Tourette Sendromu: Nedir, Belirtileri, Neden Olur ve Nasıl Geçer?

Tik, özellikle çocukluk çağında sık görülen bir durumdur.

Tik, özellikle çocukluk çağında sık görülen bir durumdur. Tourette sendromu da kişide tik oluşumuna neden olan nörolojik bir bozukluk olarak tanımlanabilir.

Tourette Sendromu Nedir?

Tourette sendromu sinir sistemini etkileyen ve kişide istemsiz ani hareketlere (tik) ve ses çıkarmalara neden olan bir rahatsızlıktır. Tekrar tekrar göz kırpmak ve omuz silkmek bu davranışlara örnek olarak gösterilebilir. Tourette sendromu olan kişiler düşünmeden garip veya kötü anlamlı sesler çıkarabilir.

Tikler genellikle 2-15 yaşlar arasında görülmeye başlar. Erkek çocuklarda tik görülme ihtimali, kız çocuklara göre 3-4 kat daha fazladır.

Tourette sendromunu tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yoktur. Hastalığın tedavisindeki asıl amaç kişide görülen belirtileri kontrol altına almaktır. Semptomlar şiddetli değilse çoğu Tourette sendromu hastası için tedaviye gerek kalmayabilir. Tikler genelde kişinin yaşı ilerledikçe daha seyrek ve daha kontrol edilebilir hale gelmektedir.

Tourette Sendromu Belirtiler Nelerdir?

Tik olarak adlandırılan ani, kısa süreli ve ara ara ortaya çıkan hareketler; Tourette sendromunun en belirgin semptomudur. Tikler hafif ya da şiddetli olabilir. Şiddetli tikler hastanın günlük hayatta iletişim problemi yaşamasına, hayat kalitesinin düşmesine yol açabilir.

Tikler kendi içerisinde basit ve karmaşık tikler olarak ikiye ayrılır:

• Basit Tikler: Ani, kısa süreli ve tekrarlayıcı özellikteki tikler sadece belirli kas gruplarını kapsar.
• Karmaşık Tikler: Hareketlerin belirgin ve koordineli olduğu karmaşık tiklerde ise birçok kas grubunun harekete katılımı söz konusudur.

Tikler, hareket (motor) ve ses (vokal) tikleri olarak da farklı gruplara ayrılabilir. Motor tikler genellikle vokal tiklerden önce görülmeye başlar. Ancak elbette tiklerin başlangıcı, tipi ve şiddetli kişiler arasında farklılık gösterebilir.

Tourette sendromunda en sık görülen motor tikler:

1- Basit motor tikler:

• Göz kırpma
• Kafa sallama
• Omuz silkme
• Gözleri hızla hareket ettirme
• Burun seğirmesi
• Ağız hareketleri

2- Karmaşık motor tikler:

• Nesnelere dokunmak ve koklamak
• Görülen hareketleri tekrarlamak
• Belirli bir kalıpta adım atmak
• Müstehcen hareketler yapmak
• Kendi etrafında dönmek
• Atlamak

Tourette sendromunda sık karşılaşılan vokal tikler:

1- Basit vokal tikler:

• Homurdanma
• Öksürme
• Boğaz temizleme
• Havlama

2- Karmaşık vokal tikler

• Kendi sözlerini tekrar etme
• Birinin söylediği kelimeleri tekrar etme
• Kaba, küfürlü, müstehcen kelimeler söyleme

Tikler; stres, anksiyete, yorgunluk ve heyecan gibi durumlarda artış gösterebilir. Tikler uykuda da oluşabilir. Kişide görülen tikler zamanla değişebilir. Tikler ergenliğin başlarında daha şiddetli iken yetişkinlikte hafifleyebilir.

Motor veya vokal tikler ortaya çıkmadan önce kişide öngörücü dürtü olarak adlandırılan bir durum meydana gelir. Öngörücü dürtü kişide kaşıntı, gerilme veya karıncalanma şeklinde rahatsız edici bir his oluşturur. Tikin oluşması bu rahatsız edici hissin ortadan kalmasını sağlar. Tourette sendromu kişiler büyük bir efor göstererek tik hareketini geçici olarak baskılayabilir.

Tourette Sendromu Neden Olur?

Tourette sendromuna sebep olan mekanizmalar henüz tam anlamıyla açığa kavuşturulamamıştır. Uzmanlar sendromun gelişiminde hem genetik hem de çevresel faktörlerin rol oynayabileceğini düşünmektedir. Beyinde sinyal iletimini sağlayan dopamin ve serotonin gibi kimyasal moleküllerin (nörotransmitterlerin) de Tourette sendromu gelişimiyle ilgisi olabilir.

Tourette sendromu için risk oluşturan durumlar ise şöyledir:

• Aile Hikayesi: Ailesinde Tourette veya başka tik bozuklukları sorunu yaşayan bireyler olan kişilerde Tourette sendromu riski artmıştır.
• Cinsiyet: Erkeklerde Tourette sendromu görülme ihtimali daha fazladır.

Tourette Sendromu Teşhisi Nasıl Konulur?

Tourette sendromu için spesifik bir tanı testi bulunmaz. Sendromun teşhisi için kişinin hikayesi ve kişide görülen belirti ve bulgular dikkate alınır.

Kişide mevcut olan çeşitli durumlar Tourette sendromuna işaret ediyor olabilir:

• Hem motor hem de vokal tiklerin olması (aynı anda var olması gerekmez)
• Her gün, günde birkaç kez görülen tiklerin 1 yıldan uzun süredir devam etmesi
• Tiklerin 18 yaşından önce başlaması
• Tik oluşumuna neden olabilecek ilaç veya madde kullanımı, tıbbi rahatsızlık gibi durumların olmaması
• Tiklerin görüldüğü yerde, sıklığında, tipinde, karmaşıklığında ve şiddetinde değişimler

Tourette sendromu belirtileri bazen diğer durumlara benzerlik gösterebilir ve bu nedenle tanıda yanlışlıklar ortaya çıkabilir. Örneğin göz kırpma davranışı bazı göz problemleri ile ilgili olarak meydana geliyor olabilir. Tanı koyarken bu tür durumlara dikkat etmek gerekir.

Genellikle hem motor hem de vokal tiklerin varlığı Tourette sendromu tanısı açısından belirleyici olur. Kişideki tiklerin başka sağlık durumlarına bağlı olup olmadığını araştırmak için kan tahlili, MR görüntülemesi gibi tanı yöntemlerinden de faydalanılabilir.

Tourette Sendromu ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Tourette sendromu olan kişilerde sondroma ek başka nöro davranışsal problemler de eşlik edebilir. Bu problemler kişide Tourette sendromundan daha fazla soruna yol açabilir. Tourette sendromuna bağlı oluşan tikler yetişkinlikte azalırken nöro davranışsal problemler devam edebilir.

Tourette sendromuna sıklıkla eşlik eden durumlar şu şekilde özetlenebilir:

• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Konsantrasyon, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile ilgili problemleri içerir.
• Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB): Takıntılar ve bu takıntılara bağlı olarak gelişen tekrarlayan sistemli hareketlerle karakterizedir. Tekrarlayan hareketlere el yıkama, ocağın altını kontrol etme, temizlik yapma örnek olarak gösterilebilir.
• Anksiyete: Olaylar karşısında korku, endişe ve bunaltı hissinin yoğun bir şekilde yaşandığı durumdur.
• Öğrenme Güçlükleri: Öğrenme güçlüklerinde yazma, okuma, sayma gibi becerilerde zekadan bağımsız sorunların görülür.
• Davranış Problemleri: Sosyal hayata uyum sağlamayı güçleştirecek öfke, saldırganlık, uygunsuz davranış gibi durumları kapsar.
• Uyku ile İlgili Sorunlar: Kişiler uykuya dalmada veya deliksiz uyumada sorun yaşayabilir.
• Sosyal Becerilerde Eksiklik: Sosyal ilişki kurmada veya ilişkiyi devam ettirmede sorun yaşama durumudur.

Tourette Sendromu Tedavisi Nasıldır?

Tourette sendromu tedavisinde asıl amaç tikleri kontrol etmek ve tiklerin kişinin günlük yaşamında engel oluşturmasının önüne geçmektir. Tedavi için hem ilaç tedavisi hem de çeşitli terapiler kullanılabilir.

Tedavide kullanılan ilaçlar şu şekildedir:

• Dopamin Etkisini Azaltan veya Engelleyen İlaçlar: Flufenazin, haloperidol, risperidon, pimozid gibi etken maddeli ilaçlar tiklerin kontrol edilmesini sağlayabilir.
• Botulinum Enjeksiyonları: Tikte kullanılan kasa botulinum enjekte etmek, kasın gevşemesine ve böylece tikin hafiflemesine yardımcı olabilir.
• DEHS İlaçları: Metilfenidat ve dekstroamfetamin, dikkatin ve konsantrasyonun artmasını sağlar.
• Merkezi Adrenerjik İnhibitörler: Klonidin, guanfasin içeren ilaçlar dürtü kontrol problemi gibi davranışsal semptomların azaltılmasına katkıda bulunur.
• Antidepresanlar: Fluoksetin; anksiyete ve Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) problemi de yaşayan Tourette sendromu hastalarında kullanılabilir.

Tourette sendromu tedavisinde tercih edilebilecek terapi yöntemleri şöyledir:

• Davranış Terapisi: Bilişsel davranış terapileri tikleri kontrol etmeye yardımcı olabilir. Bu terapiler aynı zamanda kişiye öngörücü dürtüyü tanımlamayı ve dürtünün geçmesi için tik yerine başka bir davranışı yapmayı öğretir.
• Psikoterapi: Psikoterapi hem Tourette sendromu belirtileriyle hem de kişide ek olarak görülebilecek OKB, anksiyete, DEHS gibi durumlarla başa çıkmayı sağlar.
• Derin Beyin Stimülasyonu: Diğer tedavi yöntemleriyle kontrol edilemeyen şiddetli tiklerde, derin beyin stimülasyonu etkili olabilir. Derin beyin stimülasyonunda beyne bir pil takılarak beyindeki bazı bölgelere elektrik akımı verilir. Bu sayesinde istemsiz hareketlerin kontrolü sağlanabilir.

Tourette sendromu genellikle kişinin hayatında çok büyük problem yaratmaz. Dolayısıyla da tedaviye gerek kalmaz. Ancak tikleri yüzünden akademik veya sosyal yaşamda, iş dünyasında sorun yaşayan kişilerin tedavi olması gerekir. Tedavi, bu kişilerin yaşam kalitesini yükseltir. Tourette sendromu teşhis ve tedavisi için donanımlı bir merkeze başvurmanız faydalı olacaktır.