Kistik Fibrozis Nedir? Kistik Fibrozis Belirtileri ve Tedavisi

Genetik bir hastalık olan kistik fibrozis vücuttaki mukus, ter ve sindirim sıvılarının üretim ve taşınma süreçlerini etkileyen kronik bir rahatsızlıktır. Bu hastalık CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator) genindeki mutasyonlar nedeniyle ortaya çıkar. Vücutta normalde ince ve kaygan olması gereken mukusun kalın ve yapışkan hale gelmesine yol açar. Kalınlaşan mukus, özellikle akciğerler, pankreas ve diğer organlarda tıkanmalara ve enfeksiyonlara neden olur.

Kistik Fibrozis Nedir?

Vücuttaki salgı bezlerinin işlevini etkileyen genetik ve kronik bir hastalıktır. Bu rahatsızlık, CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator) genindeki mutasyonlar nedeniyle ortaya çıkar. Mukus, ter ve sindirim sıvılarının üretimini düzenleyen proteinin anormal çalışmasına yol açar. Normalde ince ve kaygan olması gereken mukus, kistik fibrozis hastalarında kalın ve yapışkan bir kıvama gelir. Bu durum özellikle solunum ve sindirim sistemlerinde tıkanıklıklara, enfeksiyonlara ve işlev bozukluklarına neden olur. Kistik fibrozis, yaşam boyu devam eden bir hastalıktır. Genellikle çocukluk döneminde belirtilerini göstermeye başlar.

Hastalık, en çok akciğerler ve sindirim sistemi üzerinde etkili olsa da ter bezleri ve üreme sistemlerini de etkileyebilir. Solunum yollarında biriken kalın mukus, bakterilerin çoğalması için uygun bir ortam oluşturarak sık sık enfeksiyonlara yol açar. Pankreas kanalını tıkayan mukus ise sindirim enzimlerinin bağırsaklara ulaşmasını engelleyerek yağların, proteinlerin ve vitaminlerin emilimini zorlaştırır. Bu durum, büyüme ve gelişme sorunlarına, kilo kaybına ve yetersiz beslenmeye neden olabilir. Kistik fibrozis, dünya genelinde en yaygın görülen genetik hastalıklardan biridir ve genellikle otozomal resesif bir şekilde kalıtılır. Bu, hastalığın yalnızca her iki ebeveynin de taşıyıcı olduğu durumlarda ortaya çıktığı anlamına gelir. Ebeveynlerden biri ya da her ikisi taşıyıcı olduğunda çocukların bu hastalığı geliştirme riski yüzde 25'tir.

Kistik Fibrozis Belirtileri Nelerdir?

Hastalığın etkilediği organlara bağlı olarak farklılık gösterebilir. En sık akciğerler, sindirim sistemi, pankreas ve ter bezlerini etkileyen bu hastalığın belirtileri genellikle erken çocukluk döneminde ortaya çıkar. Belirtiler hafif veya şiddetli olabilir. Genetik mutasyonun türüne, hastanın yaşına ve tedaviye verilen yanıta bağlı olarak değişir. Kistik fibrozis belirtileri şöyle sıralanabilir:

  • Solunum Sistemi Belirtileri: Sürekli öksürük ve balgam çıkarma, sık tekrarlayan akciğer enfeksiyonları (örneğin, bronşit veya zatürre), nefes darlığı ve hırıltılı solunum, egzersiz sırasında zorlanma ve düşük enerji seviyeleri, kronik sinüs enfeksiyonları
  • Sindirim Sistemi Belirtileri: Yağlı, kötü kokulu ve hacimli dışkı (steatore), iştahsızlık veya iştah artışına rağmen kilo alamama, karın ağrısı ve şişkinlik, sindirim problemleri nedeniyle büyüme ve gelişme geriliği, karaciğer fonksiyon bozuklukları

Bunları yanı sıra dokunulduğunda fark edilebilir olan tuzlu ter, üreme yollarındaki tıkanıklıklardan dolayı erkeklerde kısırlık, ellerde ve ayaklarda cilt kuruluğu ve çatlama, kulak enfeksiyonlarına yatkınlık da hastalığın belirtileri arasında sayılabilir.

Yenidoğan Bebeklerde Kistik Fibrozis Belirtileri Nelerdir?

Bebeklerde bu hastalığın belirtileri genellikle sindirim ve solunum sistemine odaklanır. Yenidoğanlarda en erken belirtisi, mekonyum ile ilgili sorunlardır. Bebekler genellikle doğumdan sonraki ilk 24-48 saat içinde mekonyum adı verilen ilk dışkıyı yapar. Ancak kistik fibrozisli bebeklerde mekonyum tıkanıklığı görülebilir. Bu durum da hastalığın ilk işareti olabilir. Bunun dışında kilo alma güçlüğü ve sık solunum yolu enfeksiyonları da erken dönem belirtilerindendir. Yenidoğan bebeklerde kistik fibrozis belirtileri şöyle sıralanabilir:

  • Sindirimle İlgili Belirtiler: Mekonyum tıkanıklığı, ishal ya da yağlı ve kötü kokulu dışkı, iştah olmasına rağmen kilo alamama, karında şişlik ve gaz
  • Solunumla İlgili Belirtiler: Hırıltılı solunum, solunum yollarında mukus birikimine bağlı öksürük, sık tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları
  • Genel Belirtiler: Büyüme geriliği ve yavaş kilo alımı, ciltte tuzlu tat (emzirme sırasında fark edilebilir), bebekte sürekli halsizlik ve enerji eksikliği

Yenidoğanlarda erken teşhis, kistik fibrozisin ilerlemesini yavaşlatmada ve komplikasyonları önlemede çok önemlidir. Ailelerin bu belirtileri fark ettiğinde doktora başvurması ve gerekli testlerin yapılması hayati bir rol oynar.

Kistik Fibrozis Neden Olur?

CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator) adı verilen bir genin mutasyonundan kaynaklanır. Bu gen vücutta mukus, ter ve sindirim sıvılarının üretimini ve taşınmasını düzenleyen bir proteini kontrol eder. Sağlıklı bir CFTR geni, hücrelerin su ve tuz dengesini koruyarak mukusun ince ve akışkan bir yapıda kalmasını sağlar. Ancak, genetik bir mutasyon nedeniyle CFTR proteininin düzgün çalışmaması, mukusun kalın ve yapışkan hale gelmesine yol açar. Bu durum, özellikle solunum yolları, sindirim sistemi ve üreme sisteminde çeşitli sorunlara neden olur. Kistik fibrozis, otozomal resesif bir şekilde kalıtılır. Yani hastalığın ortaya çıkması için her iki ebeveynden de hatalı genin alınması gerekir. Eğer bir kişi yalnızca bir ebeveynden hatalı gen alırsa taşıyıcı olur ancak hastalık belirtileri göstermez. İki taşıyıcı ebeveynin çocuğunda, kistik fibrozis gelişme riski %25’tir. Bu nedenle, genetik yatkınlık hastalığın ana nedenidir.

Kistik Fibrozis Nasıl Teşhis Edilir?

Genellikle yenidoğan taramaları, klinik belirtiler ve özel laboratuvar testleriyle teşhis edilir. Hastalığın erken teşhisi, belirtilerin yönetimi ve komplikasyonların önlenmesi açısından büyük önem taşır. Teşhis süreci, genetik yatkınlık taşıyan bireylerde ya da belirtileri gösteren hastalarda detaylı bir değerlendirme ile başlar.

  • Yenidoğan Taraması: Birçok ülkede kistik fibrozis için yenidoğan tarama programları uygulanmaktadır. Bebekten alınan bir damla kan örneğiyle, pankreas tarafından üretilen ve kistik fibrozisli bebeklerde artan immunoreaktif tripsinojen (IRT) seviyesi ölçülür. Yüksek bir IRT seviyesi, kistik fibrozis olasılığını işaret edebilir ve ileri testlerin yapılmasını gerektirir.
  • Ter Testi: Kistik fibrozisin teşhisinde altın standart olarak kabul edilen ter testi, terdeki tuz (sodyum ve klorür) seviyelerini ölçer. Kistik fibrozisli bireylerde bu seviyeler normalden daha yüksektir. Test, cilde bir miktar pilokarpin adı verilen bir madde uygulanarak ter üretiminin uyarılması ve ardından toplanan ter örneğinin analiz edilmesiyle yapılır. Yüksek bir klorür seviyesi genellikle kistik fibrozis tanısını destekler.
  • Genetik Testler: Kistik fibrozis teşhisinde genetik testler, CFTR genindeki mutasyonların belirlenmesi için kullanılır. Bu test, özellikle hastalığın belirtileri olan kişilerde, ailede kistik fibrozis öyküsü bulunan bireylerde ve taşıyıcılık taraması için yapılır. Genetik analiz, hangi mutasyonun hastalığa neden olduğunu belirlemeye yardımcı olabilir ve tedavi planlamasında yol gösterici olabilir.
  • Solunum ve Sindirim Testleri: Solunum kapasitesini ve akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığını ölçmek için akciğer fonksiyon testleri yapılabilir. Dışkı analizi ile sindirim sistemi fonksiyonlarının değerlendirilmesi sağlayan Pankreas enzim testleri istenebilir.

Kistik Fibrozis Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kistik fibrozis için kesin bir tedavi bulunmaz. Mevcut tedaviler hastalığın belirtilerini hafifletmeyi, komplikasyonları önlemeyi ve hastanın yaşam kalitesini artırmayı amaçlar. Tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşımla yürütülür ve hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre düzenlenir. Tedavi süreci, öncelikle solunum yollarının temizlenmesi ve enfeksiyonların kontrol altına alınmasına odaklanır. Mukusu inceltmek ve solunum yollarından temizlemek için nefes açıcı ilaçlar ve fizyoterapi uygulanır.

Sağlık Merkezi
Anadolu Sağlık Merkezi

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Bölüm Doktorları

Tıbbi Birimi İncele
Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Prof. Dr. Nermin Tansuğ

Gebze Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı

Gebze Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Ayşe Sokullu

Gebze Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Ebru Gözer

Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Güner Esra Kutlu

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Hikmet Baydilli

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. İsmail Akkar

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Mehmet Kılıç

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Namık Kemal Akpınar

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Pınar Erdoğan Özgür

Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Sevim Gülbaş

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Prof. Dr. Nermin Tansuğ

Gebze Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı

Gebze Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Ayşe Sokullu

Gebze Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Ebru Gözer

Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Güner Esra Kutlu

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Hikmet Baydilli

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. İsmail Akkar

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Mehmet Kılıç

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Namık Kemal Akpınar

Gebze

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Pınar Erdoğan Özgür

Ataşehir

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Uzm. Dr. Sevim Gülbaş

Tümünü göster

Önerilen Sağlık Yazıları

0-3 yaş çocuklarda sağlıklı bir uyku düzeni için 11 öneri

0-3 yaş çocuklarda sağlıklı bir uyku düzeni için 11 öneri

10 soruda çocuklarda COVID-19

10 soruda çocuklarda COVID-19

Bebek üşümesine karşı önlemler

Bebek üşümesine karşı önlemler

Bebeklerde diş çıkarma belirtileri ne zaman başlar

Bebeklerde diş çıkarma belirtileri ne zaman başlar

Bebeklerde reflü belirtilerini azaltmanın yolları

Bebeklerde reflü belirtilerini azaltmanın yolları

Yüksek ateş nasıl düşürülür?

Yüksek ateş nasıl düşürülür?

Çocukların konuşma becerisi nasıl geliştirilir?

Çocukların konuşma becerisi nasıl geliştirilir?

Çocuğum Hangi Sporu Yapmalı?

Çocuğum Hangi Sporu Yapmalı?

Çocukların zeka gelişimini destekleyen 10 öneri!

Çocukların zeka gelişimini destekleyen 10 öneri!

Çocuklarda kansızlık ve tedavisi

Çocuklarda kansızlık ve tedavisi

Prematüre bebeklerde solunum güçlüğü

Prematüre bebeklerde solunum güçlüğü

Sağlıklı Çocuk Takibi

Sağlıklı Çocuk Takibi

Yenidoğan Bebek Bakımında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Yenidoğan Bebek Bakımında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Bebeklerde ishal neden olur, nasıl geçer?

Bebeklerde ishal neden olur, nasıl geçer?

Bebeklerde pamukçuk nasıl geçer?

Bebeklerde pamukçuk nasıl geçer?

Bebeklerde Reflü ve Tedavisi

Bebeklerde Reflü ve Tedavisi

Down Sendromu Nedir? Down Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Down Sendromu Nedir? Down Sendromu Belirtileri Nelerdir?

El Ayak Ağız Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

El Ayak Ağız Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Çocuklarda İdrar Yolları Enfeksiyon Belirtileri

Çocuklarda İdrar Yolları Enfeksiyon Belirtileri

Kızamık Belirtileri Nedir? Kızamık Tedavisi

Kızamık Belirtileri Nedir? Kızamık Tedavisi

Rota Virüsü: Nedir, Nasıl Bulaşır, Belirtileri, Tedavisi

Rota Virüsü: Nedir, Nasıl Bulaşır, Belirtileri, Tedavisi

Su Çiçeği : Nedir, Belirtileri, Bulaşıcılığı ve Tedavisi

Su Çiçeği : Nedir, Belirtileri, Bulaşıcılığı ve Tedavisi

Su çiçeği hakkında bilmeniz gerekenler

Su çiçeği hakkında bilmeniz gerekenler

Çocuklarda her enfeksiyon rahatsızlığında antibiyotik kullanılmamalı

Çocuklarda her enfeksiyon rahatsızlığında antibiyotik kullanılmamalı

Döküntülü hastalıklar

Döküntülü hastalıklar

COVID-19 Geçiren Çocuklarda MIS-C Hastalığına Dikkat!

COVID-19 Geçiren Çocuklarda MIS-C Hastalığına Dikkat!

Bebeklerde kabızlık sorunu

Bebeklerde kabızlık sorunu

Bebeklerde uyku sorunlarına etkili çözüm:   Uyku Eğitimi

Bebeklerde uyku sorunlarına etkili çözüm: Uyku Eğitimi

Bebek Kahvaltısı Nasıl Olmalıdır? Aylara Göre Bebek Kahvaltısı

Bebek Kahvaltısı Nasıl Olmalıdır? Aylara Göre Bebek Kahvaltısı

Çocukları enfeksiyonlardan korumanın yolları

Çocukları enfeksiyonlardan korumanın yolları

Çocuk Sağlığı Hakkında Bilgiler

Çocuk Sağlığı Hakkında Bilgiler

Sağlıklı beslenme ile bağırsaklarınızı mutlu edin

Sağlıklı beslenme ile bağırsaklarınızı mutlu edin

Disleksi Nedir, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Disleksi Nedir, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Yenidoğan Sarılığı Belirtileri Nelerdir? Nasıl Geçer?

Yenidoğan Sarılığı Belirtileri Nelerdir? Nasıl Geçer?

Kawasaki Hastalığı Nedir? Kawasaki Hastalığı Belirtileri

Kawasaki Hastalığı Nedir? Kawasaki Hastalığı Belirtileri

Trizomi 18 (Edwards Sendromu) Nedir? Trizomi 18 Belirtileri

Trizomi 18 (Edwards Sendromu) Nedir? Trizomi 18 Belirtileri

Krup Nedir? Krup Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Krup Nedir? Krup Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tümünü göster