Kulak Tıkanıklığı: Nedir, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Birbirinden farklı sağlık sorunlarından kaynaklanabilen kulak tıkanıklığı, toplumda sık karşılaşılan duyu organı rahatsızlıklarından biridir.

Vücudumuzda yer alan beş temel duyu organımızın fonksiyon göstermesi mutlu ve başarılı bir hayat için vazgeçilmezdir. Duyu organlarında çeşitli sağlık problemleri nedeniyle aksaklıkların yaşanması, günlük yaşamı olumsuz etkiler. Bu anlamda birbirinden farklı sağlık sorunlarından kaynaklanabilen kulak tıkanıklığı, toplumda sık karşılaşılan duyu organı rahatsızlıklarından biridir.

Kulak Tıkanıklığı Nedir?

Kulak tıkanıklığı veya dolgunluğu; kişilerin işitmede azalma ile birlikte, kulak iç dokusunda doluluk hissini beraber hissettiği klinik bir belirtidir. Tıkanıklığın derecesinde göre hastalarda işitme kısmen veya tamamen azalabilir; denge kaybı yaşanabilir ve kişiyi rahatsız ederek günlük hayat kalitesi ciddi anlamda olumsuz etkilenir. Kulak tıkanıklığı anatomik olarak kulağın çeşitli bölümlerinde, farklı koşul veya sağlık sorunlarından ileri gelebilir.

Kulak anatomik olarak üç temel bölgede incelenir: Dış kulak, orta kulak ve iç kulak. Kulak kepçesi, kulak yolu ve kulak zarından oluşan dış kulak; sesleri dış ortamdan toplayıp iç kısımlara iletmekle görevlidir. Orta kulak; kulak zarı tarafından iletilen ses dalgalarının kulak kemikçikleri yardımıyla güçlendirilerek iç kulağa aktarıldığı bölgedir. Orta kulak östaki borusu vasıtasıyla burun boşluğuna geniz üzerinden bağlantılıdır. Östaki borusu sayesinde orta kulak iç basıncı ayarlanır. İç kulak ise iletilen seslerin sinir sistemi için uygun sinyallere dönüştürüldüğü algılama bölgesidir.

Kulak tıkanıklığı şikayeti genellikle dış kulak veya orta kulak bölgelerini etkileyen sağlık sorunları nedeniyle meydana gelir. Her iki kulak bölgesi de seslerin iç kulağa iletilmesinden sorumlu olduğundan; seslerin iletiminde aksaklığa yol açan çeşitli fiziksel bariyerler veya rahatsızlıklar kulak tıkanıklığı olarak algılanabilir. Bununla birlikte iç kulağı etkileyen çeşitli patolojiler de nadiren kulak tıkanıklığına yol açabilir.

Kulak Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Kulak tıkanıklığı veya dolgunluğu çeşitli klinik belirtilerle birliktelik gösterir. Bu anlamda kulak tıkanıklığı gelişen hastalarda aşağıdaki semptomlar izlenebilir:

İşitmede kısmen veya tamamen azalma
Sesleri boğuk duyma ve buna bağlı yüksek sesle konuşma ihtiyacı
Çınlama, uğuldama veya doluluk hissi
Denge kaybı veya dengesizlik hissi
Kulak ağrısı
İltihaplı veya berrak renkli kulak akıntısı
Çene hareketleriyle birlikte kulak bölgesinde hassasiyet
Kulak bölgesinde kızarıklık, şişlik
Burun veya geniz akıntısı

Kulak Tıkanıklığı Neden Olur?

Kulak tıkanıklığı meydana geldiği kulak bölgesine veya altta yatan sağlık sorununa göre farklı özellikte ve şiddette klinik tablolara neden olur. Bu bakımdan aşağıdaki koşullar ve hastalıklar kulak tıkanıklığı şikayeti ile ortaya çıkabilir:

Buşon: Dış kulak yolu boyunca çeşitli salgı ve yağ bezleri hem bölgenin nemli tutulması, hem de yabancı maddelerin kulağın iç kısımlarına ulaşmasını engellemek için mum kıvamında salgı üretimi gerçekleştirir. Halk arasında “kulak kiri” olarak bilinen salgı, çeşitli nedenlerle fazla üretildiği ve kulak yolunu tamamen bloke ettiğinde, kulak tıkanıklığı ortaya çıkar. Oluşan bu yapıya buşon adı verilir.
Üst solunum yolu enfeksiyonları: Soğuk algınlığı, nezle veya grip gibi farklı üst solunum yolu enfeksiyonları burun boşluğunda salgı artışı ve doku ödemine yol açtığı gibi östaki borusu vasıtasıyla orta kulakta da benzer durumlara yol açabilir. Bunun sonucunda kulak tıkanıklığı gelişebilir.
Sinüzit: Üst solunum yolu enfeksiyonuna benzer şekilde sinüs boşluklarında iltihaplanma sonucu salgı artışı, östaki borusu üzerinden orta kulağa da yansıyabilir ve kulak tıkanıklığı ile sonuçlanabilir.
Alerjik rinit: Burun boşluğundaki dokuların alerjenlerin etkisiyle ödemlenmesi ve aşırı muköz salgı artışının yaşanması durumunda, orta kulakta da salgı birikimi sonucu tıkanıklık ortaya çıkabilir.
Kulakta su toplanması: Yüzme veya duş alma gibi kulak yoluna su kaçması ile sonuçlanabilecek günlük olaylarda, kulak yolunda su birikintisi ses geçirgenliği azaltarak kulak tıkanıklığı yapabilir.
Sigara: Sigara dumanı burun boşluğu ve orta kulak bölgelerini tahriş ederek salgı artışına ve tıkanıklığa neden olabilir.
Orta kulak enfeksiyonu: Orta kulak dokularının bakteriyel veya viral etkenlerle enfekte olması sonucu ödem ve iltihaplı sıvı birikimine bağlı tıkanıklık gelişebilir.
Seröz otit media: Orta kulak boşluğunda daha önce geçirilmiş enfeksiyon, alerji veya farklı sağlık sorunlarına bağlı yoğun sıvı birikimine seröz otit media adı verilir. Biriken sıvı ses iletimini engellediğinden kulak tıkanıklığı yapar.
Basınç değişiklikleri: Seyahat esnasında irtifanın hızlı değişmesine bağlı basınç değişikliklerinde östaki borusu hemen adaptasyon sağlayamadığından orta kulak iç basıncı ve kulak zarının gerginliği farklılaşır. Bunun sonucunda seslerin iletimi olumsuz etkilenebilir ve kulak tıkanıklığı hissi oluşabilir.
Dış kulak enfeksiyonları: Dış kulak yolunda iltihaplanma yapan bakteri, virüs veya mantar enfeksiyonlarında, bu bölgedeki dokularda ödem ve şişlik sonucu yol açıklığı daralır ve ses geçirgenliği azalır. Sonuçta kulak tıkanıklığı oluşur.
Yabancı cisim: Kulak yoluna pamuk, oyuncak, yemiş gibi yabancı cisimlerin kaçması sonucu ses geçirgenliğinde azalmaya bağlı kulak tıkanıklığı ortaya çıkar.
Meniere hastalığı: İç kulaktaki duymadan sorumlu dokuların iç sıvılarındaki basınç değişimlerinden ileri gelen Meniere hastalığında kulak tıkanıklığı ve dolgunluk klinik belirtiler arasındadır.
Kolesteatoma: Kronik kulak iltihaplanmaları sonucu kulak iç dokularında tahribat gelişmesi sonucu, kolesteatoma adı verilen anormal doku yapılanmaları ortaya çıkabilir. Kolesteatomalar kulak zarı ve orta kulakta hasarla birlikte ses iletimini de olumsuz etkilediğinden kulak tıkanıklığı yapabilir.
Akustik nörinom: Kulağın duymadan sorumlu sinir dokusunda ortaya çıkan tümörlerden biri olan akustik nörinom; duymayı olumsuz etkilediğinden kulak tıkanıklığı şikayetine neden olabilir.
Çene eklemi rahatsızlıkları: Çene ekleminde ağrı ve hareket bozukluklarına yol açan çeşitli hastalıkların seyrinde, belirtiler kulağa yansıma gösterdiğinden, kulak tıkanıklığı varmış gibi hissedilebilir.

Kulak Tıkanıklığı Nasıl Geçer?

Kulak tıkanıklığının giderilmesi öncelikle altta yatan sağlık sorunun doğru tespit edilmesine bağlıdır. Tedavi planlaması soruna göre farklılık arz eder. Bu bakımdan, kulak tıkanıklığına en sık yol açan nedenlere göre tedavide alınacak önlemler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Buşon Tedavisi

Sağlıklı kişilerde kulak kiri herhangi bir klinik belirtiye yol açmadığı takdirde, kulak salgılarının müdahale edilerek temizlenmeye ihtiyacı yoktur. Kulak salgıları çene eklemi ve mimik kaslarının hareketleri sayesinde kulak yolundan zamanla dışarı atılır. Bununla birlikte, tozlu ortamlarda çalışmak, kulak karıştırılması, kulak içine sık sık su kaçması gibi koşullarda kulak salgıları daha fazla salgılanabilir. Bu gibi durumlar buşon gelişimini artırır.

Buşon tedavisinde biriken salgının yumuşamasını sağlayarak atılımını kolaylaştıran gliserin veya borik asit içerikli temizlik solüsyonları kullanılır. Sertleşmiş buşon kitleleri hekim tarafından yapılan müdahalelerle ekipman yardımıyla temizlenebilir.

Enfeksiyonlara Bağlı Durumların Tedavisi

Dış kulak veya orta kulak iltihaplanmaları ile üst solunum yolu enfeksiyonlarında etkene göre uygun ilaç tedavisi verilir. Bakteriyel enfeksiyonlarda etkenin hassas olduğu uygun antibiyotik tedavisi en sık başvurulan yöntemdir. Bunun yanında burun ve orta kulak salgılarını azaltılmasına yönelik burun içine uygulanan dekonjestanlar, antihistaminikler, anti-inflamatuvar ilaçlar ve kortikosteroid içerikli burun spreyleri tedavide yer alabilir. Burun boşluğunun suyla veya temizlik solüsyonlarıyla sık sık yıkanması, nemlendirilmesi ve temizlenmesi yararlıdır. Sigara gibi tahriş edici maddelerin tüketimine son verilmelidir. Yine enfeksiyon süresince bol sıvı alınması salgıların yumuşatılması adına faydalıdır.

Alerjiye Bağlı Durumların Tedavisi

Kulak bölgesinde veya burun boşluğunda gelişen alerjilerde sıklıkla alerjik reaksiyonu yatıştıracak anti-inflamatuvar ilaçlar, antihistaminikler ve kortikosteroid içerikli burun spreyleri ile tabletlerin kullanımı etkilidir. Tedavinin başarısı için kişinin alerjen maddelere maruziyeti en aza indirilmelidir.

Basınç Değişimi Tedavisi

Yolculuk esnasında yaşanan basınç değişimlerinde çeşitli önlemler alarak kulak problemlerinin gelişmesi engellenebilir. Bu doğrultuda irtifa değişimleri sırasında sakız çiğneme, ağzı açık tutma, yutkunma veya esneme hareketleri östaki borusunu açık bırakarak orta kulak basıncının dengelenmesine yardımcı olur. Bunun yanında tıkanmanın giderilmesi için Valsalva manevrası adı verilen, burnun parmaklarla sıkılması ve ağzın kapatılması esnasında burundan nefes vermeye zorlanma hareketi uygulanabilir.

Bu durumların dışında karşılaşılan sağlık sorunlarına bağlı tıkanmalarda ilgili hastalığa yönelik spesifik tedavi yöntemlerinden yararlanılır.