Cem Hızlan

Stockholm Sendromu, bir kişinin kendisini rehin alan, kötü davranan veya istismar eden kişiye karşı olumlu duygular geliştirmesi durumudur. İlk olarak 1973 yılında İsveç'in başkenti Stockholm'de bir banka soygunu sırasında ortaya çıkan bu sendrom, kurbanın hayatta kalmak için kendisini esir alan kişiye psikolojik olarak bağlanmasıyla gelişmektedir. Bu durum, sadece rehine olaylarında değil, aile içi şiddet, insan kaçırma, istismar, manipülatif ilişkiler ve toksik iş ortamlarında da ortaya çıkabilir. Mağdur, yaşadığı travmatik durumu bir savunma mekanizması olarak rasyonelleştirmeye ve saldırganına sempati duymaya başlar.

Borderline kişilik bozukluğu (BKB), hastaların duygularını düzenlemekte zorluk çektiği, ilişkilerinde dengesizlikler yaşadığı ve ani ruh hali değişimleri gösterdiği psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Yoğun duygular, ani öfke patlamaları, terk edilme korkusu ve benlik algısında tutarsızlık bu bozukluğun temel özellikleri arasındadır. Bu bozukluğa sahip olanlar, sık sık kendilerini boşlukta hissedebilir ve ani ruh hali değişimleri yaşayabilirler. Özellikle yakın ilişkilerde yoğun bağlılık ve aniden uzaklaşma eğiliminde olabilirler. Duygularını kontrol etmekte güçlük çektikleri için kendine zarar verme davranışları veya dürtüsel hareketler sergileyebilirler.

Elektrokonvülsif terapi (EKT), şiddetli psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan etkili bir yöntemdir. Özellikle majör depresyon, bipolar bozukluk ve şizofreni gibi durumlarda ilaç tedavisine yanıt alınamayan hastalar için uygulanır. Bu tedavi yöntemi, beyne kontrollü bir elektrik akımı verilerek kısa süreli bir nöbetin tetiklenmesi esasına dayanır. Modern tıpta gelişmiş anestezi ve kas gevşeticiler kullanılarak daha güvenli hale getirilmiştir.

Çoğu insan hayatının bir noktasında kendini üzgün veya moralsiz hissedebilir. Bu tür hislerin dönem dönem (örneğin olumsuz bir durum karşısında) ortaya çıkması normal olarak kabul edilir. Majör depresyon geçici bir moral bozukluğundan, kötü bir günden veya geçici üzüntüden daha fazlasını içeren bir ruh sağlığı bozukluğudur. Klinik depresyon olarak da bilinen bu durum günün büyük bölümünde depresif bir ruh hali ve normal aktivitelere ve ilişkilere ilgi kaybıyla kendini gösterir. En az iki hafta bu tür durumların oluşması majör depresyonu işaret ediyor olabilir. Majör depresyon tedavisinde doktor tarafından ilaç kullanımı veya psikoterapi gibi bazı yöntemler önerilebilir.

Agorafobi, anksiyete bozuklukları arasında yer alan ve kişinin belirli yerlere veya durumlara karşı yoğun bir korku ve endişe duyması ile meydana gelen bir rahatsızlıktır. Bu yerler veya durumlar genellikle uzak kalması zor olan, açık veya kalabalık alanlar, alışveriş merkezleri, toplu taşıma araçları veya evden uzakta bulunma durumları gibi yerleri içerebilir. Agorafobik kişiler, bu tür yerlere veya durumlara girmekten veya bu yerlerde uzun süre kalmaktan kaçınma eğilimindedirler, çünkü bu durumlar panik atak gibi şiddetli anksiyete semptomlarına yol açabilir. Agorafobi, psikolojik bir rahatsızlık olup kişinin günlük yaşamını ve aktivitelerini olumsuz etkileyebilir.

Şizofreni uzun süreli devam eden kronik bir ruh sağlığı sorunudur.

Metamfetamin güçlü bir merkezi sinir sistemi stimülanı (uyarıcısı) olarak etki gösterir.

Depresyon, kişinin kalıcı bir can sıkıntısı ve üzüntü hissi yaşamasına neden olan psikolojik bir sağlık sorunudur. Depresyon ile mücadele eden bireylerin yeme, düşünme, uyku ve davranış biçimlerinde değişiklik gözlenebilir. Depresyon tedavi edilebilir, ancak etkili tedavi için doğru tanının konulması gerekir. Çünkü depresyon pek çok farklı çeşide sahiptir. En yaygın rastlanan belirtiler sürekli ve aşırı üzüntü hali, endişe, uyumakta güçlük veya aşırı uyuma, konsantrasyon bozukluğu şeklinde sıralanabilir.

Bulimia nervoza, belirli periyotlarda tıka basa yeme atakları geliştiren ve bu atakları telafi etmeye yönelik sağlıksız davranışlarla karakterize bir yeme bozukluğudur.

Bipolar bozukluk, eski adıyla manik depresif bozukluk, duygusal yükselme ve düşüşler ile giden ve abartılı ruh hali değişimlerine yol açan iki uçlu psikiyatrik bir rahatsızlıktır.

Asperger Sendromu, otizm spektrum bozuklukları (OSB) arasında yer alan, sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarda bazı farklılıklarla kendini gösteren nörogelişimsel bir durumdur. Genellikle çocukluk döneminde fark edilen bu sendrom, hastaların zeka seviyelerinde bir düşüklüğe neden olmaz ve çoğu zaman üstün zekalı bireylerde de görülebilir. Sosyal ilişkilerde zorluk, tekrarlayan davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile karakterize edilir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), olağandışı düzeyde hiperaktivite ve dürtüsel davranışlara neden olabilen bir zihinsel sağlık durumudur. DEHB olan kişiler dikkatlerini tek bir göreve odaklamakta veya uzun süre hareketsiz oturmakta zorluk yaşayabilirler. Birçok insan dikkatsizlik ve enerji seviyelerinde değişiklikler yaşar. DEHB olan bir kişide bu durum, bu duruma sahip olmayan kişilere kıyasla daha sık ve daha büyük oranda gerçekleşir. Çalışmaları, işleri, ilişkileri ve ev yaşamları üzerinde önemli bir etkisi olabilir.

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), obsesyonları, kompulsiyonları veya her ikisini birden içeren kronik bir durumdur. Kişileri farklı şekillerde etkiler. Ancak genellikle belirli bir düşünce ve davranış örüntüsüne neden olur. OKB ile yaşayan insanlar, genellikle takıntılar ya da belirli bir davranışı tekrarlamak için aşırı bir istek uyandıran düşünceler yaşarlar. Daha sonra takıntılı düşünceyi hafifletmeye yardımcı olmak için bu dürtüyü harekete geçirirler.

Gaslighting kişiler arasındaki ilişkilerde meydana gelen psikolojik bir manipülasyon türüdür. Bu yöntemde manipülatör mağdurun gerçeklik algısını, anılarını ve olayları sorgulamasına neden olur. Gaslighting'i tanıma ve mücadele etme yöntemleri arasında yaşanan olaylara dair günlük tutma, güvenilir kişilerle iletişimde olma ve profesyonel yardım alma bulunmaktadır. Bu yöntemler kişinin kendi gerçekliğini korumasına ve manipülasyonun etkisini azaltmasına yardımcı olabilir.

Disleksi Yunanca “dys” ile “lexia” kelimelerinin birleşiminden meydana gelen yetersiz anlamını taşıyan bir sözcüktür. Disleksi beynin yazılı dili işleme biçimine müdahale eden bir tür öğrenme güçlüğüdür. Disleksisi olan kişiler okuma ve okuma ile ilişkili becerilerde sorunlar yaşarlar. Bu kişilerin biyolojik yaşı, ölçülen zeka düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma becerileri beklenenin çok altında kalmaktadır.

Odaklanma sorunu her yaşta bireyde gözlenebilen, kişinin genel olarak herhangi bir işi maksimum verimle yapmasını zorlaştıran bir durumdur. Belirtiler, çevresel uyaranların artmasıyla ya da kişinin hayatında yaşadığı değişikliklerin etkisiyle ortaya çıkabilir. Erken yaşta ortaya çıktığında gelişme yaşındaki çocuklarda okul öncesi ve ilkokul dönemlerinde öğrenmede zorluk, erişkin döneminde iş veriminde azalma bu belirtiler arasındadır. Kişinin hayat kalitesini düşüren ve günümüzde yaygın olarak görülen odaklanma sorunu kişinin tekrar hayata adapte olması için çözülmesi önemli bir konudur. Fizyolojik veya psikolojik olarak ortaya çıkabileceği gibi düzensiz bir hayat tarzında da kendisini gösterebilir. Dikkat dağıtıcı bir etkene bağlı olarak bir ders süresi gibi kısa süreli yaşanabileceği gibi yapılan art arda görevlerde uzun süreli odaklanma problemleri görülebilir. İleri vakalar psikiyatrik destek ve ilaçla çözülebileceği gibi erken evre odaklanma sorununa sahip bireyler bunu hayat tarzı değişiklikleri ile de çözebilir.