Cem Hızlan

Cinsellik, insan yaşamının doğal ve sağlıklı bir parçası olarak kabul edilse de bazı durumlarda bu dürtü kontrolsüz, takıntılı ve yaşam kalitesini bozan bir biçime dönüşebilir. Bu gibi durumlarda karşımıza çıkan psikoseksüel bozukluklardan biri nemfomani, diğer adıyla hiperseksüalitedir. Özellikle kadınlarda gözlemlendiğinde “nemfomani” olarak adlandırılan bu tablo, aslında cinsiyet ayrımı olmaksızın herkesi etkileyebilecek kompulsif cinsel davranış bozukluğu kapsamında değerlendirilir.

Mastürbasyon, bireyin kendi bedenini keşfetmesi ve cinsel doyum yaşaması amacıyla genital bölgesine dokunarak haz almasıdır. Tıbbi olarak bakıldığında mastürbasyon, cinsel sağlığın doğal bir parçası olarak kabul edilir. Hem erkeklerde hem de kadınlarda görülen davranış, ergenlik döneminden itibaren başlayabilir ve yetişkinlik boyunca devam edebilir. Her bireyin mastürbasyon sıklığı ve şekli farklıdır. Bu durum kişinin fiziksel, psikolojik ve sosyal koşullarıyla doğrudan ilişkilidir. Mastürbasyonun kişinin kendi bedenini tanıma ve cinsel tercihlerini keşfetme süreci olduğu unutulmamalıdır. Bu anlamda, cinsel eğitim içerisinde önemli bir yer tutar. Öte yandan, mastürbasyonun faydaları kadar potansiyel zararları da olabilir. Bu noktada davranışın sıklığı, yaşamı ne derece etkilediği ve psikolojik boyutları önem kazanır. Kontrollü ve bilinçli bir şekilde yapıldığında zararsız olan bu alışkanlık, bazı kişilerde bağımlılık haline gelebilir.

Stockholm Sendromu, bir kişinin kendisini rehin alan, kötü davranan veya istismar eden kişiye karşı olumlu duygular geliştirmesi durumudur. İlk olarak 1973 yılında İsveç'in başkenti Stockholm'de bir banka soygunu sırasında ortaya çıkan bu sendrom, kurbanın hayatta kalmak için kendisini esir alan kişiye psikolojik olarak bağlanmasıyla gelişmektedir. Bu durum, sadece rehine olaylarında değil, aile içi şiddet, insan kaçırma, istismar, manipülatif ilişkiler ve toksik iş ortamlarında da ortaya çıkabilir. Mağdur, yaşadığı travmatik durumu bir savunma mekanizması olarak rasyonelleştirmeye ve saldırganına sempati duymaya başlar.

Elektrokonvülsif terapi (EKT), şiddetli psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan etkili bir yöntemdir. Özellikle majör depresyon, bipolar bozukluk ve şizofreni gibi durumlarda ilaç tedavisine yanıt alınamayan hastalar için uygulanır. Bu tedavi yöntemi, beyne kontrollü bir elektrik akımı verilerek kısa süreli bir nöbetin tetiklenmesi esasına dayanır. Modern tıpta gelişmiş anestezi ve kas gevşeticiler kullanılarak daha güvenli hale getirilmiştir.

Çoğu insan hayatının bir noktasında kendini üzgün veya moralsiz hissedebilir. Bu tür hislerin dönem dönem (örneğin olumsuz bir durum karşısında) ortaya çıkması normal olarak kabul edilir. Majör depresyon geçici bir moral bozukluğundan, kötü bir günden veya geçici üzüntüden daha fazlasını içeren bir ruh sağlığı bozukluğudur. Klinik depresyon olarak da bilinen bu durum günün büyük bölümünde depresif bir ruh hali ve normal aktivitelere ve ilişkilere ilgi kaybıyla kendini gösterir. En az iki hafta bu tür durumların oluşması majör depresyonu işaret ediyor olabilir. Majör depresyon tedavisinde doktor tarafından ilaç kullanımı veya psikoterapi gibi bazı yöntemler önerilebilir.

Agorafobi, anksiyete bozuklukları arasında yer alan ve kişinin belirli yerlere veya durumlara karşı yoğun bir korku ve endişe duyması ile meydana gelen bir rahatsızlıktır. Bu yerler veya durumlar genellikle uzak kalması zor olan, açık veya kalabalık alanlar, alışveriş merkezleri, toplu taşıma araçları veya evden uzakta bulunma durumları gibi yerleri içerebilir. Agorafobik kişiler, bu tür yerlere veya durumlara girmekten veya bu yerlerde uzun süre kalmaktan kaçınma eğilimindedirler, çünkü bu durumlar panik atak gibi şiddetli anksiyete semptomlarına yol açabilir. Agorafobi, psikolojik bir rahatsızlık olup kişinin günlük yaşamını ve aktivitelerini olumsuz etkileyebilir.

Şizofreni düşünme, hissetme, davranma ve çevresiyle ilişki kurma biçimlerini ciddi biçimde etkileyen karmaşık ve kronik bir psikiyatrik hastalıktır. Genellikle ergenliğin sonları ya da erken yetişkinlik döneminde başlar ve kişinin yaşamını bütünsel olarak etkileyebilir. Sanılanın aksine şizofreni çoklu kişilik bozukluğu değildir. Gerçeklik algısında bozulma, sanrılar, halüsinasyonlar ve bilişsel işlevlerde zayıflama gibi belirtilerle seyreder. Hastalığın seyri kişiden kişiye değişebilir. Bazı hastalar tedaviyle bağımsız yaşarken, bazıları yoğun destek ihtiyacı duyabilir. Bu nedenle şizofreni hakkında doğru bilgi sahibi olmak, hem hastanın hem de toplumun yaklaşımı açısından son derece önemlidir. Aşağıdaki başlıklarda şizofreninin nedenlerinden tanı ve tedavi süreçlerine kadar kapsamlı bilgiler bulacaksınız.

Metamfetamin güçlü bir merkezi sinir sistemi stimülanı (uyarıcısı) olarak etki gösterir.

Modern yaşamın getirdiği stres, yalnızlık, kayıplar ve hızlı değişimlerle birlikte depresyon, günümüzde her yaştan insanı etkileyebilen yaygın bir ruhsal sağlık sorunu haline gelmiştir. Bazen geçici bir mutsuzlukla karıştırılan bu durum, aslında çok daha derin ve sürekli bir duygusal çöküntüyü ifade eder. Günlük yaşam kalitesini düşürmesinin yanı sıra zamanında fark edilmediğinde hastanın işlevselliğini ciddi ölçüde sınırlayabilir. 

Bulimia nervoza, belirli periyotlarda tıka basa yeme atakları geliştiren ve bu atakları telafi etmeye yönelik sağlıksız davranışlarla karakterize bir yeme bozukluğudur.

Bipolar bozukluk, eski adıyla manik depresif bozukluk, duygusal yükselme ve düşüşler ile giden ve abartılı ruh hali değişimlerine yol açan iki uçlu psikiyatrik bir rahatsızlıktır.

Asperger Sendromu, otizm spektrum bozuklukları (OSB) arasında yer alan, sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarda bazı farklılıklarla kendini gösteren nörogelişimsel bir durumdur. Genellikle çocukluk döneminde fark edilen bu sendrom, hastaların zeka seviyelerinde bir düşüklüğe neden olmaz ve çoğu zaman üstün zekalı bireylerde de görülebilir. Sosyal ilişkilerde zorluk, tekrarlayan davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile karakterize edilir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), olağandışı düzeyde hiperaktivite ve dürtüsel davranışlara neden olabilen bir zihinsel sağlık durumudur. DEHB olan kişiler dikkatlerini tek bir göreve odaklamakta veya uzun süre hareketsiz oturmakta zorluk yaşayabilirler. Birçok insan dikkatsizlik ve enerji seviyelerinde değişiklikler yaşar. DEHB olan bir kişide bu durum, bu duruma sahip olmayan kişilere kıyasla daha sık ve daha büyük oranda gerçekleşir. Çalışmaları, işleri, ilişkileri ve ev yaşamları üzerinde önemli bir etkisi olabilir.

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), obsesyonları, kompulsiyonları veya her ikisini birden içeren kronik bir durumdur. Kişileri farklı şekillerde etkiler. Ancak genellikle belirli bir düşünce ve davranış örüntüsüne neden olur. OKB ile yaşayan insanlar, genellikle takıntılar ya da belirli bir davranışı tekrarlamak için aşırı bir istek uyandıran düşünceler yaşarlar. Daha sonra takıntılı düşünceyi hafifletmeye yardımcı olmak için bu dürtüyü harekete geçirirler.

Gaslighting kişiler arasındaki ilişkilerde meydana gelen psikolojik bir manipülasyon türüdür. Bu yöntemde manipülatör mağdurun gerçeklik algısını, anılarını ve olayları sorgulamasına neden olur. Gaslighting'i tanıma ve mücadele etme yöntemleri arasında yaşanan olaylara dair günlük tutma, güvenilir kişilerle iletişimde olma ve profesyonel yardım alma bulunmaktadır. Bu yöntemler kişinin kendi gerçekliğini korumasına ve manipülasyonun etkisini azaltmasına yardımcı olabilir.

Disleksi Yunanca “dys” ile “lexia” kelimelerinin birleşiminden meydana gelen yetersiz anlamını taşıyan bir sözcüktür. Disleksi beynin yazılı dili işleme biçimine müdahale eden bir tür öğrenme güçlüğüdür. Disleksisi olan kişiler okuma ve okuma ile ilişkili becerilerde sorunlar yaşarlar. Bu kişilerin biyolojik yaşı, ölçülen zeka düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma becerileri beklenenin çok altında kalmaktadır.

Odaklanma sorunu her yaşta bireyde gözlenebilen, kişinin genel olarak herhangi bir işi maksimum verimle yapmasını zorlaştıran bir durumdur. Belirtiler, çevresel uyaranların artmasıyla ya da kişinin hayatında yaşadığı değişikliklerin etkisiyle ortaya çıkabilir. Erken yaşta ortaya çıktığında gelişme yaşındaki çocuklarda okul öncesi ve ilkokul dönemlerinde öğrenmede zorluk, erişkin döneminde iş veriminde azalma bu belirtiler arasındadır. Kişinin hayat kalitesini düşüren ve günümüzde yaygın olarak görülen odaklanma sorunu kişinin tekrar hayata adapte olması için çözülmesi önemli bir konudur. Fizyolojik veya psikolojik olarak ortaya çıkabileceği gibi düzensiz bir hayat tarzında da kendisini gösterebilir. Dikkat dağıtıcı bir etkene bağlı olarak bir ders süresi gibi kısa süreli yaşanabileceği gibi yapılan art arda görevlerde uzun süreli odaklanma problemleri görülebilir. İleri vakalar psikiyatrik destek ve ilaçla çözülebileceği gibi erken evre odaklanma sorununa sahip bireyler bunu hayat tarzı değişiklikleri ile de çözebilir.