Çocuğum Hangi Sporu Yapmalı?

Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ebru Gözer, çocuklara spor alışkanlığının kazandırılması gerektiğini söylüyor ve çocukların yapabileceği sporlar hakkında önemli bilgiler paylaşıyor… 

Doğumdan itibaren 0-1 yaş refleksif hareketler dönemi; 1-2 yaş ilkel hareketler dönemi; 2-6 yaş temel hareketler dönemi; 7-12 yaş ise sporla ilgili dönem olarak ayrılıyor. Her bir motor gelişim dönemi bir diğerinin üzerine kuruluyor. Bu dönemdeki spor terimi sadece egzersiz değil oyun, dans gibi aktiviteleri de içeriyor. Çocukluk döneminde, yani 7-12 yaş döneminde; temel becerilerine hız kazandırma, daha akıcı olma, ip atlama ve taş sektirme gibi tipik geçiş hareketleri sergilenirken giderek daha karmaşık spor türleri seçilmeye başlanıyor. Bu dönemdeki gelişim hızı psikomotor olgunluğa ve bir spor branşına odaklanma ile spor becerilerini uygulama evresi oluyor. Bu sırada kuvvet, dayanıklılık, hız ve denge gibi özellikler gelişmeye başlıyor ve fiziksel performans giderek artıyor.  
 

Spor yapan çocuklar nelere dikkat etmeli?  

• Düzenli spor yapan bir çocuğun fizyolojik gelişimini takip eden ekipte bir hekim bulunması bir zorunluluktur.
• Aynı yaştaki çocukların bilişsel düzeyi, fiziksel olgunluk be yetenekleri çok farklı olabilir. Çocuğa, farklı aktiviteleri keşfetmesi için geniş zaman verilmeli, anne-baba veya yaşıtları bu konuda herhangi bir baskı yapmamalıdır.
• Antrenör veya eğitimci tarafından ortaya konan beklenti ve seçilen hedefler çocuğun psikomotor gelişim düzeyine uygun olmalıdır. 
• Çocuk ve ailesine doğru beslenme alışkanlıkları öğretilmeli ve önemi benimsetilmelidir.
• Çocukların vücut yüzey alanları erişkinlere göre fazladır. Bu nedenle çevre ısı ve ortam değişikliklerinden etkilenirler, çok terlemezler. Ortam ısısı yüzme gibi sporlarda dikkatli ayarlanmalıdır. Ortam sıcak ise molalar ve su takviyesi yapılmalıdır.
• Su sporları ile ilgilenen çocuklarda otitis externa sık görülebilmektedir. Bu nedenle silikonlu tıkaçlar kullanılabilir. 
• Egzersizler sırasında hareketlerin çok yönlü olmasına dikkat edilmelidir.  

Hangi yaşta hangi spor yapılmalı?

Pre-puberte (ergenlik öncesi) döneminde, çocuğun ilgisi de dikkate alınarak daha çok atletizm, jimnastik, yüzme ve kayak gibi sporlara ait temel hareket formların yapılandırılması ve teknik becerilerinin geliştirilmesi fizyolojik gelişime daha uygun görülüyor. Yaşlara göre yapılacak spor türleri şu şekilde sıralanıyor:

• Jimnastik: 4 - 6 yaş 
• Yüzme: 5 - 6 yaş 
• Tenis: 7 - 8 yaş 
• Basketbol: 9 - 10 yaş 
• Voleybol: 10 - 12 yaş
• Su Topu: 10 - 12 yaş 
• Hentbol: 10 -12 yaş
• Atletizm: 10 - 16 yaş 
• Kürek: 11 -14 yaş 
• Okçuluk: 12 -14 yaş
• Futbol: 12 - 14 yaş 
• Boks: 13 -15 yaş 
• Halter: 14 - 15 yaş  

Spor yapan çocuklara beslenme önerileri:

Spor yapan çocuğun beslenmesi, çocuğun yaşına ve fiziksel aktivitesine göre planlanması gerekiyor. Egzersizden en erken 1 saat önce hafif bir yemek yenmesi öneriliyor. Aç ve tok olmak performansı olumsuz etkiliyor.  Kuruyemiş, peynirli bir tost uygun olabilir. Egzersiz sırasında ve sonrasında bol sıvı tüketmek gerekiyor. Sonrasında meyve, kompleks karbonhidratlar tercih edilebilir. Şekerli besinlerin ve trans yağlı yiyeceklerin sporcu beslenmesinde yer almaması gerekiyor. Proteinli yiyecekler ve süt ürünleri de düzenli spor yapan çocukların tüketmeleri gereken ana besin grubu olarak görülüyor.  

Sporun çocuğa faydaları nelerdir?

Bedenin esnek hale gelmesi ile temel becerilerin geliştirilmesi, dayanıklılık, denge, el-göz koordinasyonu ve çabukluk kazanımları sonucu motor yetenekler geliştirilmiş oluyor. Erken çocukluk ile başlayan aktiviteler daha organize spor aktivitelerine dönüştükçe bu beceriler hızla gelişiyor. Geç çocukluk döneminde ise güç ve enerji gerektiren egzersizler öneriliyor. Bu sayede postural gelişim olumlu yönde etkileniyor. Çocuklar yarışmalı ve takım oyunlarına hazır hale geliyor. Psikososyal gelişim olarak; basit kurallara uyma ile başlayıp, şarkı söyleme dans etme, oyunlara katılma ile kendini ifade etme ile çocuğun özgüveni pekişiyor. Daha ileri yaşlarda çocukların; grup ve mücadeleci oyunlar ile takım oyuncusu olma, liderlik, disiplin ve ödül sistemi ile sınır bilme, takım ruhu, sırdaşlık ve arkadaşlık gibi duygusal gelişimini etkileyecek özellikler kazanması teşvik ediliyor.  

Hangi sporda kaç kalori yakılır?

10 yaşında ve ortalama 34 kg ağırlığındaki çocukların 1 saatlik aktiviteleri baz alındığında aşağıdaki  değerler ortaya çıkıyor ancak çocuğun cinsiyet, boy ve kilosuna göre kaloriler değişim gösterebiliyor.   Su topu: 300 kcal Yüzme: 272 kcal Futbol: 265 kcal Hentbol: 265 kcal Kürek: 250 kcal Tenis:235 kcal Boks: 205 kcal Basketbol: 200 kcal Atletizm: 195 kcal Jimnastik: 136 kcal Halter: 120 kcal Okçuluk: 118 kcal Voleybol: 106 kcal spor, refleksif hareketler, pre-puberte, ergenlik, kalori, egzersiz  

 Sporun kalp sağlığına etkisi nelerdir?  

Düzenli spor, kalp sağlığını da olumlu etkiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi Pediatrik Kardiyoloji Uzmanı Dr. Resmiye Beşikçi kalbe zarar vermeden spor yapmanın önemine dikkat çekiyor ve spor öncesi yapılması gereken tetkiklerle ilgili bilgiler veriyor.  

• Çocuklar spora başlamadan önce kardiyolojik muayene, EKG, ekokardiyografi ve gerekirse efor testi yapılarak bir çocuk kardiyoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekiyor.
• Spor yapan sağlıklı çocukların yapılan sporun ağırlık derecesine göre yılda 1 ya da 2 yılda bir  kalp kontrolünden geçmeleri gerekiyor. 
• Kalple ilgili sorunu olan çocuklara genellikle yarışmalı sporlar yasak olmakla beraber sadece çocuk kardiyoloji doktorunun izin verdiği spor çeşidini yapabilirler.  

Spor yaralanmaları nasıl önlenir?  

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. İbrahim Akmaz, çocukların yetişkinlere göre spor sırasında yaralanmalara daha yatkın olduklarına dikkat çekiyor. Doç. Dr. İbrahim Akmaz, spor yaralanmaları ile ilgili bilgiler veriyor.

Yaralanmalar genellikle çocuğun eklem kartilajını, büyüme plaklarını ve güçlü tendonların kemiğe yapıştığı yerlerde görülüyor ve bu yaralanmalar özellikle çocukların hızlı büyüme periyodunda oluyor. Bu dönemde çocukların adaleleri daha gergin oluyor. Çocukların spor yaralanmalarından korunabilmesi için, spor yaptıkları zemin, ayakkabı seçimi önem arz ediyor. Çocuklara kendi yaş gruplarındaki çocuklarla spor yapmaları öneriliyor. Ayrıca kas yapılarının gerginliği göz önünde bulundurularak spor öncesi ısınma ve esnemenin ne kadar önemli olduğunun anlatılması ve takip edilmesi gerekiyor.   

 Spor öncesi değerlendirme

• Medikal ve sportif değerlendirme yapılması gerekiyor. 
• Sistemik ve ortopedik muayene yapılması gerekiyor.
• Radyolojik muayene konsültasyonu; röntgen, tomografi, sintigrafi vb. gerekiyor.
• Kardiyolojik muayene; EKG, ekokardiyografi ve gerekirse efor testi yapılması gerekiyor.
• Sporun ağırlık derecesine göre her yıl ya da 2 yılda bir çocukların kalp kontrolünden geçmesi gerekiyor.