıklık sisteminin tepki vermemesi için doğumdan sonraki 72 saat içinde ikinci bir enjeksiyon yapılır.
  • Düşük, kürtaj veya dış gebelik durumlarında, amniyosentez, koryon villus örneklemesi veya kordon kanı alma gibi girişimsel işlemler sonrasında, karın travmaları veya plasenta dekolmanı gibi kan karışımı riski taşıyan olaylarda.

Kan uyuşmazlığı iğnesi, annenin bağışıklık sisteminin gelecek gebeliklerde Rh pozitif kan hücrelerine karşı reaksiyon göstermesini engeller. Hem mevcut gebelik hem de gelecekteki gebelikler için hayati öneme sahiptir.

Kan Uyuşmazlığının Olası Olumsuz Etkileri Nelerdir?

Kan uyuşmazlığı tedavi edilmediğinde, fetüs ve yenidoğan üzerinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Fetal anemi (kansızlık), hidrops fetalis (aşırı sıvı birikimi), anne karnında bebek kaybı gibi durumlara sebebiyet verebilir. Ayrıca doğum sonrası bebekte şiddetli sarılık, beyin hasarı (kernikterus) ve uzun süreli nörolojik sorunlara yol açabilir. Erken teşhis ve tedavi ile bu komplikasyonların çoğu önlenebilir.

Sağlık Merkezi
Anadolu Sağlık Merkezi

Hematoloji

Hematoloji

Bölüm Doktorları

Tıbbi Birimi İncele
Gebze

Hematoloji

Prof. Dr. Zafer Gülbaş

Gebze

Hematoloji

Prof. Dr. Zafer Gülbaş

Tümünü göster

Önerilen Sağlık Yazıları

Akdeniz anemisi (talasemi) nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Akdeniz anemisi (talasemi) nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Kemik İliği Nedir?

Kemik İliği Nedir?

Kök Hücre Tedavisi Nedir ve Tedavisi Uygulanır?

Kök Hücre Tedavisi Nedir ve Tedavisi Uygulanır?

LYM: Nedir, Ne İşe Yarar, Yüksekliği ve Düşüklüğü

LYM: Nedir, Ne İşe Yarar, Yüksekliği ve Düşüklüğü

Multipl Miyelom Nedir? Multipl Miyelom Belirtileri Nelerdir?

Multipl Miyelom Nedir? Multipl Miyelom Belirtileri Nelerdir?

Hematoloji Nedir? Hangi Hastalıkları Kapsar?

Hematoloji Nedir? Hangi Hastalıkları Kapsar?

İTP Hastalığı Nedir? İTP Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

İTP Hastalığı Nedir? İTP Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Tümünü göster