Aft Nedir? Aft Nasıl Geçer?

Ağız içinin yumuşak dokularında ortaya çıkan aft, genellikle beyaz veya sarı renkli, kenarları kızarık ve oldukça ağrılı küçük yaralardır. Tıbbi adı aftöz stomatit olan bu durum, her yaş grubunda görülebilir ve tekrarlama eğilimindedir. Aftlar bulaşıcı olmasa da, yemek yeme, konuşma ve yutkunma sırasında ciddi rahatsızlık verebilir. Kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bağışıklık sistemi tepkileri, vitamin eksiklikleri, stres ve ağız içi travmalar gibi birçok faktörle ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Aft Nedir?

Aft, ağız içinin yumuşak dokularında, özellikle yanak içi, dudak içi, dil, diş eti ve damakta görülen, küçük ancak ağrılı ülserlerdir. Genellikle beyaz veya sarı renkte, kenarları kızarık olur. Tıbbi adı aftöz stomatit olan bu durum, toplumun %20-25’inde görülür. Tek bir lezyon şeklinde olabileceği gibi, aynı anda birden fazla bölgede de çıkabilir. Aftlar bulaşıcı değildir ancak tekrarlama eğilimindedir.

Aft Neden Olur?

Aft oluşumunun kesin nedeni tam olarak bilinmese de bağışıklık sisteminin rolü büyüktür. Bağışıklık sistemi ağız içindeki mukozayı yanlışlıkla hedef alarak iltihaplanmaya neden olabilir. Bunun yanı sıra bazı tetikleyici faktörler de aft riskini artırır.

Aft nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Bağışıklık sistemi tepkileri: Otoimmün yanıt sonucu mukozanın iltihaplanması.
Stres: Yoğun stres ve yorgunluk aft oluşumunu tetikleyebilir.
Ağız içi travma: Yanak ısırma, sert yiyecekler veya diş telleri.
Hormonal değişiklikler: Özellikle adet dönemlerinde artış görülebilir.
Bazı gıdalar: Asitli, baharatlı veya çok tuzlu yiyecekler.
Enfeksiyonlar: Viral veya bakteriyel hastalıklar sonrası bağışıklık düşüşü.
Genetik yatkınlık: Ailesinde aft öyküsü olan kişilerde daha sık görülür.

Aft oluşumunun altında bağışıklık sistemindeki dengesizlikler önemli rol oynar. Vücudun savunma hücreleri bazen ağız mukozasını yabancı bir doku gibi algılayarak saldırır. Bu durum, özellikle stres, uykusuzluk ve yorgunluk dönemlerinde daha sık görülür. Romatoid artrit, çölyak hastalığı, inflamatuvar bağırsak hastalıkları gibi otoimmün rahatsızlıklar da aft riskini artırır. Ayrıca, grip veya soğuk algınlığı sonrası bağışıklık direncinin geçici olarak düşmesi, ağız içinde yaraların ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir.

Ağızda Aft Hangi Vitamin Eksikliğidir?

Aft oluşumunda vitamin ve mineral eksiklikleri önemli rol oynar. Özellikle bağışıklık sistemini destekleyen vitaminler yetersiz olduğunda, ağız içi mukozası daha savunmasız hale gelir.

En sık ilişkilendirilen eksiklikler şu şekildedir:

B12 vitamini eksikliği: Mukoza sağlığını korur, eksikliğinde yaralar oluşabilir.
Folik asit eksikliği: Hücre yenilenmesi yavaşlar, iyileşme süresi uzar.
Demir eksikliği: Doku onarımını zorlaştırır, tekrarlayan aftlara yol açabilir.
Çinko eksikliği: Bağışıklık direncini azaltır.

Aft Yarasına Ne İyi Gelir?

Aft tedavisinde amaç, yaranın iyileşmesini hızlandırmak, ağrıyı azaltmak ve tekrarlamayı önlemektir. Evde uygulanabilecek yöntemler ve medikal tedaviler bir arada kullanılabilir. Evde uygulanabilecek bazı yöntemler şöyledir:

Tuzlu su gargarası: Antiseptik etki sağlar.
Karbonatlı su gargarası: Asit dengesini nötralize eder.
Topikal anestezik jeller: Ağrıyı geçici olarak azaltır.
Antiseptik ağız gargaraları: Bakteri yükünü azaltır.
Papatya çayı ile gargara: Yatıştırıcı ve iltihap giderici etki gösterir.
Tahriş edici gıdalardan uzak durmak: Asitli, baharatlı ve sert yiyecekler iyileşmeyi geciktirir.

Aloe vera jeli, iltihap giderici ve yatıştırıcı etkisi sayesinde ağrıyı hafifletebilir. Karadut şurubu ile yapılan gargara, hem antiseptik etki sağlar hem de iyileşmeyi hızlandırabilir. Adaçayı ve kekik çayı gargaraları, ağız içindeki mikropları azaltır. Hindistan cevizi yağı ile yapılan “oil pulling” yöntemi, ağız hijyenini destekler. Ancak bu yöntemler medikal tedavinin yerine geçmez; yalnızca destekleyici olarak kullanılmalıdır. Ağrı şiddetliyse doktor reçetesi ile temin edilen kortikosteroid içeren ağız gargaraları veya yapışkan film şeklindeki aft bandı ürünleri kullanılabilir.

Aft Nasıl Geçer?

Aftların tedavisinde çoğu zaman semptomları hafifletmek ve iyileşme sürecini hızlandırmak hedeflenir. Küçük aftlar genellikle 1–2 hafta içinde kendiliğinden iyileşir, ancak ağrılı dönemi kısaltmak için bazı yöntemler kullanılabilir.

Aftın tedavisinde kullanılan yaklaşımlar şöyledir:

Topikal ilaçlar: Anestezik jeller (lidokain gibi) ve kortikosteroidli merhemler ağrıyı ve iltihabı azaltır.
Antiseptik gargaralar: Bakteri yükünü düşürerek iyileşmeyi destekler.
Vitamin desteği: B12, folik asit, demir ve çinko takviyesi.
İmmün sistemi güçlendirme: Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stres kontrolü.
Ağız hijyeni: Düzenli fırçalama ve diş ipi kullanımı enfeksiyon riskini azaltır.

Aftın geçme süresini hızlandırmak için ağız içinde tahrişe neden olabilecek her türlü etkenden kaçınılmalıdır. Çok sıcak içecekler, asitli meyve suları ve sert kabuklu yiyecekler yaranın iyileşmesini geciktirir. Gün içinde birkaç kez tuzlu su ile gargara yapmak, yaranın temiz kalmasına yardımcı olur. Sık tekrarlayan aftlarda ise doktor, bağışıklık sistemini düzenleyici ilaçlar önerebilir. Diyet düzenlemesi de önemlidir; özellikle B12, folik asit, demir ve çinko açısından zengin gıdaların tüketilmesi hem mevcut yaraların iyileşmesini hızlandırır hem de yeni aft oluşumunu önleyebilir.

Aft Neden Çıkar?

Aftın ortaya çıkma nedeni çoğu zaman birden fazla faktörün birleşimidir. Bazı kişilerde bağışıklık sistemi hassasiyeti daha yüksek olduğundan, en ufak bir tetikleyici bile afta yol açabilir.

Başlıca tetikleyiciler şöyledir:

Bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar
Yoğun stres ve yorgunluk
Hormonal değişimler
Sert ve tahriş edici yiyecekler
Ağız içi travmalar (yanak ısırma, diş teli, protez)
Vitamin ve mineral eksiklikleri

Örneğin, sınav döneminde yoğun stres yaşayan bir öğrencide, ağız içi tahrişe yol açan sert bir kraker tüketimi aft oluşumunu tetikleyebilir. Benzer şekilde, adet döneminde hormonal değişiklik yaşayan bir kadında, bağışıklık sisteminin hassasiyeti artar ve küçük bir yanak ısırığı bile aft gelişmesine neden olabilir. Bu durum, tetikleyicilerin ne kadar kişisel olduğunu gösterir.

Aft Kaç Günde Geçer?

Aftın iyileşme süresi büyüklüğüne ve kişinin genel sağlık durumuna bağlıdır.

Küçük aftlar (minör aftlar): 7-14 gün içinde iyileşir, iz bırakmaz.
Büyük aftlar (majör aftlar): 2-6 hafta sürebilir ve bazen iz bırakabilir.
Herpetiform aftlar: Çok sayıda küçük yaradan oluşur, genellikle 1-2 hafta içinde geçer.

Aft Bulaşıcı Mı?

Aftlar bulaşıcı değildir. Herpes virüsüne bağlı uçuklarla karıştırılsa da aftın nedeni enfeksiyon değil, bağışıklık sistemi tepkisi ve tetikleyici faktörlerdir. Bu nedenle aynı tabaktan yemek yemek, aynı bardaktan su içmek veya öpüşmek aftı başkasına geçirmez. Ancak ağız içi hijyenin zayıf olması, aftın iyileşme süresini uzatabilir.

Genellikle kendi kendine iyileşse de, tekrarlayıcı veya uzun süre geçmeyen vakalar altta yatan sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Düzenli ağız bakımı, tetikleyici gıdalardan uzak durma, vitamin eksikliklerinin giderilmesi ve stresi azaltma aft oluşumunu önlemede önemli adımlardır. Ağrılı dönemi hafifletmek için topikal jeller, antiseptik gargaralar ve doğal yöntemler kullanılabilir. Sık tekrarlayan veya 2 haftadan uzun süren aftlarda ise mutlaka diş hekimi ya da doktora başvurmak gerekir. Erken önlem almak, hem yaşam kalitesini artırır hem de olası komplikasyonların önüne geçer.

Son güncellenme tarihi: 07 Ekim 2025

Yayınlanma tarihi: 09 Ağustos 2023