Guatr Nedir? Guatr Belirtileri ve Tedavisi

Guatr Nedir?

Tiroid bezinin anormal şekilde büyümesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Tiroid bezi, boynun ön kısmında yer alan kelebek şeklindeki küçük bir bezdir ve T3 (triiyodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonlarını üreterek vücudun metabolizma hızını kontrol eder. Guatr, iyot eksikliği, hormonal düzensizlikler, genetik faktörler veya otoimmün hastalıklar nedeniyle gelişebilir. Tek başına bir hastalık olmayan guatr, bazı durumlarda tiroid hormon üretimini değiştirmeden yalnızca bezin büyümesine neden olur (ötiroid guatr), bazı durumlarda ise hipotiroidi (tiroid hormonu eksikliği) veya hipertiroidi (aşırı tiroid hormonu üretimi) ile birlikte görülebilir. Guatr, küçük boyutlarda ise herhangi bir belirti vermeyebilir. Ancak büyük guatr vakalarında boyunda şişlik, baskı hissi, yutkunma güçlüğü ve nefes darlığı gibi semptomlar ortaya çıkabilir.

Guatr Türleri Nelerdir?

Tiroid bezinin büyümesine neden olan faktörlere ve hastalığın ilerleyişine bağlı olarak farklı türlere ayrılır. Bazı guatr türleri hormonal dengeyi değiştirmeden yalnızca bezin büyümesine neden olurken, bazıları tiroid hormonlarının fazla veya az üretilmesine yol açabilir. Guatrın sınıflandırılması, fonksiyonel ve yapısal özelliklerine göre yapılır. Örneğin, iyot eksikliğine bağlı guatr, toksik guatr, nodüler guatr ve otoimmün guatr gibi farklı türler bulunmaktadır. Guatrın hangi tür olduğu, hastanın belirtilerine ve yapılan testlere göre belirlenir. Yapısal guatr türleri şöyledir:

• Basit (Non-Toksik) Guatr: Tiroid bezinin büyümesine rağmen hormon üretimini normal seviyede tuttuğu guatr türüdür. Genellikle iyot eksikliği veya genetik faktörlerden kaynaklanır.
• Nodüler Guatr: Tiroid bezinde bir veya birden fazla nodül (küçük kitle) oluşmasıyla karakterizedir. Tek nodüllü (soliter nodül) veya çok nodüllü (multinodüler guatr) olabilir.
• Diffüz Guatr: Tiroid bezinin düzgün ve eşit şekilde büyüdüğü guatr türüdür. Tiroid dokusu homojen bir şekilde genişler, ancak nodüller bulunmaz.

Fonksiyonel guatr türleri ise şu şekildedir:

• Hipotiroidi ile Birlikte Görülen Guatr: Tiroid bezi yeterli hormon üretemez ve metabolizma yavaşlar. Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün hastalıklar nedeniyle gelişebilir.
• Hipertiroidi ile Birlikte Görülen Guatr: Tiroid bezi aşırı hormon üretir ve metabolizma hızlanır. Graves hastalığı gibi otoimmün hastalıklar bu duruma neden olabilir.
• Ötiroid Guatr: Tiroid bezi büyümüş olmasına rağmen, hormon seviyeleri normaldir.

Ayrıca guatr türleri nedenine göre de sınıflandırılabilir:

• İyot Eksikliğine Bağlı Guatr: Dünyada en yaygın guatr türlerinden biridir. Vücut yeterince iyot alamadığında tiroid bezi büyüyerek daha fazla hormon üretmeye çalışır.
• Otoimmün Guatr: Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırmasıyla oluşur. Hashimoto tiroiditi (hipotiroidiye yol açar) ve Graves hastalığı (hipertiroidiye neden olur) bu gruptadır.
• Toksik Guatr: Tiroid bezinin aşırı aktif olduğu ve fazla hormon ürettiği guatr türüdür. Genellikle hipertiroidiye neden olur ve hızlı kalp atışı, kilo kaybı ve terleme gibi belirtilerle kendini gösterir.
• Gebelik Guatrı: Hamilelik döneminde hormonal değişimlere bağlı olarak tiroid bezinin geçici büyümesiyle ortaya çıkar.

Guatr Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler tiroid bezinin büyüklüğüne, hormon seviyelerine ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir. Küçük boyutlu guatrlar genellikle belirti vermezken büyüdükçe nefes alma ve yutkunma zorlukları gibi fiziksel rahatsızlıklara yol açabilir. Ayrıca, tiroid hormonlarının eksikliği (hipotiroidi) veya fazlalığı (hipertiroidi) nedeniyle metabolizmayla ilgili çeşitli semptomlar ortaya çıkabilir. Hipotiroidide yorgunluk, kilo alımı ve cilt kuruluğu, hipertiroidide ise hızlı kilo kaybı, çarpıntı ve aşırı terleme görülebilir. Guatr belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Boyunda gözle görülür şişlik veya kitle hissi.
• Yutkunmada güçlük, yemek yerken boğazda takılma hissi.
• Nefes darlığı ve boğazda baskı hissi (büyük guatr vakalarında).
• Ses kısıklığı veya seste kalınlaşma.
• Boyun bölgesinde rahatsızlık hissi veya ağrı.
• Kronik yorgunluk ve halsizlik hissi.
• Ciltte kuruluk, solgunluk ve saç dökülmesi.
• Ani kilo alımı ve metabolizmanın yavaşlaması.
• Soğuğa karşı aşırı hassasiyet.
• Depresif ruh hali, unutkanlık ve konsantrasyon bozukluğu.
• Bağırsak hareketlerinde yavaşlama ve kabızlık.
• Hızlı kilo kaybı ve iştah artışı.
• Çarpıntı, hızlı veya düzensiz kalp atışları.
• Aşırı terleme ve sıcaklığa karşı hassasiyet.
• Sinirlilik, huzursuzluk ve anksiyete.
• Ellerin titremesi (tremor).
• Bağırsak hareketlerinin hızlanması ve ishal.

Guatrın belirtileri hastadan hastaya değişebilir. Bazı vakalarda uzun süre belirti vermeden ilerleyebilir. Eğer boyunda şişlik, nefes darlığı veya metabolizma ile ilgili anormal değişiklikler fark edilirse guatrın olup olmadığını anlamak için doktora başvurulmalıdır.

Guatr Teşhisi Nasıl Olur?

Doktor, boyunda şişlik, nefes darlığı, yutkunma güçlüğü, çarpıntı veya kilo değişiklikleri gibi semptomların olup olmadığını sorar. Fiziksel muayene sırasında tiroid bezinin büyüklüğü ve hassasiyeti kontrol edilir. Kesin teşhis için kan testleri yapılır ve tiroid hormon seviyeleri (TSH, T3, T4) ölçülerek tiroid bezinin düzgün çalışıp çalışmadığı belirlenir. İyot eksikliğinden şüpheleniliyorsa iyot seviyeleri de incelenebilir. Tiroid ultrasonu, bezin büyüklüğünü ve nodüllerin olup olmadığını belirlemek için kullanılır. Eğer nodül tespit edilirse, ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılarak nodülün iyi huylu veya kötü huylu olup olmadığı anlaşılır. Gerekli durumlarda tiroid sintigrafisi ile tiroid bezinin aktivitesi detaylı olarak değerlendirilir.

Guatr Tedavisi Nasıl Olur?

Hafif ve hormon seviyelerini etkilemeyen guatr vakalarında doktor sadece düzenli takip ve iyot takviyesi önerebilir. Hipotiroidi veya hipertiroidi ile birlikte görülen guatr vakalarında ise tiroid hormon seviyelerini düzenleyici ilaç tedavisi uygulanır. Eğer guatr çok büyükse ve hastanın nefes almasını veya yutkunmasını zorlaştırıyorsa, cerrahi müdahale (tiroidektomi) gerekebilir. Hipertiroidi nedeniyle gelişen guatr için radyoaktif iyot tedavisi uygulanarak tiroid bezi küçültülebilir. Nodüler guatr durumunda ise iyi huylu nodüller düzenli takip edilirken kötü huylu nodüller için cerrahi müdahale gerekebilir.

Guatr Nasıl Önlenir?