Ruam Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Ruam hastalığı, özellikle at, katır, eşek gibi tek tırnaklı hayvanları etkileyen, nadir fakat son derece bulaşıcı ve ölümcül olabilen bakteriyel bir enfeksiyon hastalığıdır. Etkeni, Burkholderia mallei adı verilen gram-negatif bir bakteridir. Hayvanlardan insanlara da bulaşabilen ruam, zoonotik bir hastalıktır. İnsanlarda görülmesi çok nadir olsa da özellikle enfekte hayvanlarla yakın teması olan veteriner hekimler, at yetiştiricileri ve laboratuvar çalışanları risk altındadır. Ruam, solunum yolu, cilt ya da sindirim sistemi yoluyla bulaşabilir. Enfekte hayvanlarda genellikle yüksek ateş, burun akıntısı, akciğer enfeksiyonları ve deride yaralarla kendini gösterir. İnsanlarda da benzer şekilde akciğer, cilt ve lenf sistemini etkileyen ağır bir tabloya yol açabilir. Hastalık hızlı ilerlediğinden erken teşhis ve karantina önlemleri kritik öneme sahiptir.

Ruam Hastalığı Nedir?

Burkholderia mallei adlı bakterinin neden olduğu Ruam, akut veya kronik seyredebilme özelliğine sahip, bulaşıcı bir hayvan hastalığıdır. En çok at ve benzeri hayvanlarda görülse de uygun koşullar oluştuğunda insanlara da geçebilir. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan topluluklarda, özellikle hijyen koşullarının yetersiz olduğu ortamlarda yayılma riski artar.

Bu bakteriyel enfeksiyon, solunum yolları ve deri yoluyla hızla yayılabilir. Enfekte hayvanlardan çıkan burun akıntısı, irinli yaralar ya da kontamine olmuş ekipmanlar aracılığıyla başka hayvanlara veya insanlara geçebilir. Vücuda girdikten sonra lenf sistemine, akciğerlere veya cilt altına yerleşerek hızla enfeksiyon oluşturur. Özellikle bağışıklığı zayıf bireylerde ve yoğun temas durumlarında ölümcül seyredebilir.

Ruam Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Enfekte olan hayvanlarda veya insanlarda semptomlar genellikle hızlı başlar ve hızla kötüleşebilir. Hastalık vücuda girdikten sonra özellikle solunum yolları, deri, lenf sistemi ve iç organlar üzerinde etkili olur. Başlangıçta yüksek ateş ve halsizlik gibi genel enfeksiyon bulguları görülürken, ilerleyen safhalarda burun ve ağız çevresinde irinli akıntılar, ciltte ülseratif yaralar ve akciğer tutulumuna bağlı solunum problemleri gelişebilir.

Ruam hastalığı, özellikle atlarda burun ve yüz bölgesindeki mukozalarda nodüller ve ülserlerle kendini belli eder. Bu ülserler zamanla irinli akıntıya neden olur. Lenf damarlarında oluşan kalınlaşmalar ve cilt altı apseleri de hastalığın karakteristik bulgularındandır. İnsanlarda ise enfeksiyon genellikle deri yoluyla alındığında lokalize şişlikler ve apselerle başlar, daha sonra yayılabilir. Solunum yoluyla alındığında ise hızla yayılan ve ölümcül olabilen bir sistemik tabloya neden olabilir. Belirtiler diğer bakteriyel enfeksiyonlarla karışabileceği için, laboratuvar testleriyle desteklenmeyen tanılar yetersiz kalabilir.

Ruam hastalığının başlıca belirtileri şöyledir:

• Yüksek ateş ve ani halsizlik: Enfeksiyonun erken dönemlerinde yaygın olarak görülür.
• Burun ve ağız çevresinde irinli akıntı: Özellikle atlarda, burun delikleri çevresinde kabuklu yaralar.
• Lenf damarlarında kalınlaşma: Genellikle bacaklarda ve boyun bölgesinde belirginleşir.
• Ciltte ülseratif yaralar ve nodüller: Deri altı dokuda apseler oluşabilir.
• Solunum sıkıntısı ve öksürük: Akciğer tutulumu olan vakalarda ciddi solunum problemleri gözlenebilir.
• Zatürre benzeri tablo: İleri evrelerde bakterinin akciğerde yayılmasıyla birlikte gelişebilir.
• Kas ağrısı, baş ağrısı ve titreme: İnsanlarda sistemik reaksiyonlara eşlik edebilir.
• Göz çevresinde şişlik ve iltihaplanma: Nadiren de olsa göz tutulumu da olabilir.
• Lenf bezlerinde büyüme: Vücudun enfeksiyonla savaşına bağlı olarak lenf nodlarında şişlik.
• Septisemi (kan zehirlenmesi): Tedavi edilmediğinde bakteri kana karışabilir ve ölümcül sonuçlar doğurabilir.

Ruam Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?

Ruam hastalığı, enfeksiyonun yerleştiği dokuya ve seyrine göre çeşitli alt tiplere ayrılır. Hastalık temel olarak burun ruamı, cilt ruamı ve akciğer ruamı olmak üzere üç ana formda görülür. Her biri farklı klinik bulgularla ortaya çıkar. Ayrıca hastalığın seyri akut ya da kronik olabilir. Akut form hızlı ve ağır seyrederken, kronik form daha yavaş ilerler ve uzun vadede organ hasarına yol açabilir.

Hayvanlarda ve insanlarda görülen ruam türleri genellikle benzerdir ancak semptomların şiddeti ve yayılma hızı türler arasında değişebilir. En tehlikeli olan, solunum yoluyla bulaşan ve hızla sistemik hale gelen formudur. Bu formda hastalık birkaç gün içinde ölümcül seyredebileceği için erken tanı kritik önem taşır. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf bireylerde hastalık çok daha ağır seyredebilir.

Burun ruamı (nazal form) belirtileri şöyledir:

• Burun boşluklarında ülserler ve akıntı
• Burun kanatlarında yaralar, çatlamalar
• Mukozal hasara bağlı olarak kanlı burun akıntısı

Cilt ruamı (dermal form) belirtileri ise şu şekildedir:

• Deride nodül, ülser ve irinli yaralar
• Lenf damarları boyunca kordon şeklinde kalınlaşmalar
• Deri altı apseleri ve lenf bezi büyümeleri

Akciğer ruamı (pulmoner form) aşağıdaki şekilde kendini gösterir:

• Öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı
• Zatürre benzeri infiltrasyonlar
• Solunum yetmezliği ve hızla ilerleyen akciğer iltihabı

Akut ruam hastalığında ani başlayan yüksek ateş, titreme, kas ağrısı, hızla yayılım gösteren sistemik tablo görülür. Bu hastalık ölümcül seyredebilir Kronik ruam ise daha hafif ama uzun süren belirtilerle kendini gösterir. Cilt altı nodüller, tekrarlayan enfeksiyon odakları, iyileşme ve alevlenmelerle seyreden döngü görülebilir.

Ruam Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Ruam hastalığının tanısı, klinik belirtilerin gözlemlenmesi, hasta öyküsü ve laboratuvar testlerinin birlikte değerlendirilmesiyle konur. Özellikle tek tırnaklı hayvanlarda (at, eşek, katır) görülen solunum yolu belirtileri, ciltteki ülserler ve burun akıntıları ruamdan şüphelenilmesini sağlar. Ancak kesin tanı, laboratuvar ortamında yapılan mikrobiyolojik kültür, serolojik testler ve moleküler tanı yöntemleri ile konur. İnsanlarda ise genellikle enfekte hayvanla temastan sonra gelişen ateş, cilt lezyonları ve sistemik enfeksiyon bulguları dikkat çeker.

Hastalığın etkeni olan Burkholderia mallei bakterisi, enfekte dokudan ya da burun akıntısından alınan örneklerle izole edilebilir. Kültür ve PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) gibi yöntemlerle bakterinin DNA'sı doğrudan saptanabilir. Ayrıca intradermal testler (Mallein testi) hayvanlarda tarama amacıyla kullanılır. Gelişmiş laboratuvar koşulları gerektiren bu testler, hastalığın zoonotik (hayvanlardan insana bulaşabilen) olması nedeniyle biyo-güvenlik düzeyi yüksek merkezlerde yapılmalıdır.

Ruam tanısı için kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Klinik muayene ve belirti gözlemi
• Burun, deri lezyonu veya balgam örneklerinden bakteri kültürü
• PCR testi ile Burkholderia mallei genetik materyalinin tespiti
• Serolojik testler (ELISA, aglütinasyon testleri)
• Hayvanlar için Mallein testi (alerjik reaksiyon ölçümü)
• Gözle görülebilen Kayser-Fleischer halkasına benzer tipik lezyonların varlığı
• Otopsi bulguları (hayvan ölümlerinde iç organ lezyonlarının incelenmesi)

Ruam Hastalığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Hastalığın tedavisinde ilaçlar, destekleyici tedaviler ve izolasyon önlemleri birlikte uygulanır. Ağır vakalarda intravenöz (damar yoluyla) tedavi uygulanır. Hastaların hastane ortamında izole edilmesi, sağlık çalışanlarının koruyucu önlemler alması ve temaslı kişilerin taranması büyük önem taşır. Ruam hastalığında başlıca tedavi yaklaşımları şöyledir:

• Uzun süreli ve yüksek doz ilaç tedavisi gerektirebilir
• Bakteriye karşı direnç gelişimini önlemek için kombinasyonlar tercih edilir
• Şiddetli akciğer tutulumu veya septisemi durumlarında gerekli olabilir
• Büyük apselerin boşaltılması veya nekrotik dokuların temizlenmesi gerekebilir

Ruam Hastalığı Nasıl Önlenir?

Ruam hastalığını önlemenin en etkili yolu, hastalığın yayılmasını engelleyecek biyo-güvenlik önlemlerini titizlikle uygulamaktır. Enfekte hayvanların erken teşhis edilip izole edilmesi, tarama programlarının yürütülmesi ve hastalık hakkında farkındalık oluşturulması önleyici mücadelenin temel taşlarıdır. Özellikle at çiftliklerinde çalışanlar, veterinerler, hayvan bakıcıları ve araştırma laboratuvarı personelleri yüksek risk grubundadır ve kişisel koruyucu ekipman kullanmaları şarttır.

Hayvan ithalatı yapılan bölgelerde ruam tarama testleri zorunlu hale getirilmelidir. Ayrıca hasta hayvanlarla temas eden malzemeler dezenfekte edilmeli, çiftlik ortamları düzenli aralıklarla sağlık denetiminden geçmelidir. İnsanlarda enfeksiyonu önlemek için ellerin yıkanması, açık yaraların korunması ve hayvanlarla temas sırasında eldiven ve maske kullanımı önemlidir. Ruam hastalığını önlemek için alınabilecek başlıca önlemler şunlardır:

• Enfekte hayvanların hızlı teşhis edilip izole edilmesi
• Hayvanlar arası ve hayvan-insan teması sırasında kişisel koruyucu ekipman kullanımı
• Hastalık çıkan bölgelerde hayvan hareketlerinin kısıtlanması
• Tarama testleri ile hayvanların düzenli olarak kontrol edilmesi
• Hayvancılık alanlarında hijyenin sağlanması ve ekipmanların dezenfekte edilmesi
• Hayvan ithalatında sağlık belgelerinin sıkı kontrol edilmesi
• Sağlık çalışanlarının, veterinerlerin ve laboratuvar görevlilerinin eğitilmesi