Yusuf Avni Yılmaz

Göz sağlığı, yaşam kalitesini doğrudan etkileyen en hassas konulardan biridir. Görme kaybına yol açabilecek retina ve vitreus kaynaklı rahatsızlıkların tedavisinde ise modern cerrahi teknikler büyük önem taşır. Bu yöntemlerden biri olan vitrektomi, gözün iç kısmında yer alan ve ışığın retina üzerine düzgün bir şekilde ulaşmasını sağlayan jel benzeri vitreus dokusunun cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Günümüzde retina hastalıkları, diyabetik kanamalar, makula deliği gibi birçok göz içi sorunun tedavisinde etkili ve güvenilir bir yöntem olarak öne çıkar. Vitrektomi, mikrocerrahi tekniklerle gerçekleştirilen ve genellikle lokal anestezi altında uygulanan ileri düzey bir göz ameliyatıdır. Hem tanısal hem de tedavi edici bir amaçla yapılabilen işlem, gözün arka segmentinde bulunan sorunlara doğrudan müdahale imkanı sunar.

Halk arasında göz çizdirme ameliyatı ismiyle anılsa da tıbbi adıyla Excimer Lazer ya da LASIK/LASEK ameliyatı olarak bilinen, kırma kusurlarını düzeltmeye yönelik cerrahi bir işlemdir. Miyop, hipermetrop ve astigmat gibi görme bozukluklarını düzeltmek amacıyla kornea dokusunun şekillendirilmesini içerir. Gözlük ya da lens kullanımına gerek kalmadan net görüş sağlamak isteyen bireyler için oldukça yaygın tercih edilen bir tedavi yöntemidir. Teknolojik gelişmelerle birlikte son yıllarda çok daha hassas ve güvenli hale gelen bu işlem, genellikle 10–15 dakika gibi kısa süren, acısız ve hızlı iyileşme süreci olan bir operasyondur. Göz çizdirme işlemi, refraktif cerrahi kapsamında değerlendirilir. Uygun adaylarda uzun vadede oldukça başarılı sonuçlar verir. Ancak her göz yapısı lazer için uygun olmayabilir. Bu nedenle ameliyat öncesi detaylı bir göz muayenesi ve kornea analizi yapılması gerekir.

Göz kanseri, göz dokularında anormal ve kontrolsüz hücre büyümesi sonucu oluşan nadir ancak ciddi bir hastalıktır. Erken evrelerde belirti vermeyebileceği gibi, zamanla görme kaybı, gözde anormal lekeler ve ışık çakmaları gibi şikayetlerle ortaya çıkabilir. Göz kanseri, doğrudan göz dokularından kaynaklanabileceği gibi, vücudun başka bir bölgesinde başlayan kanserin göze yayılmasıyla da gelişebilir. Göz kanseri, farklı türlerde görülebilir ve her türü farklı belirtiler ve tedavi yöntemleri gerektirir. Hastalık, hem görme yetisini tehdit edebilir hem de ileri evrelerinde gözün kaybına veya kanserin diğer organlara yayılmasına neden olabilir.

Göz sağlığı, günlük yaşam kalitesini doğrudan etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Görme duyusunun sağlıklı işleyişi, gözlerin doğru şekilde nemlenmesi ve dış etkenlerden korunması ile mümkündür. Ancak birçok kişi zaman zaman göz batması, yanma, kızarıklık ve kaşıntı gibi şikayetlerle karşılaşabilir. Göz batması, göz yüzeyinde veya çevresinde hissedilen rahatsız edici bir yanma, batma veya tahriş hissi olarak tanımlanır. Bu durum, göz kuruluğu, alerjiler, enfeksiyonlar, yabancı cisimler, uzun süre ekran kullanımı ve çevresel faktörler gibi birçok farklı sebepten kaynaklanabilir. Çoğu zaman hafif ve geçici olan göz batması, bazı durumlarda kronikleşebilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir. Göz batmasının nedenlerini anlamak, belirtileri tanımak ve doğru tedavi yöntemlerini uygulamak, göz sağlığını korumak açısından büyük önem taşır.

Göz kanlanması, gözdeki damarların genişlemesi veya tahriş olması sonucu beyaz kısmın (sklera) kırmızı veya pembe renkte görünmesi ile ortaya çıkan bir durumdur. Çoğu zaman yorgunluk, alerji, çevresel etkenler veya göz kuruluğu gibi basit nedenlerden kaynaklansa da bazı durumlarda ciddi göz hastalıklarının bir belirtisi olabilir. Göz kanlanması genellikle ağrı, kaşıntı, yanma hissi veya sulanma ile birlikte görülebilir. Gözde oluşan tahriş ve kanlanma hafifse, birkaç gün içinde kendiliğinden düzelebilir. Ancak kanlanmaya bulanık görme, ışığa hassasiyet, şiddetli ağrı veya akıntı gibi belirtiler eşlik ediyorsa göz doktoruna başvurulmalıdır.

Göz kapağında oluşan arpacık, bakteriyel enfeksiyon nedeniyle meydana gelen ağrılı ve kızarık bir şişliktir. Tıpta "hordeolum" olarak adlandırılan şişlik, göz kapağındaki yağ bezlerinin veya kirpik köklerinin enfekte olması sonucu oluşur. Arpacık, genellikle küçük bir sivilce veya şişlik gibi görünse de bazen ciddi rahatsızlık vererek günlük yaşamı etkileyebilir. Bu durum, iç arpacık veya dış arpacık olarak iki farklı şekilde ortaya çıkabilir.

Göz insanın dış dünyayla görsel bağlantısını sağlayan, ışığı algılayıp kırarak beyindeki duyu merkezine ileten organdır. Göz hem hassas bir organ olması sebebi ile hem de dış faktörlere açık olmasından dolayı çevresel koşullardan çok çabuk etkilenir. Genellikle dış faktörlerden etkilenmeye bağlı olarak oluşan göz kaşıntısı da sık görülen göz rahatsızlıklarından biridir. Göz kaşıntısı hava kirliliği, alerjik etkenler ve patojen mikroorganizmalara bağlı olarak açığa çıkabilir. Fakat yine de göz kaşıntısı daha farklı ve ciddi hastalıkların habercisi olabileceğinden hafife alınmalıdır. Göz kaşıntısı isminden de anlaşılacağı gibi ilk belirti olarak kaşıntı ile kendini gösterir. Bunun yanında gözde kızarma ve sulanma, berrak veya koyu akıntı, göz kapağında şişme, yanma hissi, batma hissi gibi belirtiler de oluşabilir.

Korneanın şeklinde ortaya çıkan farklılıklardan kaynaklanan astigmat, yaygın bir görme sorunudur. Bu durum sonucunda gece görüşünde güçlük veya bulanık görüş gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Astigmat durumunda göz merceği veya kornea düzensiz bir eğriliğe sahiptir. Kornea veya göz merceğinin düzensiz bir eğriliğe sahip olması ışığın retinada kırılmasına veya kırılma aralığının değişmesine neden olabilir. Astigmat, hipermetrop (yakın görüşte oluşan görme sorunu) veya miyop (uzak görüşte oluşan görme sorunu) ile birlikte ortaya çıkabilir. Astigmat durumunun düzelmesi için bir göz doktoru tarafından gözlük veya lens reçete edilebilir. Bununla birlikte tedavi için cerrahi yöntemler de kullanılabilir.

Katarakt kelimesinin kökeni Yunanca “katarraktes” ve Latince “cataracta” sözcüklerine dayanmaktadır. Demir parmaklık anlamına gelen katarakt terimi göz merceğindeki sorunlara bağlı olarak açığa çıkan göz hastalığını ifade etmektedir. Katarakt hastalığı gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkeler başta olmak üzere körlüğe en sık sebep olan hastalıklardan biridir. Gözde bulunan lensin saydamlığının azalması ile matlaşması sonucu katarakt hastalığı açığa çıkmaktadır. Katarakt hastalığının farmakolojik bir tedavisi bulunmamaktadır. Tek tedavi yöntemi ameliyattır. Sıklıkla ileri yaşlarda açığa çıkan bu problemin tedavisi için saydamlığını kaybeden lens operasyonla çıkarılır ve yerine yapay bir göz içi lens yerleştirilir. Katarakt ameliyatının tarihi çok eski dönemlere dayanmaktadır. Teknolojinin ilerlemesi ile ameliyat uygulamaları da gelişmiş ve komplikasyonlar oldukça azalmıştır.

Gece körlüğü tıp literatüründeki ismi ile niktalopi, geceleri ya da restoran, sinema salonu gibi zayıf veya loş ışık koşullarında iyi görememe rahatsızlığıdır. Çoğunlukla iyi aydınlatılmış bir ortamdan az aydınlatılmış bir ortama geçişte görme kabiliyetinin hızlı bir şekilde uyum sağlayamama durumu ile kendini gösterir. Gece körlüğü olan kişiler açık bir gecede yıldızları görmekte veya sinema salonu gibi karanlık bir odada yürümekte zorluk çekebilirler. Bu durum tek başına bir hastalık olmayıp, çoğunlukla retina problemlerinden kaynaklı altta yatan göz rahatsızlığının belirtisidir. Gece körlüğü, genetik faktörlere, retina hastalıklarına veya beslenme eksikliklerine bağlı olarak gelişebilir. Bu sorunlar, görsel bilgi işleme sürecinde aksaklıklara yol açar ve gece görme yeteneğini olumsuz etkiler. Tedavi, genellikle altta yatan nedenin belirlenmesine dayanır.

Gözün kornea tabakasının oval şekil almasıyla bulanık ve dalgalı görme şeklinde kendini gösteren görme sorunudur. Sözcük anlamı itibariyle "noktasızlık" demektir.

Kornea nakli(keratoplasti) gözün saydamlığını ve netliğini geri kazandırmak için kullanılan bir cerrahi işlem olup kornea hastalıkları nedeniyle görme kaybı yaşayan bireylerde kullanılır. Kornea hastalıkları kornea tabakasının hasar gördüğü durumları ifade eder ve tedavi edilmezse kalıcı görme sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle kornea nakli, hastaların yaşam kalitesini artırmak ve göz sağlığını yeniden kazandırmak için önemli bir seçenek olarak kabul edilir.

Mevsim değişikliklerinin sebep olduğu problemlerden biri de göz nezlesidir.

Gözün beyaz kısmını ve göz kapaklarının iç yüzeyini kaplayan ince ve şeffaf zar olan konjonktiva tabakasının iltihaplanması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu durum genellikle gözde kızarıklık, sulanma, kaşıntı ve rahatsızlık gibi belirtilerle kendini gösterir. Halk arasında "kırmızı göz hastalığı" olarak bilinen konjonktivit, oldukça yaygın bir rahatsızlık olup, genellikle bulaşıcıdır ve çocuklardan yetişkinlere kadar herkesi etkileyebilir. Konjonktivitin nedenleri arasında enfeksiyonlar (bakteriyel, viral), alerjik reaksiyonlar ve tahriş edici maddeler yer alır.

Hipermetrop bir görme bozukluğudur ve gözleriniz uzaktaki nesnelere kıyasla, yakındaki nesnelere daha az odaklanır.

Halk arasında pek çok farklı anlama yorulan göz seğirmesi, çoğu zaman bir rahatsızlık olarak kabul edilmez. Göz seğirmesi genellikle stres, uykusuzluk ve fiziksel yorgunluk gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıksa da bazı durumlarda farklı göz hastalıklarının ve diğer sağlık problemlerinin belirtisi olarak da görülebilir. Göz kapağının bir süre boyunca istemsiz olarak kasılması ile karakterize olan göz seğirmesinin uzun süre boyunca devam etmesi, kişiyi rahatsız edecek boyutta olması, tekrarlayıcı nitelikte olması, durumunda biraz daha dikkatli olunmalıdır. Bu tür şikayetlerin varlığında kişinin mutlaka hekime başvurarak sağlık taramalarını yaptırması önerilir.

Marfan sendromu, çoğunlukla genetik nedenlerle meydana gelen ve bağ dokusunu etkileyen nadir bir hastalıktır. Bağ dokusu, vücuttaki destek dokusunu oluşturan ve organları bir arada tutan önemli bir yapıdır. Marfan sendromu, fibrillin-1 adlı proteini kodlayan FBN1 genindeki bir mutasyon sonucu ortaya çıkar. Bu mutasyon, bağ dokusunun esnekliğini ve dayanıklılığını etkileyerek bir dizi sistemik soruna neden olabilir. Marfan sendromu olan bireyler genellikle uzun boylu, ince yapılı ve uzun uzuvlara sahiptirler. En yaygın etkilenen bölgelerden biri kalp ve damar sistemidir; anevrizma ve kalp kapaklarındaki sorunlar sık görülür. Ayrıca, göz, iskelet ve ciltte de belirgin özellikler gösterebilir. Marfan sendromu tedavisi, birçok branşın görüşü alınarak hazırlanır ve tedavide amaç hastanın yaşam kalitesini artırmak ve semptomları kontrol altına almaktır.