Lösemi (Kan kanseri): Nedir, Belirtileri, Tanı ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Halk dilinde kan kanseri olarak geçen lösemi, kanser türleri içerisinde en çok görülen türlerden biridir. Kemik iliği ve lenfatik sistem kaynaklıdır. Bazı türleri çoğunlukla çocuklarda görülmekle beraber yetişkinlerde de görülen farklı türleri de vardır. Erken teşhis diğer tüm kanser türlerinde olduğu gibi lösemide de önem arz eder. Lösemi her ne kadar karmaşık bir tedavi sürecini içerse de geliştirilen yöntemler ve stratejiler sayesinde gün geçtikçe daha iyi bir noktaya gelmektedir.

Lösemi Nedir?

Lösemi bir tür kanseridir. Kanser kelime anlamıyla hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesi ve çoğalması anlamına gelir.Löseminin sebebi genellikle beyaz kan hücreleri veya kemik iliğiyle ilgilidir. Vücudumuzda bağışıklık sistemi için önemli olan beyaz kan hücreleri sağlıklı bir insanda diğer hücreler gibi belirli bir döngüyü takip ederler. Düzenli bir şekilde büyür ve bölünürler. Vücudumuzdaki bakteri, virüs ve mantarlar gibi istilacı mikroorganizmalarla savaşırlar. Ancak lösemi söz konusuysa bu hücreler için sağlıklı döngü bozulur ve kontrolsüz bir şekilde çoğalan hücreler vücuda zarar vermeye başlar. Bunun sebebi beyaz kan hücrelerini üreten kemik iliğinin düzgün çalışmıyor olmasıdır.

Lösemi Belirtileri Nelerdir?

Löseminin belirtileri lösemi türüne göre farklılık gösterebilir. Ancak yaygın görülen belirtiler şunlardır;

• Nedeni belli olmayan kilo kaybı,
• Dinlenmeyle geçmeyen yorgunluk, halsizlik,
• Sık tekrarlayan enfeksiyon,
• Ateş ve titreme,
• Kolayca morarma, şişme, kanama gibi ciltte hassasiyet,
• Geçmeyen kemik ağrısı ve kemikte hassasiyet,
• Gece terlemesi,
• Ağrı yaratmayan lenf düğümleri (özellikle boyunda ve koltuk altında)

Löseminin belirtilerinin farklı yaş gruplarına göre değişebileceği unutulmamalıdır. Ayrıca vücudun farklı bölgelerine yayılmış lösemi yayılım gösterdiği bölgeye göre de belirti verebilir. Örneğin sinir sistemine yayılmış bir lösemide bu belirtilere ek olarak baş ağrısı, kas ağrısı, bilinç bulanıklığı gibi semptomlar da görülebilir.

Löseminin Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Birçok kanser türünde olduğu gibi lösemide de kanser tek bir nedene bağlı kalınarak açıklanamaz. Genetik ve çevresel etkenlerin bir arada ele alınması daha doğru bir yaklaşımdır. Kanserin temel nedenin altında yatan mekanizma DNA hasarıyla açıklanabilir. Hücrelerimizdeki DNA, aldığı hasar veya geçirdiği mutasyonlar sonucunda hücreyi doğru yönetemez. Bölünmeleriyle ilgili doğru komutu alamayan hücreler kontrolsüz bir şekilde bölünmeye başlarlar.

Löseminin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte risk faktörleri şunlardan kaynaklı olabilir:

• Kanser öyküsü,
• Radyasyona maruz kalmak,
• Bazı doğumsal genetik hastalıklar,
• Kansere neden olduğu bilinen kimyasallara uzun süre maruz kalmak,
• Ailede kanser geçmişi,
• Kemoterapi geçmişi olmak.
• Radyoterapi geçirmiş olmak
• Sigara içmek
• Miyelodisplastik Sendromlar ve bazı genetik geçişli hastalıklara sahip olmak.

Lösemi Çeşitleri Nelerdir?

Lösemi çeşitlerinde farklılık kanserin ilerleme hızı ve etkilediği hücre grubu ile ilgilidir.

Lösemi temelde akut ve kronik lösemi olmak üzere ikiye ayrılır. Akut lösemi hücrelerin hızla çoğaldığı, belirtilerin daha kısa sürede ortaya çıktığı lösemi türüdür. Kronik lösemi ise daha ağır seyirlidir. Belirtiler yıllarca ortaya çıkmayabilir.

Lösemi çeşitlerindeki ayrımın bir diğer sebebi ise etkilediği hücre grubu farkıdır. Lenfositik lösemi lenfositleri (lenfoid hücreler) etkilerken, myeloid lösemi ise kan hücrelerini etkilerler. Kan hücreleri kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositlerden oluşur.

Akut Lenfositik Lösemi (ALL):Genellikle çocuklarda görülen, bağışıklığı etkileyen ve hızlı belirti gösteren bir lösemi türüdür.

Akut Myeloid Lösemi (AML):Akut löseminin en yaygın türüdür. Hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler.

Kronik Lenfositik Lösemi (KLL):Genellikle yetişkinlerde ortaya çıkar. Bazen yıllarca belirti vermeyebilir. Yetişkinler arasında en yaygın kronik lösemi türüdür.

Kronik Myeloid Lösemi (AML):Daha çok yetişkinlerde görülür.

Lösemi Tanısı Nasıl Konulur?

Akut Lösemi ile kronik lösemi tanı koymada da birbirinden ayrılmaktadır. Kronik seyirli bir lösemi kısa dönemde belirti vermediği için farklı bir nedenle yapılmış kan testinde ortaya çıkabilir.

Löseminin tam olarak teşhisini koymak için hekimler bazı testlere ihtiyaç duyabilirler.

• Fiziki muayene ve öykü:Hekimler öncelikle löseminin semptomlarının hastada görülüp görülmediğini öğrenmek için hastaya bir takım sorular yöneltebilirler. Daha sonrasında ise genel fiziki muayeneye başvurabilirler.
• Kan Testi:Kırmızı ve beyaz kan hücreleri, trombositler gibi lösemiden etkilenen hücrelerin kandaki seviyeleri lösemi hakkında bilgi verebilir. Tam kan sayımına bakılır. Ancak tek başına kan testi lösemi teşhisi için her zaman yeterli olmayabilir. Daha detaylı testlere ihtiyaç duyulur.
• Periferik Yayma:Lösemi şüphesi olan hastanın kan hücreleri mikroskop altında incelenip, hücrelerin yapısına bakılır, farklı boyalar ile alınan örnek boyanarak hastalık ve alt tipinin tanısına yönelik incelenir..
• Biyopsi Testleri:Doku örneği alıp incelemek için yapılır. Lösemi teşhisi için genellikle lenf düğümlerinden veya kemik iliğinden doku örneği alınır. Alınan örnek laboratuvara gönderilir. Laboratuvarda gerekli incelemeler yapılır ve çıkan sonuçlar çoğu zaman löseminin tedavisi için belirleyici olur.

Lösemi Nasıl Tedavi Edilir?

Lösemi tedavisi bireyin yaşı, cinsiyeti, fizyolojik durumu, löseminin tipi ve hastalığın ne kadar ilerlemiş olduğuna göre değişiklik gösterir. Hekimler gerekli muayene ve testleri yaptıktan sonra bireyin genel sağlık durumuna da bakarak tedaviyi planlarlar. Lösemi tedavisinde genellikle kullanılan yöntemler şunlardır:

• Kemoterapi:Vücuda zarar veren hücreleri öldürmek için kimyasalların kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Damardan enjeksiyon yoluyla da hastaya uygulanabilir. Tek bir ilaç kullanılabileceği gibi bazen birden fazla ilaç kombine bir şekilde de kullanılabilir.
• Radyoterapi:Radyoterapi, anormal şekilde büyüyen ve kansere sebep olan hücrelere zarar vermesi için yüksek enerjili ışınların kullanıldığı bir tedavi şeklidir. Vücutta yalnızca belirli bölgelere yada bazen tüm vücuda uygulanabilir. Bu tedavi aynı zamanda hastayı kemik iliği transplantasyonuna hazırlamak için de kullanılabilir.
• Kemik İliği Transplantasyonu:Kök hücre nakli olarak da bilinir. Lösemiye neden olan kanserli kemik iliği yüksek doz kemoterapi ve radyoterapi ile temizlenir. Daha sonra sağlıklı bir kemik iliğinden alınan kök hücre buraya yerleştirilir ve sağlıklı, kansersiz kemik iliğinin oluşması sağlanır. Kök hücre kişinin kendisinden alınabileceği gibi bir donörden de alınabilir.
• İmmünoterapi:Kanser vücuda zarar veren bir sistemi içerse de bağışıklık hücrelerimiz kanserli hücreler saldırmayabilir. Bunun sebebi kanser hücrelerinin bağışıklık hücrelerine karşı bir kalkan bulundurmasıdır. İmmünoterapi bu kalkanı ortadan kaldırarak immün yani bağışıklık sistemimizin devreye girmesini sağlamaya çalışır. Böylece bağışıklık hücreleri kanser hücrelerini tanımış olur ve onlara saldırabilir.

Lösemi tedavisinin seyrini değerlendirmek için de hekimler bazı tekniklere başvurabilir. Karaciğer fonksiyon tesleri gibi organların durumunu anlamak için yapılan testler löseminin organlara yayılıp yayılmadığını öğrenmek için yapılabilir. Kan testleri yapılan müdahalelerin kan hücrelerinin kandaki seviyesini nasıl değiştirdiğini gözlemlemek için düzenli aralıklarla istenebilir. Ultrason veya tomografi gibi görüntüleme teknikleri ise löseminin vücuda verdiği hasarı öğrenmek için kullanılabilir.

Lösemi tedavisi diğer birçok kanser türü gibi uzun bir tedavi süreci gerektirebilir. Önemli olan erken teşhis ve tedavidir. Lösemi yani kan kanseri ne kadar erken teşhis edilirse iyileşme için şans da bununla doğru orantılı bir şekilde artacaktır. Gün geçtikçe kanser tedavilerindeki başarı şansı artmakta ve umut verici gelişmeler olmaya devam etmektedir. Kanser vakaları ülkemizde de dünyada da gittikçe artmaktadır. Sağlık kontrollerini aksatmamak ve şüphelenilen belirtiler varsa muayene olmak son derece önemlidir. Unutmayın, erken teşhis hayat kurtarır.