Hiperkalsemi Nedir? Hiperkalsemi Belirtileri Nelerdir?

Hiperkalsemi, kandaki kalsiyum seviyesinin normal sınırların üzerine çıkmasıyla ortaya çıkan ve çok çeşitli nedenlerle gelişebilen ciddi bir metabolik bozukluktur. Kalsiyum, vücudun kas kasılması, sinir iletimi, hormon salınımı ve kan pıhtılaşması gibi hayati işlevlerinde rol oynayan temel bir mineraldir. Bu nedenle, kalsiyum seviyesindeki dengesizlikler sadece kemik sağlığını değil, aynı zamanda böbrek, kalp ve sinir sistemi gibi pek çok organın işleyişini de doğrudan etkiler.

Hiperkalsemi (Kalsiyum Yüksekliği) Nedir?

Hiperkalsemi, kandaki kalsiyum seviyesinin normal değerlerin üzerine çıkmasıyla karakterize bir durumdur. Kalsiyum, vücutta kemik sağlığı başta olmak üzere kas kasılması, sinir iletimi, hormon salınımı ve kan pıhtılaşması gibi birçok hayati işlevde rol oynayan temel bir mineraldir. Ancak, kalsiyumun kanda gereğinden fazla bulunması metabolik dengeyi bozarak ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Hiperkalsemi genellikle paratiroid bezlerinin aşırı çalışmasından, bazı kanser türlerinden, D vitamini fazlalığından veya bazı ilaçların yan etkisinden kaynaklanabilir. Durumun ciddiyeti, kandaki kalsiyum düzeyinin ne kadar yüksek olduğuna ve yükselişin ne kadar süredir devam ettiğine bağlıdır.

Hiperkalseminin seyri, yükselen kalsiyumun kaynağına, artış hızına ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişkenlik gösterir. Örneğin, primer hiperparatiroidizmde kalsiyum seviyesi genellikle yavaş yavaş artar ve hasta bu duruma bir süre uyum sağlayabilir. Buna karşın, kanser kaynaklı hiperkalsemide kalsiyum çok hızlı yükselir ve ani gelişen ağır semptomlar görülebilir. Bu nedenle, hiperkalsemi vakalarında tanı sürecinde hem laboratuvar sonuçları hem de klinik bulgular birlikte değerlendirilir.

Vücutta kalsiyum dengesi, paratiroid hormonu (PTH), kalsitonin ve D vitamini aracılığıyla sıkı bir şekilde kontrol edilir. PTH, kemiklerden kana kalsiyum salınımını artırır, böbreklerden kalsiyum atılımını azaltır ve D vitaminini aktive ederek bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır. Bu mekanizmaların herhangi birindeki bozulma, hiperkalsemiye neden olabilir. Ayrıca bazı hastalarda genetik yatkınlık, böbrek fonksiyon bozukluğu veya kemik metastazları süreci hızlandırabilir.

Kalsiyum Nedir?

Kalsiyum, insan vücudunda en bol bulunan mineral olup, %99’u kemik ve dişlerde depolanır. Geriye kalan küçük bir kısmı ise kanda ve yumuşak dokularda bulunur. Kalsiyum, kemik yoğunluğunu korumanın yanı sıra, sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlama, kasların kasılmasını başlatma, kalp ritmini düzenleme ve kanın pıhtılaşma mekanizmasında görev alma gibi hayati roller üstlenir. Vücut kalsiyum seviyesini paratiroid hormonu (PTH), kalsitonin ve D vitamini gibi mekanizmalarla dengede tutar. Bu dengenin bozulması, ya kalsiyumun bağırsaklardan aşırı emilmesine ya da kemiklerden kana fazla salınmasına neden olabilir.

Kalsiyumun Normal Değeri Nedir?

Yetişkin bireylerde serum kalsiyum düzeyi genellikle 8.5 – 10.5 mg/dL aralığında kabul edilir. Bu değer, laboratuvarın referans aralığına göre küçük farklılıklar gösterebilir. 10.5 mg/dL’nin üzerinde ölçülen kalsiyum seviyeleri hiperkalsemi olarak değerlendirilir. Ancak kesin tanı, kalsiyum ölçümü ile birlikte albümin düzeyinin de değerlendirilmesi ve gerekirse iyonize kalsiyum testiyle doğrulama yapılmasıyla konulur.

Hiperkalsemi (Kalsiyum Yüksekliği) Belirtileri Nelerdir?

Hiperkalsemi belirtileri genellikle kalsiyum seviyesinin ne kadar hızlı yükseldiğine bağlı olarak değişir. Hafif vakalarda belirti olmayabilirken, orta ve ağır düzeylerde birçok sistem etkilenir. Kalsiyum fazlalığı sinir sistemi, sindirim sistemi, kas-iskelet sistemi, böbrekler ve kalp üzerinde olumsuz etkiler oluşturur.

Başlıca belirtiler şöyle sıralanabilir:

Yorgunluk ve halsizlik: Metabolik dengenin bozulması nedeniyle enerji seviyelerinde düşüş.
Kas güçsüzlüğü: Kalsiyum fazlalığı sinir-kas iletişimini bozarak kasların güçsüzleşmesine yol açar.
Baş ağrısı ve bilinç bulanıklığı: Özellikle ileri düzey hiperkalsemide nörolojik etkiler görülür.
Kabızlık: Bağırsak hareketlerinin yavaşlaması sonucu sindirim sorunları.
Aşırı susama ve sık idrara çıkma: Böbrekler, fazla kalsiyumu atmak için daha çok çalışır.
Karın ağrısı ve iştahsızlık: Sindirim sistemi etkilenir.
Bulantı ve kusma: Yüksek kalsiyum mide asidinde artışa neden olabilir.
Kalp ritim bozuklukları: Elektrokardiyografide QT aralığında kısalma gibi değişiklikler görülebilir.

Hiperkalsemi (Kalsiyum Yüksekliği) Nedenleri Nelerdir?

Hiperkalsemiye yol açan faktörler farklı mekanizmalar üzerinden gelişir. En sık karşılaşılan neden, paratiroid bezlerinin aşırı hormon üretmesidir. Bunun dışında, maligniteler, D vitamini toksisitesi, aşırı kalsiyum takviyesi, bazı endokrin bozukluklar ve uzun süreli hareketsizlik de kalsiyum seviyesini yükseltebilir.

Hiperkalsemi nedenlerinden bazıları şu şekildedir:

Primer hiperparatiroidizm: Paratiroid bezinin aşırı çalışması.
Kanserler: Özellikle akciğer, meme ve multipl miyelom gibi kemik metastazı yapan tümörler.
D vitamini fazlalığı: Bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır.
Aşırı kalsiyum takviyesi: Özellikle böbrek hastalarında risk yüksektir.
Sarkoidoz ve tüberküloz: Granülomatöz hastalıklar D vitamini aktivasyonunu artırır.
İlaçlar: Tiazid grubu diüretikler, lityum vb.
Uzun süreli hareketsizlik: Kemiklerden kana kalsiyum salınımı artar.

Hiperkalsemi (Kalsiyum Yüksekliği) Tanısı Nasıl Konulur?

Tanı, öncelikle serum kalsiyum düzeyinin laboratuvar testi ile ölçülmesiyle başlar. Albümin düzeyi ve iyonize kalsiyum testi sonuçları değerlendirilerek gerçek kalsiyum yükseklikleri doğrulanır. Ayrıca paratiroid hormonu düzeyi, D vitamini seviyesi, böbrek fonksiyon testleri ve görüntüleme yöntemleri (ultrason, BT, MRG) ile altta yatan neden araştırılır.

Hiperkalsemi (Kalsiyum Yüksekliği) Neye Yol Açar?

Tedavi edilmediğinde hiperkalsemi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu durum hem akut hem de kronik sağlık sorunlarına yol açabilir. En sık görülen sorunlar şu şekildedir:

Böbrek taşı ve böbrek yetmezliği: Aşırı kalsiyum böbreklerde birikerek taş oluşturur.
Kalp ritim bozuklukları: Yüksek kalsiyum kalbin elektriksel iletimini bozar.
Kemik erimesi: Kemiklerden kalsiyum çekilmesi ile osteoporoz gelişebilir.
Kas zayıflığı ve felç: Uzun sürede nöromüsküler ileti bozulur.
Bilinç bulanıklığı ve koma: Şiddetli vakalarda yaşamı tehdit eden nörolojik durumlar görülebilir.

Klinik olarak hiperkalseminin en önemli komplikasyonlarından biri böbrek taşı oluşumudur. Kanda artan kalsiyum, idrarda da kalsiyum miktarını yükselterek kalsiyum oksalat veya kalsiyum fosfat taşlarının oluşmasına yol açar. Bu taşlar, idrar yollarında tıkanma, şiddetli ağrı ve idrar yolu enfeksiyonu gibi sorunlara neden olabilir. Uzun süreli hiperkalsemi, böbreklerde kalsiyum birikimi (nefrokalsinozis) ve ilerleyici böbrek yetmezliği riskini de artırır.

Kalp üzerinde de olumsuz etkiler söz konusudur. Yüksek kalsiyum, kalbin elektriksel iletim sistemini etkileyerek taşikardi, ventriküler aritmiler veya ani kardiyak durma gibi ciddi ritim bozukluklarına sebep olabilir. Elektrokardiyografi (EKG) bulgularında QT aralığında kısalma tipiktir. Bu nedenle, hiperkalsemisi olan hastalarda kalp ritmi düzenli olarak takip edilmelidir.

Sinir sistemi açısından değerlendirildiğinde, hafif kalsiyum yüksekliği huzursuzluk, uyku hali ve dikkat dağınıklığına neden olurken, ileri vakalarda konfüzyon, psikoz, nöbet ve koma gibi ciddi nörolojik bulgular ortaya çıkabilir. Özellikle yaşlı hastalarda hiperkalsemiye bağlı zihinsel durum değişiklikleri sıklıkla başka hastalıklarla karıştırılabilir.

Hiperkalsemi (Kalsiyum Yüksekliği) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi, kalsiyum seviyesinin yüksekliğine, hastanın semptomlarına ve altta yatan nedene göre planlanır. Hafif vakalarda sıvı alımının artırılması ve kalsiyum kaynaklarının sınırlandırılması yeterli olabilir. Orta ve şiddetli vakalarda damar içi sıvı tedavisi, diüretikler, bifosfonatlar veya kalsitonin gibi ilaçlar kullanılır. Paratiroid tümörleri gibi cerrahi gerektiren durumlarda ameliyat tercih edilir. Ayrıca tedavi sürecinde elektrolit dengesi, böbrek fonksiyonu ve kalp ritmi yakından izlenir.

Hiperkalsemi, genellikle başka bir hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkan, ancak tek başına da ciddi sağlık riskleri barındıran bir durumdur. Erken dönemde belirti vermeyebileceği için düzenli sağlık kontrolleri sırasında tespit edilmesi, ilerleyen evrelerde ortaya çıkabilecek böbrek hasarı, kalp ritim bozuklukları veya sinir sistemi bozukluklarını önlemede hayati rol oynar. Tedavi, yalnızca kalsiyum seviyesini düşürmeyi değil, aynı zamanda bu duruma yol açan asıl nedeni ortadan kaldırmayı da hedeflemelidir.

Kalsiyum seviyesinin sağlıklı aralıkta tutulması, dengeli beslenme, yeterli sıvı alımı ve altta yatan hastalıkların yönetimi ile mümkündür. Hiperkalseminin hafife alınmaması ve uygun tıbbi müdahale ile kontrol altına alınması, uzun vadede yaşam kalitesini korumak için gereklidir.

Son güncellenme tarihi: 08 Ekim 2025

Yayınlanma tarihi: 08 Ekim 2025