Beyin ve Sinir Cerrahisi (Nöroşirürji) Nedir? Nöroşirurji Hastalıkları

Beyin ve Sinir Cerrahisi (Nöroşirürji) Nedir?

Nöron ve şirürji kelimelerinden türetilen nöroşirürji, genel olarak beyin ve sinir sistemi cerrahisi olarak tanımlanabilir. Nöroşirürji bölümü hekimleri, beyin, omurilik ve periferik sinir sisteminden kaynaklanan hastalıkların yanı sıra bu dokulara bası yapan tümörlerin de tanı, takip ve tedavileri ile ilgilenir. Kafa ve omurilik yaralanmalarına bağlı olarak gelişen sağlık sorunlarının cerrahi yöntemle tedavileri de yine nöroşirürji bölümü doktorlarının uzmanlık alanıdır. Dejeneratif disk basıları (boyun, sırt, bel fıtıkları), omurga problemleri (skolyoz), doğuştan malforme hastalıklar (hidrosefali, meningosel, kraniosinostoz vb.), parkinson ve epilepsi gibi hastalıkların ilaç tedavilerine yanıt vermediği durumlarda cerrahi girişim de beyin cerrahisi doktorları tarafından yapılır. 

Beyin cerrahisi ya da farklı bir deyişle nöroşirürji, beyin, sinir ve omurgayı ilgilendiren hastalıkların tanı ve tedavisiyle ilgilenen ana bilim dalıdır. Beyinden ve / veya omurilik dokusundan kaynaklanan rahatsızlıkların yanı sıra sinir sisteminin önemli iki yapısı olan beyin ve omurgaya bası yapan tümörler, bu dokuları besleyen damarlarda oluşan anevrizmalar (baloncuk), boyun ve bel fıtığı, boyun damarlarında meydana gelen daralmalar, anne karnında bebeğin gelişimi sırasında oluşan sinir sistemi hastalıkları gibi pek çok farklı rahatsızlık, nöroşirürji hastalıkları kapsamında değerlendirilir. Nöroşirürji hastalıkları arasında geniş bir yelpazeye sahip olan beyin damar hastalıklarının tanı, takip ve tedavisi nöroşirürji uzmanı hekimler tarafından yapılır. İnme, felç, anevrizma, beyin kanaması, halk arasında şah damarı tıkanıklığı olarak bilinen karotis stenozu, bel ve boyun fıtıkları, beyin ve omurilik tümörleri, kaza ve yaralanmalara bağlı olarak gelişen beyin ve / veya omurilik travmaları, sık görülen beyin damar hastalıklarına örnek gösterilebilir. Pediatrik nöroşirurji kapsamında çocuklarda bulunan tümör ve damar hastalıkları da nöroşirurji hastalıkları arasında sıralanabilir. Toplumda sık görülen hastalıklarının bir kısmı aşağıda sıralanmıştır:

• Anevrizma: Beyin damarlarında baloncuk şeklinde genişlemeye yol açan anevrizmalar, kişinin aniden kötüleşmesine ve hatta ani ölümlere yol açabilen ciddi bir rahatsızlıktır. Anevrizma varlığında kan damarları zayıflar ve incelir. Bu da beyin kanaması riskini ortaya çıkarır. Anevrizma genetik yatkınlık, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, diyabet gibi hastalıkların yanı sıra sigara kullanımı ve strese bağlı olarak da gelişebilir.
• Beyin Kanaması: Beyin dokusu ya da zarı içine farklı sebeplerden dolayı kan sızması, genellikle baş ağrısı şikayeti ile başlayan ve hayati risk barındıran bir rahatsızlıktır. Beyin dokusunda oluşan kanamalar intraserebral kanama olarak tanımlanırken kafatasının herhangi bir yerinde oluşan kanamalar, intrakraniyal kanama olarak adlandırılır. Sızan kanın doku tahribatına yol açmasıyla meydana gelen hastalık, dilin peltekleşmesi, bilinç, denge ve görme kaybı, güçsüzlük, uyuşukluk, yutkunma güçlüğü, bulantı ve kusma gibi semptomlarla karakterizedir. Yüksek tansiyon başta olmak üzere anevrizma, beyin tümörü, travma ve  uyuşturucu kullanımı gibi nedenler beyin kanamasına yol açabilir.
• Beyin Tümörleri: Beyin tümörleri, beyinde yer alan hücre yapılarının kontrolsüz bir şekilde çoğalmasına bağlı olarak oluşabileceği gibi vücudun farklı bir yerinde var olan tümörün, beyine sıçramasıyla (metastaz) da oluşabilir. Kolon, pankreas ve böbrek kanserlerinin kan dolaşıma karışmasıyla kanserin beyine metastaz yapması sık karşılaşılan bir durumdur. Beyin tümörü olan kişilerde kişilik değişimine sık rastlanır. Beyin tümörünün tedavisi, tümörün evresine göre farklı şekillerde yapılır.
• İnme: İnmenin oluş şekline göre iskemik ve hemorajik olmak üzere 2 farklı türü bulunur. Beyine giden damarlarda tıkanıklık oluşması durumunda beyin oksijensiz kalır ve beslenemez. İnmeye yol açan bu durum, beyin hasarlanmasına ve hatta kişinin hayatını kaybetmesine neden olabilir. İnme, uyuşukluk, konuşma ve anlama güçlüğü, yüzün bir kısmında kayma, baş dönmesi, çok şiddetli baş ağrısı gibi belirtilere neden olabilir. Yüksek tansiyon ve kolesterol, diyabet, obezite ve sigara kullanımı, inmeye yol açan yaygın nedenler arasında sayılabilir.

Beyin ve sinir cerrahisi bölümünü ilgilendiren hastalıkların büyük kısmı, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet, obezite gibi rahatsızlıkların yanı sıra sigara kullanımına bağlı olarak gelişir. Omurga hastalıklarından bazıları doğumsal kaynaklı olabilirken bazıları yaşlanmaya bağlı olarak oluşur. Ayrıca, çarpma, düşme, trafik kazaları, spor yaralanmaları, silahla yaralanma gibi pek çok travmatik etken de beyin ve sinir hastalıklarının oluşmasına neden olabilir. Farklı bir deyişle nöroşirürji bölümünü ilgilendiren hastalıklar pek çok farklı nedenden dolayı ortaya çıkabilir. Sağlıklı beslenmek, düzenli uyumak, egzersiz yapmak, düzenli olarak sağlık kontrollerini yaptırmak, beyin ve sinir hastalıklarının ortaya çıkmasını önlemeye yardımcı olabilir.

Beyin ve sinir cerrahisi hastalıkları travmalara bağlı olarak gelişebileceği gibi var olan diğer hastalıklara ya da genetik yatkınlığa bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Nöroşirürji bölümü hekimleri tarafından tanısı koyulan ve tedavisi düzenlenen hastalıklar, beyin ve omurilik dokusunda oluşan tümörlere, mevcut kanser türlerine ve diğer pek çok farklı sağlık problemine bağlı olarak gelişebilir. Beyin ve sinir cerrahisi hastalıkları çoğunlukla, uyuşma, bilinç değişimi ya da kaybı, konuşma, görme kaybı, güçsüzlük, bulantı, kusma, baş dönmesi, çok şiddetli baş ağrısı gibi belirtilere yol açar.

Kişinin beyin cerrahisi bölümüne başvurması durumunda hekim öncelikle kişinin anamnezini alır ve ardından fizik muayenesini yapar. Bulguların değerlendirilmesi için gerekli durumlarda radyolojik görüntüleme tetkiklerinin yanı sıra laboratuvar testleri yapılır. Elde edilen bilgiler ışığında kişide var olan hastalığın tanısı koyulur. Beyin ve sinir cerrahisi bölümünü ilgilendiren pek çok farklı hastalık olduğu gibi bir o kadar da farklı tedavi yöntemi bulunur. Örneğin ilaç tedavisinden yanıt alınamayan Parkinson vakalarında beyin pili uygulaması yapılabilir. Cerrahi operasyonlar genel anestezi altında yapılabileceği gibi bazı vakalarda uyanık cerrahi (kraniotomi) uygulaması gibi teknikler tercih edilebilir. Böylece var olan tümör çıkarılırken kişinin konuşması ve kol bacak hareketleri gibi motor hareketlerin etkilenmesi önlenir. Diğer tüm tıp branşlarında olduğu gibi nöroşirürji bölümünde de hastanın yaşam kalitesinin artırılması için diğer bölümlerle multidisipliner bir çalışma yürütülür.