Temporal Arterit (Dev Hücreli Arterit) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Dev hücreli arterit olarak da bilinen temporal arterit, özellikle 50 yaş üzerindeki bireylerde görülen ciddi bir damar iltihabı hastalığıdır. Şakak bölgesinde yer alan büyük arterlerde başlayan bu iltihap, yalnızca baş ağrısı veya halsizlik gibi basit şikâyetlerle sınırlı kalmayıp, tedavi edilmediğinde görme kaybı gibi geri dönüşü olmayan komplikasyonlara yol açabilir. Bağışıklık sisteminin damar duvarına saldırması sonucu gelişen bu hastalık, otoimmün kökenli kabul edilir ve genellikle kadınlarda erkeklere kıyasla daha sık görülür. Hastalık sinsice ilerleyebilir. Kimi hastada yalnızca yorgunluk ve hafif baş ağrısı yaparken, kiminde ani görme kaybıyla hayatı tehdit eden bir tabloya dönüşebilir. Bu nedenle temporal arterit, erken tanı ve acil tedavi gerektiren bir hastalık olarak değerlendirilir. Tedavide genellikle yüksek doz kortikosteroid ilaçlar tercih edilir ve bu sayede iltihap baskılanarak ciddi komplikasyonların önüne geçilir. Hem belirtilerin tanınması hem de doğru tedavi planının uygulanması, hastaların yaşam kalitesini koruması açısından büyük önem taşır.

Temporal Arterit (Dev Hücreli Arterit) Nedir?

Temporal arterit, diğer adıyla dev hücreli arterit, genellikle başın yan tarafında bulunan şakak damarlarını etkileyen, bağışıklık sisteminin damarlara saldırmasıyla ortaya çıkan iltihaplı bir damar hastalığıdır. Bu hastalık özellikle orta yaş ve üzerindeki bireylerde görülür ve kadınlarda daha sık rastlanır. Temporal arterit, başın ve boynun büyük arterlerini, hatta göz damarlarını da tutabilir. Damar duvarında gelişen iltihap ve daralma, kan akışını azaltır. Bu durum ciddi sağlık sorunlarına, hatta kalıcı görme kaybına yol açabilir. Bu nedenle temporal arterit, erken teşhis edilmesi ve hızla tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.

Temporal Arterit Belirtileri Nelerdir?

Vücuttaki en önemli damar yapılarından biri olan temporal arterlerde iltihaplanmaya yol açan temporal arterit, pek çok belirtiyle görülebilir. Hastalık genellikle 50 yaş üzerindeki bireylerde görülür ve sinsi ilerlediği için başlangıçta sıradan baş ağrıları ya da yorgunluk gibi basit şikâyetlerle karıştırılabilir. Ancak zamanla tablo ağırlaşır ve kişinin günlük yaşamını ciddi biçimde etkiler. Temporal arteritte görülen baş ağrısı genellikle şiddetli, zonklayıcı ve özellikle şakak bölgesinde yoğunlaşan bir ağrıdır. Bu ağrı çoğu kez saç tararken veya şakaklara basınç uygulandığında artar.

Görme bozuklukları, ani bulanık görme ya da tek gözde körlük gelişimi, hastalığın en tehlikeli belirtilerindendir. Bunun yanında, çiğneme sırasında çene ağrısı, iştah kaybı, kilo kaybı, halsizlik, gece terlemeleri ve düşük dereceli ateş de sık rastlanan şikâyetlerdir. Bazı hastalarda temporal arterit, boyun, omuz ve kalça bölgesinde tutukluk ve ağrıyla seyreden polimyalji romatika ile birlikte görülebilir. Bu belirtiler dikkate alınmazsa hastalık ilerler ve kalıcı görme kaybı gibi geri dönüşsüz komplikasyonlara yol açabilir.

Temporal arterit belirtileri şöyle sıralanabilir:

Şakak bölgesinde zonklayıcı, şiddetli ve sürekli baş ağrısı
Saç derisinde hassasiyet, saç tararken ağrı hissi
Bulanık görme, çift görme veya ani görme kaybı
Çene ve dilde ağrı, özellikle çiğneme sırasında şiddetlenme
Halsizlik, yorgunluk ve enerji kaybı
Ateş ve gece terlemeleri
İştah kaybı ve istemsiz kilo kaybı
Boyun, omuz veya kalça bölgelerinde tutukluk ve ağrı
Başın bir tarafında damarların şişkin ve hassas hissedilmesi
Depresif ruh hali, genel sağlık durumunda belirgin düşüş

Temporal Arterit Neden Olur?

Temporal arteritin kesin nedeni halen tam olarak açıklığa kavuşmamıştır. Ancak hastalık bağışıklık sisteminin yanlış çalışması sonucu gelişen otoimmün bir süreç ile ilişkilendirilir. Bağışıklık sistemi, normalde zararlı mikroorganizmaları yok etmesi gerekirken bu hastalıkta damar duvarındaki hücrelere saldırır. Bu saldırı sonucunda damar duvarında iltihap, kalınlaşma ve daralma meydana gelir. Daralan damarlar, özellikle beyin ve gözlere giden kan akışını azaltarak ciddi komplikasyonlara neden olur. Temporal arterit, genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve yaşlanmanın getirdiği damar yapısındaki değişikliklerle birlikte ortaya çıkar. Ayrıca, bazı enfeksiyonların bağışıklık sisteminde kalıcı değişiklikler yaparak bu süreci tetiklediği düşünülmektedir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmesi, hormonal faktörlerin de hastalıkta rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Temporal Arterit Nasıl Teşhis Edilir?

Öncelikle hasta öyküsü ve şikayetler dikkatle incelenir. Özellikle şiddetli baş ağrısı, görme bozukluğu ve çiğneme sırasında çene ağrısı öne çıkan bulgulardır. Fizik muayenede şakak damarları kalın, hassas ve nabızsız hissedilebilir. Kan testlerinde genellikle eritrosit sedimentasyon hızı (ESR) ve C-reaktif protein (CRP) değerlerinin belirgin yüksek olduğu görülür. Kesin tanı için en güvenilir yöntem ise temporal arter biyopsisidir. Bu işlemde şakak damarından küçük bir doku örneği alınır. Doku örneği mikroskop altında incelenerek damar duvarındaki iltihap ve dev hücre birikimi doğrulanır. Ayrıca ultrason, MR anjiyografi veya PET taraması gibi görüntüleme yöntemleri de damar iltihabını gösterebilir ve tanıyı destekler.

Temporal Arterit'e Ne İyi Gelir?

Temporal arteritli hastalarda en önemli nokta erken teşhis sonrası hızlı şekilde tedaviye başlanmasıdır. Çünkü tedavisiz bırakıldığında görme kaybı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Hastalara ilk etapta doktor tarafından belirli ilaçlar reçete edilir. Bunun dışında hastanın yaşam tarzında yapacağı değişiklikler de sürece destek olur.

Dengeli bir beslenme düzeni, antiinflamatuar özellik taşıyan gıdaların (özellikle omega-3 içeren balık, zeytinyağı, taze sebze ve meyveler) tüketilmesi önerilir. Kortizon tedavisinin yan etkilerini azaltmak için doktor kontrolünde kalsiyum ve D vitamini takviyeleri alınabilir. Düzenli egzersiz, uyku düzenine dikkat etme gibi alışkanlıklar da hastanın genel sağlığını korumasına yardımcı olur.

Temporal Arterit Tedavisi Nasıl Olur?

Temporal arteritin ana tedavisi, damar iltihabını hızla baskılayarak görme kaybını önlemeyi hedefler. Tanı kesinleşmeden bile, görme kaybı riski söz konusuysa tedaviye hemen başlanır. Kortizon tedavisi ile belirtiler genellikle kısa sürede düzelir. Ardından ilaç dozu kademeli olarak azaltılır ve uzun süreli idame tedavisine geçilir. Bazı durumlarda hastalığın tekrar etmesini önlemek için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar eklenebilir. Tedavi süresi aylar hatta yıllar sürebilir ve düzenli takip gerektirir. Hastaların kan testleriyle iltihap seviyeleri izlenir. Olası yan etkiler için kontrol yapılır. Erken tanı, düzenli ilaç kullanımı ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile temporal arterit kontrol altına alınabilir ve komplikasyonlar en aza indirilebilir.

Son güncellenme tarihi: 31 Ekim 2025

Yayınlanma tarihi: 31 Ekim 2025