Elif Hakko Sakaoğlu

Bir tür viral enfeksiyon olan Domuz gribi, 2009'da Meksika'da ortaya çıkan ve hızla diğer ülkelere yayılan bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Domuzların yakalanabileceği bir solunum yolu enfeksiyonuna benzemesi nedeniyle domuz gribi olarak adlandırılır. Aynı zamanda bu virüs domuzları, kuşları ve insanları enfekte eden bir influenza virüsleri kombinasyonudur. 2009'da bir H1N1 salgını dünya çapında milyonlarca insanı enfekte etmiştir. Bugün ise yıllık grip aşısıyla H1N1'i önlemek mümkün olur.

COVID-19 pandemisi, sürekli evrilen varyantlarla birlikte yeni sağlık tehditleri ortaya çıkarır. Son zamanlarda dikkat çeken COVID XEC varyantı, yüksek bulaşıcılık potansiyeli ve mevcut aşıların etkinliği üzerindeki etkileriyle önemli bir endişe kaynağı olmuştur. Bu varyantın klinik özellikleri, ortaya çıkan belirtiler ve bulaşma yolları hakkında bilgi sahibi olmak, toplumun genelinde farkındalığı artırmak açısından büyük önem taşır.

COVID-19 pandemisi boyunca virüsün farklı varyantları ortaya çıkmıştır. Bu varyantlar, virüsün genetik yapısındaki değişiklikler sonucunda oluşur. Bazen "suşlar" olarak da adlandırılır. Virüsün bu yeni şekilleri, daha hızlı yayılma kapasitesine sahip olabilir. Bu sebeple de insanları daha hızlı şekilde hasta edebilir. Virüs, bir insanı enfekte ettiğinde kendini kopyalar. Bu kopyalama sürecinde genetik kodunda rastgele değişiklikler meydana gelebilir. Bu değişikliklere "mutasyon" adı verilir. Flirt varyantı, COVID-19'un Omicron varyantının bir alt türü olarak bu sürecin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Esas olarak inek, domuz, koyun, keçi ve geyik gibi çift toynaklı hayvanları etkileyen ciddi, hızlı yayılan Şap (FMD) bir viral hastalıktır. Kontrol altına alınması en zor hayvan hastalıklarından biridir. Enfekte hayvanların çoğu hayatta kalsa da zayıf kalır. Enfeksiyondan önceki et ve süt seviyesini üretemezler. Bu hastalık, hayvanların ayaklarında ve ağızlarında ciddi yaralara neden olur. Picornaviridae ailesine ait olan Aphtovirus türünden kaynaklanan Şap hastalığı oldukça bulaşıcıdır. Hastalık, hayvanlarda ciddi üretim kayıplarına ve ekonomik zararlara yol açar. Ayrıca, hızlı yayılma potansiyeli nedeniyle uluslararası ticaret ve hayvancılık üzerinde büyük bir tehdit oluşturur.

Ayak mantarı, ayaklarınızda farklı kaşıntılı cilt sorunlarına neden olan bulaşıcı bir mantar enfeksiyonudur. Enfekte ciltte kaşıntılı, batma hissi veren, yanan bir döküntü oluşur. Ayak mantarı tedavisi mantarın yayılmasını durdurabilir ve onu temizleyebilir. Ayak mantarı ayak parmaklarınızın arasındaki cildi, ayaklarınızın altlarını, ayaklarınızın üstlerini, ayaklarınızın kenarlarını ve topuklarınızı etkileyebilir. Cildiniz tahriş olmuş (kırmızı, mor, gri veya beyaz), pullu veya pul pul görünebilir. Ayak mantarı herkesi etkiler. Ancak, en sık erkekleri ve 60 yaş üstü kişileri etkiler. Eğer bunlara sahipseniz ayak mantarı geliştirme olasılığınız daha yüksek olabilir: Diyabet Obezite Bağışıklık sisteminin zayıflaması Ayaklarınızda doku hasarı veya yaralar Ayak mantarı enfeksiyonu cildin ve tırnakların dış katmanlarını etkiler. Atlet ayağı ve onikomikoz, ayak mantarının iki ana enfeksiyonudur: Sporcu ayağı: Tinea pedis olarak da bilinen sporcu ayağı, genellikle ayak parmakları arasında başlayan bir deri enfeksiyonudur. Sporcu ayağı ayağın yanlarına, topuğa veya tabanına yayılabilir. Onikomikoz: Tinea unguium olarak da bilinen onikomikoz, ayak tırnağı ve tırnak yatağının enfeksiyonudur. Onikomikoz genellikle büyük veya küçük ayak tırnaklarını etkilerken, aynı anda birden fazla tırnağı etkileyebilir.

Boğaz ağrısına neden olan A grubu Streptococcus'tan kaynaklanan ve Scarlatina olarak da bilinen Kızıl hastalığı, vücudun her yerinde kırmızı, engebeli bir döküntüye neden olur. Hastalığın adı da bu kırmızı döküntülerden gelir. Çoğunlukla çocukları etkilese de yetişkinlerde de görülebilir. Ateş, boğaz ağrısı, döküntü gibi semptomlarıyla rahatsız edici bir hastalık olsa da tedavisi ile hızla ortadan kalkar.

Brusella enfeksiyonu, brusella cinsi bakterileri neden oldu bulaşıcı bir hastalık olup dünya genelinde insanları ve hayvanları etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Bu mikroorganizmalar başta sığır, koyun, keçi, domuz ve köpekler olmak üzere çeşitli memeli hayvanlarda bulunur ve insanlara temas yoluyla bulaşır. İnsan sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturan bu enfeksiyon karşısında gerekli önlemler alınmalı ve riski azaltılmalıdır.

Beşinci hastalık, çoğu çocuğun hızlı bir şekilde iyileştiği viral bir hastalıktır. Özellikle 5 - 15 yaş arası çocuklarda yaygın olarak görülür.

Salmonella ishal, ateş ve karın ağrısı gibi belirtileri olan, salmonella virüsünün neden olduğu bir enfeksiyondur. Salmonella bakterisi hayvan ve insan bağırsaklarında yaşar. Dışkı yolu ile yayılır. Salmonella genellikle birkaç gün içinde kendi kendine iyileşir. Vücutta çok fazla sıvı kaybına neden olabilir bu yüzden bol bol sıvı tüketilmelidir. Özellikle tuvalet kullanımından sonra ve hayvanlarla temastan sonra el su ve sabunla yıkanmalıdır.

Eris varyantı, COVID-19 virüsünün Güney Afrika'da ortaya çıkan çeşitlerinden birisidir. Bu varyant, diğer COVID-19 varyantlarından farklı bir genetik mutasyonlara sahiptir ve daha bulaşıcı olma ihtimali söz konusudur. Eris varyantının belirtileri diğer varyantlarla benzerlik gösterirken, bulaşıcılığı daha yüksek olabilir. Tedavisi ise diğer COVID-19 varyantlarıyla aynıdır, semptomatik tedavi ve destekleyici önlemler uygulanır. Bu yazıda eris varyantı ile ilgili merak edilen sorulara yer verilecektir.

“Domuz gribi” olarak bilinen H1N1 Influenza A, son günlerde yeniden etkisini göstermeye başladı. Birçok insanın domuz gribiyle karşılaştığında ne yapacağını bilemediğini ve belirtilerin ani olarak ortaya çıktığını belirten Anadolu Sağlık Merkezi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Elif Hakko, “H1N1 Influenza A daha çok birbiri ile yakın ilişkideki kişiler ve kapalı alanlarda bulunan insan grupları arasında görülüyor. Son dönemde görülen vakaların büyük bir kısmını H1N1 Influenza A vakaları oluşturuyor” dedi.

Tetanoz önemli sağlık sorunlarına neden olabilen, acil tanı ve tedavi gerektiren ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık Clostridium tetani bakterisinin ürettiği toksinlerin sinir sistemi üzerindeki etkileriyle kendini gösterir. Tetanoz en basit bir yaralanmanın sonucunda bile meydana gelebilir ve kaslarda ciddi ve acı verici kasılmalar, çene kilitlenmesi, yutma güçlüğü ve solunum problemleri gibi semptomlara yol açabilir. Ancak tetanozun önlenebilir bir hastalık olduğu söylenebilir. Tetanoz aşısı hastalığın ciddi sonuçlarından korunmanın en etkili yoludur. Aşı, bağışıklık sistemini tetanoz bakterisine karşı güçlendirir ve enfeksiyonla başa çıkmaya yardımcı olur.

Strep A Enfeksiyonu; Grup A Streptokok adı verilen bakterilerin (kısaca GAS da denilir) sebep olduğu hastalıklardır. Bu hastalıklar çok çeşitlidir; bazıları hafif ve kolay tedavi edilebilirken diğerleri ise daha ciddi olabilir. Her hastalıkta olduğu gibi Strep A enfeksiyonlarında da bulaş olmadan önlem alarak hastalıktan korunmak, hastalığı tedavi etmekten daha kolaydır.

Maymun çiçeği olarak adlandırılan, bir virüsün neden olduğu çiçek hastalığına benzer nadir hastalıktır. Çoğunlukla Afrika'nın bazı bölgelerinde görülür. Ancak, dünyanın diğer bölgelerinde de bu hastalığın varlığı tespit edilmiştir. Ateş ve titreme gibi grip benzeri semptomlara ve iyileşmesi haftalar sürebilen bir kızarıklığa neden olur. Maymun Çiçeği Virüsü ile bulaşan hastalığın henüz kanıtlanmış bir tedavi bulunmaz.

Kuduz hastalığı, dünyanın her yerinde görülebilen ve tedavi edilmemesi halinde ölüme sebebiyet verebilen ciddi bir hastalıktır. Özellikle insanlar da dahil olmak üzere memeli hayvanları etkileyen kuduz hastalığı sık görülür. Araştırmalarda dünya üzerinde on çocuktan dördünün ölüm nedeninin kuduz virüsü olduğu tespit edilmiştir. Kuduz hastalığına yönelik bilincin artması ve şüpheli durumlarda tıbbi müdahalelere başvurulması kuduza bağlı gelişen ölüm oranını azaltacaktır. Özellikle, 1970’li yıllardan itibaren kuduz hastalığı görülme sıklığı azalsa da, kuduz virüsü günümüzde hala ciddi vakalara neden olabilir. Özellikle, kuduz virüsü hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan Güney Afrika ve Asya gibi bölgelerde kuduz görülme oranı günümüzde de hala yüksektir. Dünya genelinde kuduza bağlı gelişen ölümlerin %95’i Güney Afrika ve Asya’da gerçekleşir. Gelişmiş şehirlerde yaşayan kişiler için de kuduz virüsü tehdit oluşturabilir. Bundan dolayı hastalık ile ilgili detaylı bilgiye sahip olunması önem taşır.

Kolera genellikle kirli su yoluyla bulaş gösteren bir bakteri kaynaklı hastalıktır. Bu hastalık sonucunda şiddetli ishal ve dehidrasyon ortaya çıkabilir. Tedavi edilmeyen kolera hastalığı hayati tehdit oluşturabilir. Bu nedenle kolera hastalığının erken dönemde teşhis edilmesi ve tedaviye erken dönemde başlanması oldukça önemlidir.

Rahim ağzı kanseri kadınlarda meme kanserinden sonra en sık görülen ikinci kanser türüdür ve her yıl yaklaşık 250.000 kadının ölümüne neden olur. Son derece ciddi seyreden bu kanser türünün neredeyse tamamı Human Papilloma Virus (İnsan Papilloma Virüsü) olarak adlandırılan HPV virüslerinden kaynaklanır. Papillomaviridae ailesinde yer alan HPV virüsü canlı kalabilmek için insan epitel hücrelerini enfekte eder ve çoğalabilmek için yine epitel hücre mekanizmasını kullanır. Rahim ağzı kanseri ile doğrudan ilişkisi olan bu virüs bunun yanı sıra yaşamı tehdit eden daha pek çok hastalığa yol açabilir. Dolayısıyla hem dünya genelinde rahim ağzı kanseri ile mücadele edebilmek hem de kişisel sağlığı sürdürebilmek için HPV’yi doğru şekilde tanımak, bulaşma yolları ve korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.

İnsan immün yetmezlik virüsü (HIV), edinilmiş bağışıklık yetersizliği sendromuna (AIDS) neden olan virüstür. HIV, T hücrelerini yok ederek bağışıklık sistemini zayıflatır. Böylece vücut, küçük hastalıklarla bile savaşamaz hale gelir. Hiçbir semptom göstermeden HIV'e yakalanılabilir. Test yaptırmak ve tedaviye erken başlamak, uzun bir yaşam sürmeniz için en iyi şansı verir.

Önemli bir karaciğer hastalığı olan Hepatit B, dünya çapında yaygın olarak görülen iltihabi bir hastalıktır. Hastalığın etkeni, Hepatit B virüsüdür (HBV). Bulaşıcı olan Hepatit B hastalığı yalnızca insanlarda hastalığa yol açar. Virüs, vücuda girdiğinde sadece karaciğer hücrelerine yerleşir. Hepatit B virüsü, içinde bulundurduğu proteinleri sağlıklı hücrelere bırakarak bağışıklık sisteminin bu protein moleküllerine saldırmasını sağlar. Sonuç olarak karaciğer hücreleri hasar görür ve yangı başlar.

Çin’in Wuhan kentinde 2019 yılının son aylarında ortaya çıkan, başta sağlık otoriteleri olmak üzere pek çok insanı endişelendiren yeni tip Coronavirus pek çok insanın sağlığını etkileyen bir virüstür. Yeni tip Coronavirus’e Covid-19 adı verilmiştir. Ortaya çıktığı ilk andan itibaren yoğun çalışmalar sürdürülmektedir. İki yıldır pek çok insanın hayatını kaybetmesine sebep olan Covid-19’a karşı günümüzde çeşitli yöntemler kullanılarak geliştirilen farklı aşı türleri mevcuttur. Ancak virüsler de diğer canlılar gibi hayatta kalmaya çalışırlar. Covid-19 virüsünde de ilk günlerden bu yana pek çok mutasyon ortaya çıktı ve mutasyonlar aşıların etkinliğinin azalmasına neden oldu. Omicron ve Delta gibi yeni varyantlar ve aşıların varyantlar karşısında etkinliği konusunda detaylı bilgi yazımızda açıklanmıştır.

Keneler, kuş insan gibi memelilerin kanıyla beslenen örümceğe benzeyen parazitlerdir.