MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

MS hastalığı ya da multipl skleroz kısaca beyin, omurilik ve göz sinirlerini etkileyebilen kronik bir hastalıktır. Hastalık; görme, denge, kas kontrolü ve diğer temel vücut fonksiyonları ile ilgili sorunlara neden olur. Hastalık belirtilerinin şiddeti hastadan hastaya farklılık gösterir. Bazı kişilerin tedavi gerektirmeyen çok hafif belirtileri vardır. Diğerleri ise etrafta dolaşmak ve günlük aktiviteleri yapmak için bile yardıma ihtiyaç duyabilir.

MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Multipl skleroz (MS), dünya çapında 3 milyon, Türkiye'de ise yaklaşık 50-60 bin kişinin etkilendiği nörolojik bir rahatsızlıktır. Erkeklere oranla kadınlarda 2 kat daha sık görülen hastalık; hareket problemleri, güçsüzlük, denge bozukluğu, kısmi felç, konuşma ve görme bozukluğu gibi semptomlarla karakterizedir. Beyin ve omurilikten oluşan santral sinir sisteminde yer alan sinirlerin çevresini saran miyelin kılıfının, fiziksel açıdan tahrip olmasına bağlı olarak oluşan MS hastalığı, sinirlerden gelen uyaranların merkezi sinir sistemine iletimini yavaşlatabileceği gibi tamamen iletilemez hâle de getirebilir. Geçmişte geçirilen enfeksiyonlar, etnik köken, genetik ve çevresel faktörler gibi bazı etkenlerin hastalığın oluşumunda rol oynadığı düşünülür. Ataklar halinde görülen multipl skleroz tanısı için kişinin, nöroloji uzmanı tarafından muayene edilmesi gerekir. Nörolojik muayeneye ek olarak yapılan nörolojik test ve radyolojik görüntülemelerin ardından MS tanısı koyulur. Hastalık hemen her yaş aralığında ortaya çıkabilir. Fakat hastalık ne kadar erken yaşta başlarsa vücutta oluşturduğu tahribat da o kadar fazla olur. Dolayısıyla multipl skleroz hastalığı tanısının erken dönemde koyulması ve tedavisinin başlanması, hastanın yaşam kalitesini arttırır. Böylece hastalığın kişi üzerindeki etkileri en az düzeye indirgenebilir. MS hastalığı tedavisi farklı şekillerde uygulanır. MS'in tedavi yöntemlerine geçmeden önce sıklıkla sorulan "MS hastalığı nedir?" sorusunu yanıtlamak gerekir.

MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Nedir?

Kişinin doku ve organları ile bağışıklık sistemin arasındaki iletişim, sinir sisteminde yer alan sinirler tarafından sağlanır. Tüm vücuda yayılmış olan bu sinir ağı, miyelin kılıfı olarak tanımlanan bir tabakayla çevrilidir. Miyelin tabakası, sinirlerde oluşan elektrik aktivitesinin kayıpsız ve hızlı bir şekilde iletilmesini sağlar. Multipl skleroz hastalığı ise merkezi sinir sisteminin pek çok farklı bölgesini etkileyen iltihabi bir hastalıktır. Nörolojik bir hastalık olan MS varlığında kişinin immün sistemi, sinirleri çevreleyen miyelin kılıfı dokusuna hasar verir ya da bu dokuyu tamamen yok eder. İmmün sistemin, miyelin kılıfını yabancı madde olarak algılamasına bağlı olarak gelişen bu durumda miyelin kılıfı zarar görür. Böylece vücudun farklı bölgelerinden sinirler aracılığıyla taşınan verilerde ya da farklı bir deyişle elektriksel impulslarda kesinti, bozulma, yavaşlama veya tamamen yok olma gibi problemler oluşur. Vücudun farklı bölgelerinden gelen verilerin, beyne ve omuriliğe aktarılamamasına bağlı olarak kişinin merkezi sinir sistemi normal fonksiyonlarını yerine getiremez. MS hastalığı için yapılan radyolojik tetkiklerde beyin ve omurilikte plaklar görünür. Plak, miyelin kılıfının hasarlandığı bölgeleri tarif eder. Netice olarak plak varlığında kişinin beyninden ilgili bölgeye ya da sinirlerden beyne, elektriksel uyarılarla gönderilen bilgiler yerine ulaşamaz. MS hastalığı belirtileri göz ve görme alanında oluşabilir. Kronik bir hastalık olan multipl skleroz, ataklar hâlinde görülür ve atakların sıklığı, şiddeti, semptomları ve bulguları her hastada farklı şekillerde görülebilir. Öngörülemeyen bir hastalık olan multipl skleroz varlığında oluşan belirtiler, düzensiz aralıklarla herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir. Sıkça merak edilen "MS ne demek?" sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. Sıklıkla sorulan sorulardan bir diğeri "MS belirtileri nelerdir?" şeklindedir.

MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Neden Olur?

Multpl skleroz hastalığında kişinin kendi bağışıklık sistemi hücreleri, miyelin adı verilen sinir hücrelerinin üstünü kaplayan koruyucu kılıfa saldırır. Miyelin, sinir liflerini korumak ve beyin ile vücudun geri kalanı arasındaki iletişimi sağlamakla sorumludur. Bu saldırı sonucunda hastalık sinirlerin bozulmasına ya da kalıcı olarak hasar görmesine neden olabilir.

MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Belirtileri Nedir?

MS hastalığı belirtileri, kişiden kişiye farklı şekillerde oluşabildiği gibi multipl skleroz hastalığının alt tipine göre de değişkenlik gösterir. MS hastalığı çoğunlukla atak ve düzelmelerle seyreden RRMS tipinde başlar. Multipl skleroz hastalığında belirtiler herhangi bir anda ortaya çıkabilir. Semptomların yol açtığı yakınmalar, kısmen ya da tamamen düzelir. Fakat bazı multipl skleroz tiplerinde ataklara bağlı olarak oluşan belirtilerin neden olduğu şikayetler kalıcı olabilir. Örneğin, optik sinir kılıfının hasarlanmasına bağlı olarak kişide renk parlaklığının azalması gibi şikayetler veya kalıcı görme kaybı oluşabilir. MS, belirtiler açısından son derece kişisel bir hastalıktır. Her belirti, her MS hastasında görülmeyebilir ya da aynı şiddette yakınmalara yol açmayabilir. "MS hastalığı belirtileri nelerdir?" sorusunu ayrıntılı olarak şu şekilde yanıtlanabilir:

• Yüz bölgesinde karıncalanma ve uyuşma,
• Kol ve / veya bacaklarda uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük, yorgunluk,
• Denge kaybı,
• Yürüme güçlüğü,
• Hareket bozuklukları,
• Duyusal kayıplar,
• Duygu durumun ani değişimleri,
• Kabızlık,
• Gaita ve / veya idrarı tutamama,
• İdrar yaparken tutukluk,
• Sık idrara çıkma,
• Bellek ve dikkat problemleri,
• Baş ağrısı,
• İşitme kaybı,
• Çift görme,
• Görme kaybı,
• Demans benzeri kongitif bozukluk ve yıkım.

MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Neden Olur?

MS tanısı alan ya da yakınlarına MS tanısı koyulan kişilerin sıkça sorduğu sorulardan biri de "MS hastalığı neden olur?" şeklindedir. MS hastalığı nedenleri henüz tam olarak anlaşılamasa da bu konuda yapılan araştırmalar tüm hızıyla devam etmektedir. Otoimmün bir hastalık olarak da tanımlanabilen multipl skleroz, yaşam tarzı ve diyet ile alakalı olarak oluşmaz. MS hastalığı, çoğunlukla bağışıklık sisteminde oluşan bozukluk, genetik faktörler, önceden geçirilmiş virüs etkenli hastalıklar, çevresel ve coğrafi nedenlere bağlı oluştuğu düşünülen bir hastalıktır.

MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Atakları Nasıl Olur?

Nörolojik bir hastalık olan multipl skleroz rahatsızlığında sinirleri kaplayan miyelin tabakasında tahribat meydana gelir. Sinirleri çevreleyen bu kılıfların hasarlanmasıyla lezyonlar oluşur. MS atağı ise bu lezyonlardan kaynaklanan ve sonradan eklenen nörolojik bulgulara yol açan bir durum olarak tanımlanabilir. Farklı bir deyişle, MS hastalığına bağlı olan ve önceden var olan nörolojik bulguların artması, yenilerinin etkilenmesi ve bu durumun en az 24 saat boyunca devam etmesi, MS atağı olarak adlandırılır. 1 ay içinde ortaya çıkan tüm şikayetler, tek bir MS atağı şeklinde değerlendirilir. Multipl skleroz atakları, birkaç saat sürebildiği gibi ay boyunca da devam edebilir. Bulaşıcı olmayan ve yaşam kaybıyla sonuçlanmayan hastalığın sürekli olarak hekim tarafından takip edilmesi gerekir. Sıklıkla sorulan "MS hastalığı ölümcül müdür? sorusu da bu şekilde cevaplanabilir. 2019 yılı verilerine göre Türkiye'de 50 ila 60 bin MS hastası vardır. Bu yönüyle Türkiye'de hastalığın görülme sıklığının orta seviyede olduğu söylenebilir. MS hastalığı olan ünlüler de vardır.

MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Tanı, Testi ve MS Teşhisi

Ms hastalığında görülen belirti ve bulgular diğer pek çok nörolojik hastalığı taklit edebilir. Bu sebeple ayırıcı tanı için ayrıntılı öykü, fizik muayene, bazı testler ve görüntüleme yöntemleri kullanmak gerekir. Hastalığın teşhisinde kullanılabilecek özelleşmiş bir test yoktur. Tanı için öncelikle belirtilerin diğer olası nedenlerinin dışlanması gerekir.

Nöroloji uzmanı tarafından yapılan ayrıntılı bir nörolojik muayene tanı için değerlidir. MRG ile beyin ve omurilikteki miyelin kılıfında herhangi bir hasarın var olup olmadığı gösterilebilir. Yani tanının doğrulanmasındaki en büyük yardımcılardan biri MRG'dir.

Kan testleri, genellikle belirtilerde vitamin eksikliği veya nöromiyelitis optika olarak adlandırılan çok nadir fakat potansiyel olarak MS ile çok benzer bir durum olan hastalığı ayırt etmek için yapılır.

Lomber ponksiyon, belinizden bir iğne yardımıyla beyin omurilik sıvısından bir numune almak için kullanılan bir prosedürdür. Beyin omurilik sıvısı, beyin ve omuriliğinizi çevreleyen sıvıdır ve bu sıvıda meydana gelen değişiklikler, sinir sistemi ile ilgili sorunlara yol açabilir.

MS Hastalığı Tedavisi

Multipl Skleroz tanısı için bir özel bir test yoktur. Hastalığın tanısı, diğer hastalıkların elenmesi ile koyulur. Farklı bir deyişle MS hastalığına bağlı olarak ortaya çıkan semptom ve bulgular, bazı kişilerde belirgin olarak ortaya çıkarken bazılarında çok daha seyrektir. Dolayısıyla MS tanısı; bir kısım hastada klinik bulgular, laboratuvar testleri ve radyolojik görüntüleme yöntemlerinden elde edilen veriler ışığında kolaylıkla koyulabilirken bazı vakalarda tanı koymak daha güçtür. Bu tip vakalarda hastanın takip altında olması son derece önemlidir. MS tanısı için günümüzde 2017 McDonald kriterleri uygulanır. Hekim, öncelikle hastanın ayrıntılı anamnezini alır ve ardından nörolojik muayenesini yapar. Laboratuvar testleri ve radyolojik görüntüleme tetkikleri ile elde edilen bulguların bu kriterleri karşılaması durumunda kişiye multipl skleroz tanısı koyulur. MS tanısı alan kişilere uygulanan tedavi ise atak sayısını ve hastalığın kişi üzerinde oluşturduğu etkileri azaltmaya yöneliktir. Multipl skleroz atakları sırasında kişiye 3 ila 10 gün boyunca metilprednizolon adlı steroid ya da yaygın olarak bilinen adıyla damar yolundan kortizon verilir. Seçilmiş vakalarda kortizon tedavisine oral yolla devam edilir. Bu süre boyunca diyetten tuz ve karbonhidrat çıkarılır. Atak sayısının azaltılması ve hastanın bağışıklık sisteminde ortaya çıkan düzensizliğin giderilmesi için kişiye özel farklı ilaçlar reçete edilebilir. Multipl skleroz tedavisi hastanın mevcut durumuna göre uygun ilaçlarla yapılır.