Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Endokrinoloji, Diyabet ve Metabolizma Hastalıkları bölümümüzde; tiroid, pankreas, böbrek üstü bezleri, yumurtalıklar ve testisler, hipofiz bezi gibi iç salgı bezleri ile ilgili sorunların tanı ve tedavi hizmetlerini sunuyoruz.

Bölümümüzde hangi sağlık sorunlarının tanı ve tadavisini yapıyoruz?

• Diyabet
• Obezite
• Tiroid hastalıkları
• Metabolizma ile ilgili sorunlar
• Büyüme hormonu ile ilgili sorunlar
• Böbrek üstü bezi hastalıkları
• Kalıtsal hastalıklar
• Osteoporoz

Diyabetin (Şeker Hastalığının) Risk Faktörleri

Tip 1 Diyabet nedir?

Araştırmacı bilim insanları henüz, tip 1 diyabetin altında yatan ana nedeni ve kişide yatkınlık yaratan risk faktörlerini belirlemeye çalışıyor. Ancak nasıl oluştuğuna ilişkin araştırmalar ilerleme kaydediyor. Pek çok araştırma, tip 1 diyabetin çocukluk ya da erken erişkinlik döneminde, hatta anne karnında belirli bir viral enfeksiyon yoluyla tetiklenmiş olabileceğini gösteriyor. Bilim insanları bu virüsün çocuğun bağışıklık sisteminde bir değişikliğe yol açarak beta hücrelerine saldırma yeteneğine sahip antikorlar üretmiş olabileceğini düşünüyorlar. Çocuğun yaşamının ileriki bir döneminde benzer bir viral enfeksiyonla karşılaşması durumunda, bu enfeksiyonun antikorları aktive etmesiyle, beta hücrelerine saldırıya geçebileceği öngörülüyor.

Tip 1 Diyabet genetik midir?

Aile geçmişinin diyabetteki rolü küçüktür. Bu tür diyabet hastalarının çoğunun aynı hastalığı taşıyan bir yakınları yoktur. Ama eğer anne-baba ya da büyükanne ya da büyükbabanızdan biri özellikle de babanız ya da büyük babanız tip 1 diyabet hastalığına yakalanmışsa, sizin de aynı hastalığa yakalanma riskiniz artar. Dolayısıyla araştırmalar hastalığın oluşması için, tip 1 diyabete belli ölçüde bir genetik yatkınlığın bulunması gerektiğini ortaya koyuyor. Tip 1 diyabetle birlikte görülen (HLA - haplotipi diye de bilinen) birkaç genetik varyasyon vardır.

Tip 2 Diyabet nedir?

Tip 1 diyabetten farklı olarak, aile geçmişinin tip 2 diyabetteki rolü büyüktür.

Tip 2 Diyabet genetik midir?

Tip 2 diyabet hastası 200 yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada, deneklerin üçte ikisinin en az bir yakın akrabasında, yaklaşık yüzde 50’sinin ise en az iki yakın akrabasında diyabet bulunduğu bildirildi. Özellikle annesinde diyabet bulunan kişilerde, babası diyabet olan kişilere göre diyabete yakalanma olasılığının iki kat yüksek -yüzde 17’ye karşılık yüzde 33 oranında- olduğu gözlendi. Tip 2 diyabetli kadınların yüzde 11’inin en az bir çocuğu diyabet hastası iken, erkeklerin yalnızca yüzde 4’ünün tip 2 diyabet hastası bir çocuğu vardı.

Genler

Araştırmacılar en az 18 gende diyabet riskini artırabilecek değişiklikler saptadılar. Bu genetik varyasyonların tamamı, hastalığın oluşma olasılığı üzerinde yüzde 2-20 arasında bir etkiye sahip. Araştırmacılar diyabet riski taşıyan kişiler için hastalığı önleme ya da geciktirme yöntemleri geliştirilebileceği umudunu taşıyorlar. Ancak bu genetik varyasyonların zamanla diyabete yakalanma olasılığını ciddi ölçüde artırıp artırmadığını belirleyebilecek güvenilir bir test henüz geliştirilmiş değil.

Irk ve etnik köken

Irksal ve etnik özgeçmiş de diyabet riskini etkiler. Örneğin siyahlar, İspanyol kökenliler, Asyalılar ve Amerikan yerlilerinde, beyazlara oranla tip 2 diyabet riski daha yüksektir. Ancak bilim insanları, bunun nedenleri konusunda güvenilir bir bilgiye sahip değiller.

Diyabet ve şişmanlık (obezite) ilişkisi

Tip 2 diyabetteki en önemli faktör, fazla kilolu olmaktır. Tip 2 diyabet hastalarının yaklaşık yüzde 80’i fazla kilolu ya da obezdir. Kilo arttıkça tip 2 diyabet riski artış gösterir. Araştırmalar yağ hücrelerindeki çoğalmayla birlikte, tüm vücut hücrelerinin insülin direncinin de bir şekilde yükseldiğini ortaya koyuyor.

Diyabette yağ fazlalığının yeri

Yağların nerede yoğunlaştığı da önemlidir. Karın bölgesi obezlerinde (karın bölgesinde aşırı yağ bulunanlar) tip 2 diyabete yakalanma olasılığı, kalçaları ve uyluk çevresi aşırı kilolu olan kişilere göre daha yüksektir. Son araştırmalar bel çevresi ölçümünün diyabet açısından genel vücut ağırlığından daha iyi bir risk göstergesi olduğunu ortaya koyuyor.

Diyabet metabolizması

Karın bölgesi obezliğine çoğu zaman insülin direnci, kanda yüksek glikoz düzeyi, yüksek kan basıncı (hipertansiyon), yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterolü (yani “iyi” kolesterol) düzeyinde düşüklük ve yüksek trigliserid (kanda bulunan diğer bir yağ) eşlik eder. Metabolik sendrom denen bu anormallikler kümesi yalnız diyabet için değil, kalp hastalıkları ve inme için de önemli bir risk faktörüdür. Varlığının çoğunlukla diyabet başlangıcına işaret etmesi nedeniyle, doktorlar metabolik sendroma giderek artan bir ilgi göstermeye başladılar. Bel çevreniz geniş, HDL ve trigliserid düzeyiniz sağlıksız boyutlardaysa, doktorunuz en az sekiz saat aç kaldıktan sonra kandaki glikoz düzeyinizi ölçtürmenizi tavsiye edebilir.

Prediyabet

Yaklaşık 79 milyon Amerikalı prediyabetlidir. Açlık kan glikozu ölçümü 100-125 mg/dL (yani kandaki glikoz miktarı normalin üzerinde, ancak diyabet tanısı koymak için düşük) çıkarsa, prediyabetiniz var demektir. Ayrıca yüzde 5,7 ile 6,4 arasında çıkan bir hemoglobin A1c (A1c) düzeyi de diyabet açısından yüksek risk kategorisinde bulunduğunuzu gösterir. Yaşam tarzını değiştirmeyen ya da ilaç kullanmayan pek çok prediyabetli 10 yıl içinde tip 2 diyabet hastası olmaya adaydır.

Diyabet ve fiziksel hareketsizlik

Hareketsiz yaşam tarzı da bir tip 2 diyabet risk faktörüdür. Fiziksel aktivite yoluyla glikoz harcarız, böylelikle kanımızda daha az glikoz birikimi olur. Egzersiz kasları yapılandırır ve kas hücreleri büyük miktarda glikoz çeker ve kullanır. Buna karşın az egzersiz yaparsanız kas dokularınız azalır, daha az glikoz harcarsınız, kanınızdaki glikoz düzeyi yükselir.

Yaşlılıkta diyabet

Yaşlanma da diğer bir diyabet risk faktörüdür ancak salt yaşlanmak başlı başına bir sorun oluşturmaz. Özellikle 45’inden sonra durumu değiştiren faktör, hareketlilik düzeyi ve tüketilen yiyeceklerdir. İnsan yaşlandıkça genelde daha az egzersiz yapar, yağlı ve karbonhidratlı besinleri daha çok tüketir ve kilo alır (özellikle bedeninin orta bölümünde). 65 yaş ve üzeri 4200’e yakın kadın ve erkek arasında yapılan 12 yıllık bir araştırma, 50 yaşındayken vücut yağı en yüksek ölçülen kişilerin vücut yağı en az olanlara kıyasla diyabete yakalanma olasılığının 4 kat daha yüksek olduğunu ortaya çıkardı.

Hamilelikte diyabet

Bazı kadınlar hamilelikleri sırasında tip 2 diyabete yakalanır ve buna gebelik diyabeti denir. Doğumdan sonra genelde kaybolsa da, araştırmalar bu kadınların yüzde 50’sinin yaşamlarının ileriki bir döneminde diyabete yakalanma riskinin yüksek olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla gebelik şekerine bir uyarı işareti demek yerinde olur. Bu tür bir diyabet geçiren kadınların sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmeye özellikle dikkat etmeleri gerekir.

Diyabet riskini artıran diğer faktörler

Hemokromatoz (fazla demir emilimi ve depolanması), kronik pankreatit (pankreas iltihabı), ender olarak da pankreas kanseri gibi pankreasta hasar bırakan hastalıklara yakalanan az sayıdaki kişi de diyabet riski kapsamındadır. insülin etkisini sekteye uğratan aşırı hormon üretimine yol açtıkları için, diyabet riskini artıran tümörler de vardır. Hipofiz bezi tümörlerinin ürettiği büyüme hormonu, böbreküstü tümörlerinin salgıladığı epinefrin ya da kortizol ve pankreas tümörlerinden gelen glukagon da kandaki glikoz düzeyini yükseltir.

Diyabetten Korunma Yolları

Ailenizde Tip 1 ya da Tip 2 diyabet hastası olan bir veya birden çok kişi varsa, siz de büyük olasılıkla aynı hastalığa yakalanma kaygısı taşıyor ve riskinizi azaltacak önlemlere ilgi duyuyorsunuzdur.

Tip 1 diyabeti önlemenin yolu var mıdır?

Diyabetten korunmak için bildiğimiz somut bir neden ya da “suçlanacak” herhangi biri ya da yaşam tarzı tercihi bulunmadığını anlamak önem taşıyor. Örneğin çocuklarını çok fazla şekerle besledikleri için diyabete yakalanmalarına neden olduklarını sanarak kendilerini suçlayan çok sayıda insan var. Oysa bu doğru değildir, çünkü tip 1 diyabete yakalanmanın şeker tüketimiyle hiçbir ilgisi yoktur. Tip 1 diyabeti önlemenin herhangi bir yolu yoksa da, tip 2 diyabet riskini azaltmak için geçerliliği kanıtlanmış bazı yöntemler bulunmaktadır.

Tip 2 diyabetten korunmanın yolları nelerdir?

Tip 2 diyabet fazla kilolar ve hareketsizlikle öylesine doğrudan bağlıdır ki, korunmak için başlangıç noktanız burası olmalıdır. Beslenme ve egzersiz tip 2 diyabetten korunmanın köşe taşlarıdır. Bu önlemler risk faktörü taşıyanlar için, örneğin prediyabetler, obezler, aile geçmişinde diyabet bulunanlar, hamileliği sırasında diyabete yakalananlar (gebelik şekeri geçirenler) ve etnik özgeçmişleri bakımından yatkın olanlar (siyahlar, ispanyol kökenliler, Asyalılar ve Amerikan yerlileri) için özellikle önemlidir.

1- Beslenme ve egzersiz

Dünyanın dört bir yanında gerçekleştirilen araştırma çalışmaları, hafif kilo vermekle ve düzenli fiziksel aktivitede bulunmakla tip 2 diyabetin önlenebileceğini gösteriyor. Bu araştırmaların en büyüğü ve en iyi bilineni Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan Diyabetten Korunma Programı adını taşıyor. Üç yıllık bir dönem sonunda çalışmaya katılanlar arasında düşük kalorili ve az yağlı beslenenler, günde 30 dakika egzersiz yapanlar ve ortalama 6,5 kg zayıflayanlar, bu yaşam tarzı değişikliklerini uygulamayanlara oranla yüzde 60 daha az tip 2 diyabete yakalandılar. Kısa süre önce yaşam tarzını değiştirmenin diyabet oluşumunu 10 yıl ve üzeri bir süre geciktirebileceği saptandı. Yüksek lifli gıdalarla beslenmek de tip 2 diyabet riskini azaltan bir faktördür. Yaklaşık 36.000 kadın arasında yapılan bir çalışmada en fazla miktarda tahıl lifi tüketenlerde tip 2 diyabet oluşma riski en az tahıl lifi tüketenlere oranla yüzde 36 daha düşük çıktı. Finlandiya’da gerçekleştirilen yeni bir araştırma, erkekler arasında da benzer bir sonuca ulaştı. Kahverengi pirinç ya da tam buğday ekmeği gibi tam tahıllı ürünlerde yaygın bulunan lif, vücudumuzun insüline duyarlığını olumlu yönde etkileyebilir. 84.000 kadın hemşire arasında gerçekleştirilen bir Harvard araştırması, beslenmelerine en az 1200 mg kalsiyum ve 800 IU D vitamini ekleyen kadınlarda tip 2 diyabet riskinin 1/3 oranında azaldığını ortaya çıkardı. Ancak D vitamininin diyabet riski üzerindeki etkileri henüz araştırma konusu olmaya devam ediyor.

2 - Sigarayı bırakın

Sigarayı bırakmak tip 2 diyabet riskini de azaltabilir. 21.000 Amerikalı erkek doktor arasında yapılan bir araştırma günde 20 ve üzeri sigara içenlerin diyabete yakalanma olasılığının, hiç içmeyenlere ya da bırakanlara göre yüzde 70 yüksek olduğunu belirledi.

3- Diyabet ilaçları

Birçok araştırma Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan ağızdan alınan ilaçların hastalıktan koruyucu etki de yaptığını ortaya koyuyor. Örneğin, Diyabetten Korunma Programı’na katılanlar arasında üç yıllık bir dönem boyunca diyabet ilacı metformin kullananlarda, tip 2 diyabet riskinin plasebo verilen deneklere göre yüzde 30 azaldığı görüldü. Metforminin yaşam tarzı değişikliği kadar etkili olduğu yalnızca küçük bir kesimde, 24-44 yaş arası obezlerde (22-40 kilo arası fazlalığı olanlar) gözlendi. İlaç yalnız 60 yaş ve üzerindeki, kilo fazlası çok daha az olan kişilerde biraz daha etkiliydi. Bu bulguları değerlendiren Amerikan Diyabet Birliği (ADA) diyabetten korunma amacıyla beslenme düzeni ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişikliklerinin yerine ya da bunlara ek olarak, ağızdan alınan ilaçların kullanılmasını tavsiye etmemektedir. Kalp Sorunlarını Önleme Değerlendirmesi (Heart Outcomes Prevention Evaluation—HOPE) adlı başka bir araştırma çalışmasında ACE inhibitörü ramipril alan deneklerin diyabete yakalanma olasılığı plasebo verilenlere göre yüzde 30 daha düşük çıktı. Ne var ki, bu sonuç sonraki araştırmalarla doğrulanmadığından, şimdilik ACE inhibitörü diyabet önleyici olarak tavsiye edilememektedir.

Diyabet ve kemik-eklem sorunları nelerdir?

Diyabet daha az bilinen bazı kemik ve eklem sorunlarıyla ilişkili olabilmektedir. Örneğin, charcot eklemi. Nöropatik artropati de denen kemik eklem sorunlarının belirtileri arasında; sinirlerdeki hasar sonucu çoğunlukla ayaklardaki eklemlerden birinde bozukluk ortaya çıkar. Etkilenen eklemde karıncalanma, uyuşukluk, şişme ve deformasyon görülür. Bu eklem genellikle ortotiklerle destekleyerek ve yük bindirici aktivitelerden kaçınarak tedavi edilir.

Diyabet tutuk el sendromu (DSHS) nedir?

Kısıtlı eklem hareketliliği sendromu da denen bu rahatsızlıkta ellerdeki derinin sertleşip mumlaşması sonucunda parmakların hareket yeteneği kısıtlanır. Diyabetik el sendromunun nedeni bilinmemektedir ancak uzun süredir diyabetli kişilerde görülür. Düzgün kan şekeri kontrolü -fizik tedaviyle birlikte- ilerlemesini önleyebilir. Yaygın idiyopatik iskelet hiperostozu (DISH) hastalığı diye de bilinen bu rahatsızlıkta tendonlarda ve bağlarda (çoğunlukla omurgadaki) kireçlenme ve sertleşme başlangıcı görülür. İnsülin ve insülin benzeri gelişme faktörleri yeni kemik oluşumlarını tetikleyebileceği için, diyabetlilerde ortaya çıkabilir. DISH etkilenen bölgede ağrı, tutulma ve hareketlilikte kısıtlılığa yol açabilir. Çoğunlukla ağrıyı azaltmak ve kireçlenmenin ilerlemesinin önüne geçmek için asetaminofenle (Tylenol) tedavi edilir. Kemik dikeni oluşması halinde ameliyatla alınması gerekir.

Dupuytren hastalığı (kontraktürü) nedir?

Bu rahatsızlıkta parmaklardan bir ya da birkaçı avuç içine doğru kıvrılır. Uzun süre diyabetlilerde daha sık görülür, avuç içi ve parmak bağ dokuları sertleşir ve üzerlerinde yaralar oluşur. Kortikosteroid iğnesiyle ağrı hafifletilebilse de, nesneleri tutma becerisinin kaybolduğu ağır vakalarda ameliyat gerekebilir. Donuk omuz isminden de anlaşılacağı gibi, genelde vücudun bir tarafındaki omuz hareketini kısıtlayan ağrılı bir rahatsızlıktır. Diyabet sık rastlanan risk faktörü olmakla birlikte, aralarındaki bağın niteliği bilinmemektedir. Çoğunlukla yoğun bir fizik tedaviyle iyileştirilmeye çalışılır.

Sağlığınızı korumak için alacağınız öncelikli önlemler

1- Egzersiz

Aşırı kilo ve obezite gerek diyabet için, gerekse diz ve kalça osteoartriti için risk faktörüdür. Bu nedenle düzenli egzersiz yaparak her ikisinin de önüne geçebilirsiniz. Diyabet tanısı konanlar hem diyabeti tedavi etmek hem de osteoartrit ağrılarını azaltmak için egzersiz yapmalıdır. Yapılan araştırmalarda hem diyabeti hem de artriti olan kişilerin yüzde 30’unun hiç ya da çok az egzersiz yaptığı saptandı. Oysa verilen 7 kilo bile diz ağrısını yarı yarıya azaltıyor. Hiç zayıflamadan da salt düzenli egzersiz yaparak eklemin hareket yeteneğini artırmak ve ağrıyı azaltmak da mümkündür. Doktorunuzla görüşerek hasarlı eklemlerinize fazla stres yüklemeyecek bir egzersiz programı belirleyin. Osteoporozda fazla kilo ve obezlik genelde koruyucu faktörler arasında yer alır, vücudumuzun aşırı kiloları taşımak zorunda kalması kemiklerinize güçlendirici bir etki yapar. Ancak burada ilginç olan, bu koruyucu etkinin aşırı kilolu diyabetlilerde görülmemesidir. Bu yüzden yük bindirici egzersizler kemik oluşumu ve güçlü kemikleri korumak açısından son derece önemlidir. Koşu, yürüme ve aerobik hep yük bindirici egzersizlerdir; bisiklet sürmek ve yüzme farklıdır. Esneklik, güç ve dengeyi artıran egzersizler de, düşüp kemiklerinizi kırma olasılığına karşı koruyucu niteliktedir.

2- Beslenme

Kemiklerinizi korumak için mutlaka yeterli kalsiyum ve D vitamini almanız gerekir. 50 yaşını geçen herkesin günde 1200 mg kalsiyum ve en az 800 IU D vitamini alması gerekir. Kalsiyum açısından en iyi besin kaynakları az yağlı süt ürünleri, ıspanak gibi koyu yeşil renkli sebzeler ve kalsiyum katkılı yiyecek-içeceklerdir (portakal suyu ya da kahvaltılık tahıllar). İnsan vücudu güneş ışığı alarak D vitamini üretir, ancak pek çok yaşlı güneşe pek fazla çıkmadığı gibi, beslenmesine de D vitamini katmaz. Kemiklerinizi korumanın yanı sıra, D vitamininin de kan şekerinizi düzenlemeye yardımcı olduğunu gösteren çok sayıda delil bulunuyor. D vitamini takviyesine, kalsiyum desteğine ya da her ikisine birden gereksiniminiz olup olmadığını doktorunuza danışın. Artriti önleyebilecek ya da iyileştirebilecek özel bir beslenme şekli yoktur, fakat omega 3 yağ asidi yönünden zengin yiyeceklerin (sardalye, uskumru, somon, Atlantik levreği, alabalık ve konserve beyaz ton balığı gibi) artrit ve diğer eklem sorunlarında rol oynayan yangıyı (iltihap) önlemeye yardımcı olduğunu gösteren kanıtlar bulunmaktadır.

3- Kemik taraması

Osteoporozun varlığı kalça ve omurganın kemik yoğunluğunu ölçen kemik mineral yoğunluğu testiyle saptanır. 50 yaşından sonra herhangi bir kemiği kırılan kişilerin kemik-mineral yoğunluk testi yaptırması tavsiye edilir. Şimdiye kadar diyabetliler için osteoporoz taramasıyla ilgili özel bir kural bildirilmemiştir.

4- İlaçlar

Osteoporoz kemik kaybını yavaşlatan veya azaltan ya da fiilen yeniden kemik oluşumunu sağlayan ilaçlarla tedavi edilir. Osteoartritte ise genellikle ağrı, tutulma ve yangı giderici ilaçlar kullanılır. Aile hekiminize mutlaka aldığınız bütün ilaçları bildirin, bunlar diyabet tedavinizi etkileyebilir. Örneğin yüksek dozda asetaminofen aldığınızda bazı cihazlarda evde yaptığınız kan şekeri ölçümleri bozuk çıkabileceği gibi, yüksek dozda aspirin almak kan şekerinizi düşürebilir.

Diyabette sinir hasarı çeşitleri nelerdir?

Sinir hasarı diyabetin ağır sonuçlarından biridir. Bunu önlemenin en etkili yolu kan şekerini sıkı bir biçimde kontrol altında tutmaktır. Araştırmalar sıkı bir kan glikozu kontrolünün diyabetik sinir tahribatı riskini yüzde 60 oranında düşürdüğünü gösteriyor. Ancak bir kez sinir hasarı oluştuğunda, çok iyi bir şekilde yapılan kan şekeri kontrolü de fayda etmez. Diyabetlilerin yüzde 60 ila 70’inde sinir hasarı ortaya çıkar, ancak ilk başlarda herhangi bir belirti fark edilmeyebilir. Diyabet üç şekilde sinir hasarına yol açabilir: Periferik, mononöropati ve otonomik nöropati.

Periferik nöropati

Periferik sinirlerde, yani omuriliği vücudun geri kalan bölümüne bağlayan sinirlerde meydana gelen tahribattır. En yaygın tipi olan periferik nöropati; oksijensizlik ve besinsizlik, basınç ve yangı nedeniyle kol ve bacaklardaki duyu sinirlerinde yavaş yavaş ilerleyen işlev kaybına yol açan ciddi bir hastalıktır. Ağırlık derecesi hangi sinirlerin hasar gördüğüne bağlı olarak değişir ve geceleri daha da kötü bir hal alır. İleri derecede sinir hasarı, etkilenen bölgede tamamen his kaybına yol açabilir. Reşeks ve kas denetimi yitimi, kas yapısı ve gücünün yok olması, ayak ülserleri ve enfeksiyon kapmaya hazır ayak yaraları, koordinasyon ve denge kaybı, hasarlı bölgede kıl dökülmesi gibi etkiler de görülebilir.

Mononöropati

Tek bir sinire ya da sinir grubuna kan akışının bozulmasıdır. Etkilenen sinirin işlev gösterdiği bölgede aniden bir acı ve zayıflık oluşur. Bazen göz kapağının sarkmasına yol açabilir. Mononöropati çoğunlukla 2 ila 6 ay arasında tedavi edilmeden kendiliğinden düzelir.

Otonomik nöropati

Diyabetin kişinin kendi iradesiyle denetleyemediği vücut fonksiyonlarını düzenleyen otonomik sinir sisteminde hasar yaratması sonucu oluşur. Sindirim sistemi, kalp atışı ve kan basıncı buna en büyük örnektir. Otonomik nöropatinin en yaygın görülen şekli erkeklerde erektil disfonksiyondur (sertleşme işlev bozukluğu). Otonomik nöropatinin daha ileri belirtileri arasında mide boşalması (gastrik boşalma), safra kontrolünün zayıflaması, hızlı ya da düzensiz kalp atışları ve aşırı terleme sayılabilir. Otonomik nöropatisi olan kişilerin çoğunda aynı zamanda periferik nöropati de bulunur.

Sinir hasarı (nöropati) tedavi yöntemleri nelerdir?

Düzgün kan şekeri denetimi sinir hasarı tedavisinde ilk adımdır ancak ne yazık ki pek fazla bir yarar sağlamamaktadır. Dolayısıyla ilaç kullanmak zorunludur.

Periferik nöropati nasıl tedavi edilir?

Periferik nöropati belirtilerini geçirmek için en yaygın kullanılan ilaç, FDA onayı almamış olmasına karşın, gabapentindir. Oldukça etkili olduğu görülmüştür ancak yüksek dozda alınması gereklidir (günde 1200 mg, bazen 3600 mg’a kadar çıkabilir). Yan etkileri görüldüğü takdirde, genelde dozaj azaltılarak geçirilebilir. Neurontin benzeri diğer bir ilaç da diyabetik nöropati hastalarında ağrı giderici olarak kullanılan FDA onaylı pregabalindir. Uzun süredir kullanılmakta olan antidepresan amitriptilinin de zaman zaman etkili olduğu görülmüştür. Periferik nöropati tedavisinde kullanılan başka bir antidepresan da desipramindir. Yeni bir ilaç olan duloksetin diyabette ağrı kesici olarak önerilen tek FDA onaylı antidepresandır.

Otonomik nöropati nasıl tedavi edilir?

Sindirim sistemindeki sinirleri etkileyen otonomik nöropatiye diyabetik gastroparezi denir. Bu durumda midenin yavaş yavaş boşalmasının neden olduğu bulantı ve kusmayı önlemek için gün içinde büyük öğünler yerine, sık sık ve azar azar, az yağlı öğünler alınması önerilir. Metoklopramid ya da antibiyotik eritromisin kullanımı da mide boşalmasını iyileştirebilir. İshal tedavisinde tetrasiklin gibi antibiyotikler (ishali artırabilecek bağırsak bakterilerinin aşırı çoğalmasını önler) ya da klasik ishal kesici ilaçlar bazen etkili olabilir. Otonomik nöropatisi olan erkeklerde ereksiyonu kontrol eden sinirlerde tahribat meydana gelebilir. Bu sinirlere gelen kan şekerindeki azalma, sorunu ağırlaştırabilir. Bir araştırmada A1c düzeyi yüzde 8’in üzerinde olan erkeklerde erektil disfonksiyon riskinin çok yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu rahatsızlıkların yarısında sildenafil ve benzeri ilaçlar etkili olabilmektedir. Ayrıca enjekte edilen çeşitli ilaçlar ve vakum cihazları da bulunmaktadır. Bu sorunlarla ilgili olarak bir üroloğa danışmakta fayda vardır.

Diyabette Mikrovasküler Hastalıklar

Diyabetlilerin vücudundaki ince damarlar da tıkanıp hasarlanabilir. Buna mikrovasküler hastalık (“mikro” küçük anlamındadır) denir ve sık sık böbreklerde ve gözlerde tahribata yol açabilir.

• Nefropati
• Retinopati

Nefropati (böbrek hasarı)

Tip 1 diyabetlilerin yüzde 30-40’ında, tip 2 diyabetlilerinse yüzde 20’sinde eninde sonunda böbrek hasarı meydana gelir; ancak hepsinde böbrek yetmezliği ortaya çıkmaz. Hasar, kandaki atık maddeleri temizleyen bir filtre işlevini gören böbreklerin tamamındaki ince damarlarda (kılcal damarlar) meydana gelir. Böbreklerdeki tahribat sonucunda kalp krizi ve inme riski de yükselir. Böbreklerdeki hasarın fark edilmesini sağlayan ilk işaret idrarda az miktarda albümin denilen proteinin (mikroalbüminüri) görülmesidir; bu duruma genelde 5-10 yıldır diyabetli olan kişilerde rastlanır. Bu aşamadan sonraki 8-10 yıl içinde böbreklerdeki hasarın kötüleşmesiyle idrara büyük miktarlarda protein karışabilir (proteinüri), kanda atık maddeler birikebilir (azotemi) ve sonunda diyaliz ya da böbrek naklini gerektiren böbrek yetmezliği oluşabilir.

Retinopati (göz hasarı)

Kırk ve üzeri yaştaki dört milyonu aşkın Amerikalıyı etkileyen diyabetik retinopati en yaygın diyabet komplikasyonudur. Tip 1 diyabetlilerin neredeyse tamamında ve tip 2 diyabetlilerin yüzde 70’inden fazlasında eninde sonunda bir şekilde -çoğu kez görme kaybına yol açmayan- retinopati belirtisi görülür. Ancak diyabetik retinopati körlükle sonuçlanabilir ve 20-74 yaş arası yetişkinlerde sonradan oluşan körlük vakalarının en sık rastlanan nedenidir.