Narsist Kişilik Bozukluğu: Nedir, Özellikleri, Nasıl Anlaşılır?

Narsisizm Nedir?

Narsist kişilik bozukluğu, ben merkezci bir düşünce yapısıdır ve zaman zaman herkeste görülebilecek bir durumdur. Narsisizm düşünce yapısını benimseyen ve davranışlarına yansıtan kişilere ise narsist denir. Narsisizm denilen narsist kişilik bozukluğu olan kişiler, çok fazla ilgiye ihtiyaç duyup diğer kişilerin kendisine hayranlık duymasını isterler. Narsist kişilik bozukluğu olan birçok insan hayatlarına normal şekilde devam edebilir. Ancak bu kişiler, genel olarak kendilerini üstün, önemli ve özel görür. Hissetlikleri bu üstünlük duygusunun kaynağını bazen fiziksel özelliklerine bazen de zekalarına yorumlarlar. İletişim kurdukları insanların hislerini anlamakta zorluk yaşayabilirler. Yapılan eleştirilere aşırı tepki gösterebilirler. Büyük bir özgüven imajı çizdikleri halde kendilerine verdikleri değer ve güven az olabilir. Bu durum psikiyatride narsist yaralanma olarak bilinir ve ara ara öfke patlamalarına da yol açabilir. Çatışmalarda ruh halleri hızla değişebileceğinden, kendilerini haklı gördüklerinden ve etraflarındaki insanların hislerini anlayamadıklarından ya da ciddiye almadıklarından ötürü ilişkilerini devam ettirmekte zorlanırlar.

Narsisizm Neden Olur?

Narsist kişilik bozukluğu, erkekleri kadınlara oranla daha fazla etkileyen ve özellikle ergenlik ya da genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkan bir durumdur. Bu durum, çocukluk çağında da sık görülse de her çocuğun ileride narsist davranışlarını devam ettireceği anlamına gelmeyebilir. Genel olarak narsisizme neyin sebep olduğu tam olarak belirlenemez. Çoğunlukla karmaşık nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ancak narsisizmin temelinde derin bir eksiklik ve yetersiz duygusu yatar. Narsist kişilik bozukluğu olanlar, bunu kapatmak ve dışarıya belli etmemek için narsist duygu ve davranışlar sergilerler. Bu duruma, genetik yatkınlıktan yetiştirilme tarzıdanki hatalara kadar uzanan faktörler sebep olabilir. Yapılan araştırmalar narsist kişilik bozukluğunun, anne babaların çocuklarını aşırı korumacı veya onları övgü dolu sözlerle yetiştiren yaklaşımlarının bir sonucu olarak da ortaya çıkabileceğini göstermiştir. Narsisizm, bu durumun tam tersi olarak çocukluk döneminde ihmal edilmiş veya istismara uğramış kişilerde de ortaya çıkabilir. Narsisizm bu tarz kişilerde, hayatta güçlü bir şekilde var olma içgüdüsü ile ortaya çıkabilir. Genel olarak narsisizm nedenlerinden bazıları ise şunlardır:

• Genetik Yatkınlık: Genetik yatkınlık, belirli kişilik özelliklerin kalıtsal olarak geçmesidir. Ancak genetik yatkınlıklar, sosyal çevrede desteklenmediğinde ortaya çıkmaz. Genetik yatkınlık, narsisizme en az etki eden nedenlerden biridir.
• Çevre: Kişinin başarılarının, yeteneklerinin çevresi tarafından çok fazla övülmesi ve abartılması ya da başarısız olduğunda, hata yaptığında yine çok fazla eleştirilmesi durumu narsizme sebep olabilir.
• Nörobiyoloji: Psikiyatri biliminde nörobiyoloji, beyin ile davranış-düşünce arasındaki bağlantıdır. Beyin ve davranış-düşünce arasındaki bağlantının bozukluğunda narsisizm ortaya çıkabilir.

Narsisizm Teşhisi Nasıl Konulur?

Narsist kişilik bozukluğu, diğer kişilik bozukluklarıyla benzer özellikler gösterebilir. Teşhis belirlenirken semptomların ne zamandır devam ettiği, hayatı nasıl etkilediği veya çevresel tetikleyicilerin olup olmadığı hakkında bazı değerlendirmeler yapılır. Narsist kişilik bozukluğu tanısını kesin olarak belirleyecek herhangi bir laboratuar testi bulunmaz. Ancak çoğu psikiyatri uzmanı veya psikolog tarafından başvurulan ‘‘Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı’’ kılavuz olarak kullanır. Tanıya yardımcı olması için başvurulan kitapta yer alan bazı kriterlerin, kişilerde olup olmadığı aranır. O kriterlerden bazıları ise şöyledir:

• Abartılı bir benlik duygusu
• Sürekli hayranlık ve övgüye ihtiyaç duyma
• Hissedilen üstünlük özelliği doğrultusunda özel ilgi bekleme
• Başarı ve yetenekleri olduğundan çok fazla abartma
• Eleştiriyi kabul etmeme ve olumsuz tepki verme
• Güç, başarı, ün ve fiziksel özelliklerle ilgili abartılı düşünceler
• Başkalarından yararlanma
• Diğer insanların duygu-düşünce ve davranışlarını yok sayma, ilgilenmeme
• Kibirli davranışlar sergileme

Narsisizm ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Narsist kişilik bozukluğu, kişilerde genel olarak kendini aşırı beğenme ve önemli biri zannetmenin yanında, çevresindeki insanları da kendinden küçük görme durumudur. Ancak narsisizm bu durumlara ek olarak beraberinde farklı belirtiler de gösterebilir. Genel olarak narsisizm ile birlikte ortaya çıkan semptomlardan bazıları şöyledir:

• Kendine aşırı önem vermek ve hayranlık duymak
• Kibirli davranıp, kendini sürekli övmek
• Diğer kişilere tepeden bakıp, kendinden aşağıda görmek
• Girdiği ortamlarda ayrıcalık ve özel muamele gösterilmesini beklemek
• Herhangi bir başarısı olmadan bile sürekli övülmeyi beklemek
• Başarı, güç, tanınmış olmak ve mükemmel eş bulmakla ilgili fantezi dünyasında yaşamak
• Yalnızca üst düzey insanlarla denk olduğunu düşünüp, onlarla iletişim kurmak istemek
• Önemli olmadığını düşündüğü kişileri eleştirmek ve aşağılamak
• Başkalarından karşılıksız iyilikler beklemek ve isteklerinin sorgulanmadan yapılmasını istemek
• İstediklerini elde etmek için insanları basamak olarak kullanmak
• Başkalarının kendisini kıskandığına inanıp, başkalarını kıskanmak
• Her şeyin en iyisinin, en güzelinin kendisinin hakettiğini düşünmek

Başvurulan sağlık profesyoneli, kişilerin yukarıda belirtilen kriterleri taşıyıp taşımadığı konusunda fikir sahibi olduktan sonra gerekli durumlarda farklı test veya yöntemlere de başvurabilir. Yapılan psikiyatrik değerlendirmeler sonucu kesin tanı ve kişiye en uygun tedavi yöntemi belirlenebilir.

Narsisizm Tedavisi

Narsist kişilik bozukluğunun tedavisi yoktur ancak destekleyici tedaviler verilebilir. İyileştirici yaklaşımın temeli, konuşma terapilerine dayanır. Ancak bu duruma depresyon ya da anksiyete gibi diğer psikolojik rahatsızlıklar eşlik ediyorsa gerekli hallerde ilaç tedavilerine de başvurulabilir. Narsist kişilik bozukluğu olan kişilerde zaman zaman uyuşturucu madde kullanımı da görülebilir. Böyle durumlarda terapilere ek olarak alkolizm ve madde bağımlılığı tedavisi de uygulanabilir. Narsisizm tedavisi genellikle şu şekilde yürütülür:

Konuşma Terapisi

Konuşma terapisi, narsisizm tedavisinin en etkili yöntemidir. Terapiler, bir psikiyatri kliniğinde ve psikolog ya ya psikiyatri uzmanı tarafından yürütülür. Konuşma terapilerinin asıl amacı, altta yatan zayıf benlik duygusunu ve aşağılık kompleksini ortadan kaldırıp, gerçekçi duygular hissedilmesine yardımcı olmaktır. Psikoterapilerin bir diğer amacı ise diğer kişilerin duygu-düşüncelerine önem vermeyi ve empati yapabilmeyi öğretmektir. Genel olarak konuşma terapilerinin kişilere sağladığı faydalardan bazıları aşağıdaki gibidir:

• Güçlü ve zayıf yönlerin farkına varmak
• Kişisel ilişkileri sürdürmek
• Eleştiri ve başarısızlıkları tolere edebilmek
• Herhangi bir benlik duygusuyla başa çıkabilmek
• İş-okul arkadaşlarıyla işbirliği içinde olabilmek
• Gerçekçi olmayan hedefler yerine, olabilecek hedefler belirlemek
• Davranışlarının sorunlu olduğunu kabul edip, iyileşme için kendine zaman tanımak

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Narsist kişilik bozukluğu, konuşma terapilerine ek olarak bazı yaşam tarzı değişikliklerine ihtiyaç duyulan bir rahatsızlıktır. Yapılan değişiklikler, terapilerin daha hızlı yanıt vermesinin yanında, kişiliğin yeniden yapılanma sürecine de uzun dönem için fayda sağlayabilir. Yaşam tarzı değişiklikleri önerilerinden bazıları ise şunlardır:

• Sorunlu davranışları tetikleyebilecek maddelerden kaçınmak
• Sağlıklı alışkanlıklar belirleyip, bunları sürdürmek
• Stres ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olacak spor, yoga ve meditasyon gibi faaliyetlerde bulunmak
• Aile üyeleri ve yakın çevrenin desteğine açık olup, kendisini manipüle eden diğer kişilerden uzak durmak
• Öz bakımı ihmal etmemek

Sizin veya bir yakınınızın narsist kişilik bozukluğu belirtileri varsa bir sağlık kuruluşuna başvurabilir, sağlık profesyonelinden alacağınız yardımla bu durumun düzelmesini sağlayabilirsiniz.