Öksürüğe Ne İyi Gelir? Öksürük Nasıl Geçer?

Öksürük, boğazın veya solunum yollarının temizlenmesinde görev alan bir çeşit refleks mekanizmasıdır (1). Öksürüğün hiç olmaması bir sağlık sorununun habercisi olabileceği gibi uzun süre devam eden, geçmeyen öksürük de önemli hastalıkların belirtisi olabilir. Öksürük nedenleri, türleri gibi konuya ilişkin bilgiler yazının ilerleyen kısımlarında detaylandırılmıştır.

Öksürük Neden Olur?

Grip, soğuk algınlığı, zatürre gibi bazı enfeksiyon hastalıkları ile alerji, astım, bronşit gibi sağlık sorunları öksürük nedenleri arasında ilk sıralarda sayılabilir. Vücudun doğal savunma mekanizmalarından bir tanesi olan öksürük sırasında akciğerlerdeki hava şiddetli biçimde dışarıya atılır. Havanın hızla dışarı atılması solunum yollarının tahriş edici maddelerden arınmasına yardımcı olur. Bu nedenle ara sıra oluşan öksürük genellikle normal kabul edilir. Ancak öksürüğün uzun sürmesi başka bir sağlık sorununun göstergesi olabilir. Öksürüğün kendisi tek başına bir hastalık değildir, genellikle başka bir hastalığın belirtisidir. Öksürüğün başlıca nedenleri şu şekildedir (2, 3, 4):

• Üst solunum yolunu etkileyen enfeksiyon hastalıkları: Virüslerin neden olduğu soğuk algınlığı, grip gibi üst solunum yolu hastalıklarının yaygın rastlanan belirtilerinden bir tanesi öksürüktür. Üst solunum yolu hastalıklarında çoğu zaman öksürüğe yorgunluk, kas ve eklemlerde ağrı, yüksek ateş, boğaz ağrısı, burun akıntısı/tıkanıklığı gibi semptomlar da eşlik eder.
• Alt solunum yolunu etkileyen enfeksiyon hastalıkları: Bronşit, zatürre gibi bazı viral veya bakteriyel enfeksiyon hastalıkları akciğerleri etkileyerek daha şiddetli ve uzun süreli öksürüğe neden olabilir.
• Alerjik rinit: Saman nezlesi veya mevsimsel alerji olarak da bilinen alerjik rinit genellikle yılın belirli dönemlerinde polenlere veya yıl boyunca toz, ev akarı gibi alerjenlere karşı vücudun bağışıklık sisteminin verdiği anormal yanıt sonucunda ortaya çıkan bir alerji hastalığıdır. Genellikle kuru öksürük ve hapşırma ile kendisini gösteren alerjik rinit, öksürüğün önde gelen nedenlerindendir.
• Tahriş edici maddelerin solunması: Bazı kimyasallar gibi tahriş edici maddelere maruz kalma öksürüğe neden olabilir.
• Pnömotoraks (akciğer çökmesi): Akciğer sönmesi, akciğer çökmesi gibi farklı isimlerle de bilinen pnömotoraks travma gibi herhangi bir sebeple akciğerleri çevreleyen zar tabakası arasındaki boşlukta (plevral boşluk) hava birikmesi ve bu havanın akciğere baskı yaparak akciğerlerin küçültmesi sonucunda ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Kuru öksürük ve nefes darlığı akciğer çökmesinin başlıca belirtilerindendir (5).
• Akciğer embolisi: Halk arasında “pıhtı atması” olarak da adlandırılan akciğer embolisi başta bacaklar olmak üzere vücudun herhangi bir bölgesindeki damarlardan ayrılan kan pıhtısının dolaşım sistemi yoluyla akciğere gitmesidir. Akciğere gelen bu kan pıhtısı akciğerdeki damarların tıkanmasına neden olabilir. Bunun neticesinde başta nefes darlığı ve öksürük olmak üzere çeşitli semptomlar gelişebilir.
• Kalp yetmezliği: Özellikle gece yatmakla başlayan öksürük kalp yetmezliği gibi bir kalp hastalığının belirtisi olabilir (6).
• Gastro-özofageal reflü: Mide öz sıvısının geriye kaçması ile karakterize bir sindirim sistemi hastalığı olan reflü de özellikle gece yatarken veya yemek sırasında artan öksürüğün nedenlerindendir (6).
• Astım: Astım solunum yollarının iltihaplanması sonucunda gelişen kronik bir sağlık sorunudur. Öksürüğün nedenleri arasında astım ilk sıralarda sayılabilir.

Yukarıda sayılanların yanı sıra KOAH, geniz akıntısı, sinüzit gibi sağlık sorunları da öksürüğe neden olabilir.

Öksürük Türleri Nelerdir?

Öksürük niteliğine ve süresine göre farklı sınıflara ayrılır. Buna göre süresine göre başlıca öksürük çeşitleri şu şekildedir (6):

• Akut öksürük: 3 haftadan daha kısa süren öksürüktür. Akut öksürük genellikle üst ve/veya alt solunum yolu hastalıklarına bağlı olarak ortaya çıkar. Bununla birlikte bazı durumlarda zatürre, kalp yetmezliği, akciğer embolisi gibi sağlık sorunları da akut öksürüğe neden olabilir.
• Subakut öksürük: Genellikle alerjik sebeplere bağlı ortaya çıkan akut öksürüğün 3-8 hafta devam ettiği vakalar subakut kategorisinde incelenir.
• Kronik öksürük: 8 haftadan uzun süren ve inatçı öksürük olarak da adlandırılan öksürük çeşididir. Geniz akıntısı, astım, reflü gibi sağlık sorunları kronik öksürüğün önde gelen nedenlerindendir.

Öksürük sınıflandırmasında bir diğer kriter de öksürüğün niteliğidir. Niteliğine göre öksürük türleri aşağıdaki gibidir (6):

• Kuru öksürük: Mukus (balgam) içermeyen, irritasyona yani tahrişe bağlı gelişen öksürük türüdür. Genellikle geniz akıntısı, bazı tansiyon ilaçlarının kullanımı, akciğer çökmesi, viral üst solunum yolu enfeksiyonları kuru öksürüğe neden olabilir.
• Balgamlı öksürük (prodüktif öksürük): Mukus içeren ve iltihaplanmaya bağlı görülen öksürüktür. Zatürre, bronşit ve akciğer kanseri gibi sağlık sorunları balgamlı öksürüğe neden olabilir. 

Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Öksürüğün tedavisi altta yatan sağlık sorununun tedavisine bağlıdır. Bu nedenle “öksürüğe ne iyi gelir?” sorusuna kesin bir yanıt vermek zordur. Örneğin öksürüğün viral veya bakteriyel bir hastalıktan kaynaklandığı durumlarda uzman hekimler antiviral veya antibiyotik ilaçlar reçete edebilir. Ancak çoğu durumda soğuk algınlığı gibi viral enfeksiyonlardan kaynaklanan öksürük herhangi bir tedaviye gerek olmadan kendiliğinden geçer. Uzmanlar viral enfeksiyon hastalıklarında çoğu zaman semptomları kontrol altına almaya yardımcı olacak bir tedavi planı hazırlar. Bunların yanı sıra bol su içmeye özen göstermek, buhar banyosu yapmak gibi bazı yöntemler de öksürüğün şiddetinin hafiflemesine yardımcı olabilir (4).

Hamilelikte Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Hamilelikte anne adayının bağışıklık sisteminin çalışma mekanizması bir miktar değişebilir. Bu durum hamilelikte soğuk algınlığı ve grip gibi enfeksiyon hastalıklarının daha sık görülmesine neden olabilir. Hamilelik döneminde semptomları hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı ilaçlar olmakla birlikte bu süreçte herhangi bir ilacın doktora danışmadan kullanılmaması önerilir. Hamilelikte öksürüğe iyi gelebilecek bazı yöntemler şu şekildedir (7):

• Dinlenmek,
• Ilık duş almak,
• Buhar banyosu yapmak,
• Bulunulan ortamın havasını nemlendirmek,
• Bol su içmek,
• Tuzlu su ile gargara yapmak,
• Vitamin ve mineral bakımından zengin beslenmek.

Hamilelikte geçmeyen öksürük durumundan alanında uzman bir doktordan yardım almak önemlidir.

Alerjik Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Polen, toz, evcil hayvan tüyü, ev akarı gibi alerjenlere bağlı gelişen öksürük alerjik öksürük olarak adlandırılır. Bu nedenle alerjik öksürüğe iyi gelebilecek en iyi yöntem alerjene maruziyeti sonlandırmaktır. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir. Alerjik öksürüğü tedavi etmeye yardımcı olabilecek bazı yöntemler şu şekildedir (8):

• Doktor tarafından önerilen reçeteli veya reçetesiz temin edilebilen ilaç, burun spreyi gibi medikal ürünleri kullanmak,
• Ortamın havasını nemlendirmek,
• Buhar banyosu yapmak,
• Hava temizleyici cihazlar kullanmak.

Bebeklerde ve Çocuklarda Öksürük için Ne Yapılmalı?

Yetişkinlerde kullanılabilen öksürük kesici ilaçların 6 yaşından küçük çocuklarda kullanılması önerilmez. Bebeklerde ve çocuklarda öksürüğe yüksek ateş, nefes darlığı, yutma güçlüğü gibi semptomlar eşlik ediyorsa vakit kaybetmeden alanında uzman bir doktora danışılması önemlidir. Ek olarak yenidoğanlarda ilk birkaç hafta içerisinde öksürük olması veya 8 haftadan uzun süren, özellikle 3 haftadan sonra giderek kötüleşen, öksürük görülmesi durumunda da en kısa zamanda tıbbi yardım alınması önerilir. Çocuklarda ve bebeklerde öksürüğü geçirmeye yardımcı olabilecek bazı yöntemler aşağıdaki gibidir (9):

• Bebeği sık aralıklarla azar azar emzirmek,
• Çocuklarda bol sıvı tüketimine özen göstermek,
• Doktor tarafından önerilen burun damlaları kullanmak,
• Bir burun aspiratörü yardımıyla bebeğin burnundaki mukusu temizlemek,
• Bebeğin/çocuğun bulunduğu ortamı sık sık havalandırmak,
• Bulunulan ortamın havasını nemlendirmek,
• Toz, polen gibi alerjenlere maruziyeti en aza indirmek,
• Bebeğin dinlenmesini sağlamak.

Solunum yollarının temizlenmesine yardımcı olan önemli reflekslerden olan öksürük çoğu zaman tehlikeli değildir. Ancak bazı durumlarda daha ciddi bir sağlık sorununun habercisi olabilir. Bu nedenle özellikle 3 haftadan uzun süren öksürük durumunda alanında uzman bir doktordan randevu almayı ve kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.