Mide Kanseri: Belirtileri, Teşhis & Tedavi Yöntemleri

Mide kanseri, mide iç yüzeyinde bulunan hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalmasıyla ortaya çıkan ve çoğunlukla sinsi ilerleyen bir kanser türüdür. Erken evrede belirtileri hafif ya da belirsiz olduğundan tanı genellikle geç konur. Ancak zamanında fark edildiğinde cerrahi, kemoterapi, hedefe yönelik tedaviler ve destekleyici yaklaşımlarla başarılı sonuçlar elde edilebilmektedir. Mide kanseri hem tümörün bulunduğu anatomik bölgeye hem de hücre tipine göre farklı alt türlerde görülebilir. Bu nedenle tanı, evreleme ve tedavi süreci multidisipliner ekipler tarafından kişiye özel olarak planlanmalıdır.

Mide Kanseri Belirtileri

Mide kanserinin belirtileri genellikle hastalığın ilerleyen evrelerinde fark edilir. Bununla birlikte bazı belirtiler erken evrede de kendini gösterebilir, ancak çoğu zaman başka mide sorunlarıyla karıştırılabilir. Aşağıda mide kanserinde en sık görülen belirtiler kısa açıklamalarıyla birlikte listelenmiştir:

• İştahsızlık: Mide kanseri, yeme isteğinde azalmaya ve buna bağlı kilo kaybına neden olabilir.
• Hazımsızlık ve mide yanması: Uzun süre geçmeyen ya da gittikçe şiddetlenen mide rahatsızlıkları görülebilir.
• Karın ağrısı: Özellikle mide üst kısmında hissedilen, yemek sonrası artabilen künt ya da kramp tarzında ağrılar oluşabilir.
• Kilo kaybı: Açıklanamayan, kısa sürede hızlı kilo kaybı mide kanserinin en sık bulgularındandır.
• Bulantı ve kusma: İlerlemiş tümörlerde mide çıkışında tıkanma nedeniyle kusma görülebilir.
• Erken doyma hissi: Mide içinde yer kaplayan tümör, normalden daha erken tokluk hissine yol açabilir.
• Yutma güçlüğü: Özellikle üst mide ya da mide-yemek borusu bileşkesine yakın tümörlerde görülür.
• Kanlı kusma ya da siyah dışkı (melena): Mide içindeki kanamalara işaret eder ve acil değerlendirme gerektirir.
• Genel halsizlik ve yorgunluk: Kansızlık ve beslenme yetersizliğine bağlı olarak gelişebilir.
• Cilt solukluğu: Gizli kanamalar sonucu oluşan aneminin belirtisi olabilir.

Bu belirtilerden biri veya birkaçı uzun süre devam ediyorsa, özellikle de risk faktörleri mevcutsa (örneğin aile öyküsü, Helicobacter pylori enfeksiyonu, sigara kullanımı), zaman kaybetmeden bir gastroenteroloji uzmanına başvurulmalıdır.

Mide Kanseri Türleri

Mide kanseri, tümörün geliştiği hücre tipine ve midedeki anatomik yerine göre sınıflandırılır. Bu ayrım, tanının doğrulanmasında, tedavi planının şekillendirilmesinde ve hastalığın seyri hakkında öngörüde bulunulmasında kritik öneme sahiptir. Mide kanserlerinin büyük çoğunluğu adenokarsinom kökenlidir; ancak farklı hücre türlerinden gelişen daha az yaygın ancak tedavi yaklaşımı farklı olan kanser türleri de mevcuttur.

Mide kanseri türleri iki ana başlık altında incelenebilir:

1. Histolojik (Hücre Tipine Göre) Sınıflandırma

Bu sınıflama tümörün mikroskobik yapısına, yani hangi hücre türünden kaynaklandığına dayanır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Lauren sınıflamaları bu alanda en yaygın kullanılan sistemlerdendir.

Adenokarsinom

Mide kanserlerinin yaklaşık %90-95’ini oluşturur. Mide iç yüzeyindeki mukus salgılayan glandüler hücrelerden kaynaklanır. Bu tür, kendi içinde iki alt gruba ayrılır:

• İntestinal tip: Daha yavaş büyür, yaşlı erkeklerde daha sık görülür. Helicobacter pylori enfeksiyonu, atrofik gastrit ve beslenme alışkanlıkları ile ilişkilidir. Tedaviye genellikle daha iyi yanıt verir.
• Diffüz tip: Genç yaşlarda daha sık görülür. Hücreler arasında yapışkanlık yoktur; bu nedenle yayılımı hızlıdır. Linitis plastika adı verilen mide duvarında sertleşme ve kalınlaşma ile karakterize alt tipi vardır. Ailesel mide kanserleriyle ilişkilidir.

Skuamöz hücreli karsinom

Midenin çok nadir görülen kanser türüdür. Yemek borusunun mideyle birleştiği bölgede skuamöz epitel hücrelerinden gelişir.

Adenoskuamöz karsinom

Hem glandüler hem de skuamöz hücre özelliklerini taşıyan karma tip bir kanserdir. Genellikle agresif seyreder.

Nöroendokrin tümörler (NET)

Mide iç yüzeyindeki hormon salgılayan hücrelerden köken alır. Yavaş seyirli olabilir ancak bazı formları oldukça hızlı yayılır.

Lenfoma

Mide duvarında bulunan lenfoid dokudan gelişen kanser türüdür. Genellikle Helicobacter pylori enfeksiyonu ile ilişkilidir. Mide kaynaklı lenfomalar genellikle MALT lenfoma formundadır ve erken evrede antibiyotik tedavisine bile yanıt verebilir.

Gastrointestinal stromal tümörler (GIST)

Mide duvarının kas tabakası kökenlidir. Yumuşak doku tümörleri sınıfına girer. Nadirdir ama hedefe yönelik tedavilere (örneğin imatinib) iyi yanıt verir.

2. Tümörün Anatomik Yerleşim Yerine Göre Sınıflandırma

Mide kanserinin yerleşim yeri de prognozu ve tedaviyi doğrudan etkiler. Mide anatomik olarak üç ana bölgeye ayrılır: kardia (mide-yemek borusu birleşim yeri), korpus (midenin orta kısmı) ve antrum (mide çıkış bölgesi). Tümörün bu bölgelerden hangisinde geliştiği tedavi planını değiştirir.

• Proksimal (kardia) yerleşimli tümörler: Yemek borusu ile mide arasında yer alır. Özellikle Batı toplumlarında son yıllarda artış göstermiştir. Genellikle diffüz tip adenokarsinom özelliği gösterir. Cerrahi yaklaşımda yemek borusu rezeksiyonu da gerekebilir.
• Korpus yerleşimli tümörler: Midenin gövde kısmında görülür. Fark edilmesi daha zordur, genellikle ileri evrede tanı alır. Diffüz ya da intestinal tip olabilir.
• Antrum ve pilorik bölge tümörleri: Mide çıkışında yer alır. Erken dönemlerde sindirim şikayetleriyle fark edilebilir. Tümör, mide boşalmasını engelleyebilir; kusma ve erken doyma şikayetiyle belirti verebilir.

Yerleşim yerine göre tümörün çevre organlara yayılma ihtimali de değişir. Örneğin, kardia bölgesindeki tümörler kolaylıkla yemek borusuna uzanabilirken, antrum bölgesindeki tümörler duodenum (on iki parmak bağırsağı) ile ilişkilidir. Bu durum cerrahi sınırları ve lenf nodu diseksiyonu alanlarını doğrudan etkiler.

Mide Kanseri Evreleri

Mide kanseri evrelemesi, tümörün mide duvarında ne kadar derine yayıldığı, çevredeki lenf nodlarını etkileyip etkilemediği ve uzak organlara metastaz yapıp yapmadığına göre belirlenir. Bu sınıflandırma “TNM” sistemi temel alınarak yapılır ve hastalığın seyrini, tedavi planını ve sağkalım beklentilerini doğrudan etkiler. Aşağıda 1. evreden 4. evreye kadar tüm aşamalar detaylı şekilde ele alınmıştır.

1. Evre Mide Kanseri

Bu evrede tümör, yalnızca mide iç yüzeyini (mukoza) veya alt tabakaları (submukoza) tutmuştur. Lenf nodu tutulumu yoktur ve kanser diğer organlara yayılmamıştır. Genellikle tesadüfen, endoskopi sırasında fark edilir. Erken mide kanseri olarak da adlandırılır. Belirtiler genellikle hafif ve özgül değildir:

• Hafif hazımsızlık ve mide ekşimesi
• İştah azalması
• Nadiren mide ağrısı
• Bazen hiçbir belirti görülmez

Tedavi seçenekleri şu şekildedir:

• Endoskopik mukozal rezeksiyon (EMR) veya endoskopik submukozal diseksiyon (ESD): Küçük ve sınırlı tümörlerde cerrahiye gerek kalmadan endoskopik olarak çıkarılabilir.
• Cerrahi rezeksiyon (parsiyel veya total gastrektomi): Daha derinleşmiş ama sınırlı tümörlerde tercih edilir.
• Lenf nodu diseksiyonu: Tümör sınırına yakın lenf düğümleri çıkarılır.

2. Evre Mide Kanseri

Tümör mide duvarının kas tabakasına (muscularis propria) kadar ilerlemiştir ve bir veya birkaç lenf noduna yayılmış olabilir. Ancak uzak metastaz yoktur. Bu evrede belirtiler daha belirgin hale gelir.

• Mide üst bölgesinde ağrı ve rahatsızlık
• Yemekten sonra şişkinlik ve erken doyma hissi
• Kilo kaybı
• Dönemsel bulantı ve halsizlik

Tedavi seçenekleri şöyledir:

• Cerrahi rezeksiyon: Gastrektomi (parsiyel veya total) genellikle zorunludur.
• Lenf nodu diseksiyonu: En az 15 lenf nodunun çıkarılması önerilir.
• Neoadjuvan kemoterapi: Cerrahiden önce tümörün küçültülmesi amacıyla uygulanabilir.
• Adjuvan tedavi: Cerrahiden sonra tekrarlama riskine karşı kemoterapi/radyoterapi uygulanabilir.

3. Evre Mide Kanseri

Bu evrede tümör mide dışına çıkarak çevre dokulara yayılmıştır ve/veya çok sayıda lenf nodu tutulumu mevcuttur. Tümör mide serozasına ulaşabilir ve pankreas, karaciğer gibi komşu organları etkileyebilir. Uzak metastaz henüz yoktur, ancak lokal yayılım belirgindir. Belirtiler bu evrede oldukça şiddetlidir:

• Şiddetli mide ağrısı
• Erken doyma, bulantı ve kusma
• Belirgin kilo kaybı
• Kanlı kusma veya siyah dışkı
• Halsizlik, anemi bulguları

Tedavide aşağıdaki yöntemler kullanılır:

• Radikal cerrahi (total gastrektomi): Komşu organlarla birlikte gerekirse multiorgan rezeksiyon yapılabilir.
• Neoadjuvan kemoterapi: Tümörün boyutunu azaltmak için uygulanır.
• Adjuvan tedavi: Cerrahiden sonra tekrarlama riskini azaltmak için kemoterapi ve/veya radyoterapi uygulanır.
• Hedefe yönelik tedaviler: HER2 pozitifliği varsa trastuzumab gibi ajanlar eklenebilir.

4. Evre Mide Kanseri

En ileri evre olan 4. evrede, tümör mide dışındaki uzak organlara (karaciğer, akciğer, kemik, beyin) metastaz yapmıştır. Tümör genellikle mide dışında büyüktür, birçok lenf nodu tutulmuştur. Bu evrede tam kür mümkün olmasa da yaşam süresi uzatılabilir ve semptomlar hafifletilebilir.

Belirtiler genellikle yaygındır:

• Sürekli ve yoğun mide ve karın ağrısı
• Yemek yiyememe, yutma güçlüğü
• Ciltte sararma (karaciğer metastazı varsa)
• Solunum sıkıntısı (akciğer metastazı varsa)
• Şiddetli kilo kaybı ve kas erimesi
• Psikolojik çöküntü, genel halsizlik

Tedavide uygulanan yöntemler şöyledir:

• Sistemik kemoterapi: Hastalığın yayılımını yavaşlatmak ve yaşam süresini uzatmak için uygulanır.
• Hedefe yönelik tedavi / immünoterapi: Moleküler test sonuçlarına göre kişiselleştirilmiş tedaviler planlanabilir.
• Palyatif cerrahi: Mide tıkanıklığı, kanama gibi acil durumlarda uygulanabilir.
• Radyoterapi: Ağrı veya kanama kontrolü için tercih edilebilir.
• Palyatif bakım: Yaşam kalitesini artırmak için destekleyici uygulamalar yapılır.

Mide Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?

Mide kanseri genellikle geç belirti verdiği için tanı süreci büyük ölçüde dikkatli klinik değerlendirme ve gelişmiş görüntüleme tekniklerine dayanır. Özellikle sürekli hazımsızlık, kilo kaybı, iştahsızlık gibi mideyle ilgili yakınmaları olan hastalarda, endoskopi başta olmak üzere bir dizi tanı yöntemi kullanılır. Teşhis aşamasında hem tümörün varlığı hem de yerleşimi, yayılım durumu ve hücresel özellikleri belirlenir. Bu süreç, tanının doğruluğu ve doğru evrelemenin yapılabilmesi açısından gereklidir. Mide kanseri tanısında başvurulan temel yöntemler şöyledir:

• Gastroskopi (Üst Gastrointestinal Endoskopi): Mide kanseri tanısının temelidir. Esnek bir tüp aracılığıyla mide içerisi doğrudan görüntülenir. Şüpheli alanlardan biyopsi alınarak patolojik inceleme yapılır. Erken evre tümörlerde bile küçük lezyonlar tespit edilebilir.
• Biyopsi ve Patolojik İnceleme: Alınan doku örneği mikroskop altında incelenir. Kanserin türü (adenokarsinom, lenfoma, GIST vb.), alt tipi (intestinal-diffüz) ve evresi belirlenir. HER2, PD-L1, MSI gibi moleküler belirteçlerin analizi yapılabilir; bu, hedefe yönelik tedavi planlamasında önemlidir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Tümörün mide dışına yayılımı ve lenf nodu tutulumları değerlendirilir. Karaciğer, akciğer gibi uzak organlara metastaz varlığı kontrol edilir. Tedavi öncesi ve sonrası karşılaştırmalı değerlendirme yapılır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Özellikle karaciğer metastazlarının detaylı değerlendirilmesinde kullanılır. Yumuşak dokuda daha net sonuç verir.
• Endoskopik Ultrasonografi (EUS): Tümörün mide duvarına ne kadar derinlikte yayıldığını belirlemede kullanılır. Aynı zamanda çevre lenf nodlarının incelenmesine de olanak tanır.
• PET/BT Taraması: Tüm vücuttaki kanserli hücrelerin metabolik aktivitesine göre yayılım gösterip göstermediği değerlendirilir. Uzak metastaz arayışında kullanılır. Özellikle 3. ve 4. evrede tedavi planlamasında büyük öneme sahiptir.
• Laboratuvar Testleri (Kan Tahlilleri): Kan sayımı, karaciğer fonksiyon testleri, tümör belirteçleri (CEA, CA 19-9) incelenir. Kansızlık (anemi) ya da sistemik etkiler gözlemlenebilir.
• Tanı Amaçlı Laparoskopi: Görüntüleme ile saptanamayan karın içi yayılımı değerlendirmek için cerrahi kamera ile karın boşluğu incelenir. Özellikle cerrahi öncesi kesin evreleme için tercih edilir.

Mide Kanseri Tedavi Yöntemleri

Mide kanseri tedavisinde uygulanacak yöntemler; hastalığın evresine, tümörün histolojik yapısına, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna göre kişiselleştirilerek belirlenir. Erken evrelerde kür sağlamak mümkünken, ileri evrelerde yaşam süresini uzatmak ve semptomları azaltmak hedeflenir. Tedavi süreci genellikle multidisipliner bir ekip tarafından planlanır ve cerrahi, kemoterapi, radyoterapi gibi yaklaşımlar entegre bir biçimde uygulanır.

Cerrahi Tedavi

Cerrahi, mide kanserinde en etkili küratif yöntemdir. Tümörün yeri ve yayılımına göre farklı cerrahi seçenekler uygulanır.

• Parsiyel (subtotal) gastrektomi: Tümör midenin alt bölgesindeyse midenin bir kısmı alınır.
• Total gastrektomi: Tümör yaygınsa ya da üst bölgede yer alıyorsa midenin tamamı çıkarılır.
• Lenf nodu diseksiyonu: Bölgesel lenf nodları da çıkarılarak yayılım kontrol altına alınır.
• Multiorgan rezeksiyonu: İleri evre vakalarda dalak, pankreas veya kolon gibi komşu organlar da çıkarılabilir.

Endoskopik Tedavi Yöntemleri

Erken evre mide kanserlerinde, özellikle sadece mukozaya sınırlı küçük tümörlerde endoskopik yöntemlerle cerrahiye gerek kalmadan tedavi sağlanabilir.

• Endoskopik Mukozal Rezeksiyon (EMR)
• Endoskopik Submukozal Diseksiyon (ESD)
   

Bu yöntemlerde tümör endoskopi cihazı ile çıkarılır, hastanede kalış süresi kısalır ve iyileşme daha hızlı gerçekleşir.

Neoadjuvan ve Adjuvan Kemoterapi

• Neoadjuvan kemoterapi: Cerrahiden önce verilir. Tümörün küçülmesi sağlanarak cerrahi başarı artırılır.
• Adjuvan kemoterapi: Cerrahi sonrası kalan mikroskobik hastalığı yok etmek için verilir.

Standart ilaç rejimlerinde genellikle fluorourasil, cisplatin, epirubicin ve docetaxel gibi ajanlar kullanılır. HER2 pozitif hastalarda trastuzumab gibi hedefe yönelik ilaçlar da tedaviye eklenebilir.

Radyoterapi

Radyoterapi, mide kanserinde genellikle kemoterapiyle birlikte ya da palyatif amaçlarla uygulanır. Tümörün lokal kontrolünü artırmak ve kanama, ağrı gibi semptomları azaltmak için tercih edilir.

• Konformal radyoterapi veya IMRT (yoğunluk ayarlı radyoterapi): Sağlıklı dokular korunarak tümöre yüksek doz verilir.
• SBRT (stereotaktik vücut radyoterapisi): Özellikle lokal nükslerde hedefli tedavi sağlar.

Hedefe Yönelik Tedaviler

Mide kanseri tedavisinde son yıllarda moleküler testlere göre kişiselleştirilmiş hedefe yönelik tedaviler kullanılmaktadır.

• HER2 pozitif tümörlerde: Trastuzumab (Herceptin) kemoterapiye eklenebilir.
• VEGF hedefli ajanlar: Bevacizumab gibi ilaçlar damar oluşumunu baskılayarak tümörün beslenmesini engeller.
• PD-L1 pozitif hastalarda: İmmünoterapi ajanları (örn. nivolumab, pembrolizumab) bağışıklık sistemini aktive ederek tümöre saldırmayı teşvik eder.

Bu tedaviler özellikle 3. ve 4. evrede etkili sonuçlar verebilir.

Palyatif Tedavi ve Destekleyici Bakım

İleri evre mide kanseri vakalarında küratif tedavi mümkün değilse, palyatif yaklaşımlar hastanın yaşam kalitesini artırmak için devreye girer.

• Ağrı yönetimi ve beslenme desteği
• Mide çıkışında tıkanıklık varsa stent yerleştirilmesi
• Sıvı-elektrolit dengesi takibi
• Psikolojik destek ve evde bakım planlaması

Multidisipliner bir ekiple yürütülen bu süreçte hasta ve ailesi aktif olarak bilgilendirilmeli ve desteklenmelidir.