Doğum Kontrol Hapı: Nedir, Avantajları ve Dezavantajları, Kullanım Şekli, Yan Etkileri

Doğum Kontrol Hapı Nedir?

Doğum kontrol hapları, kadınlar tarafından kullanılan ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebeliğin oluşmasını çok yüksek bir oranda önleyebilen bir doğum kontrol yöntemidir. Hormon içeren bu haplar, içerikleri nedeniyle hormonal kontraseptifler veya ağız yoluyla alınmaları nedeniyle oral kontraseptifler olarak da adlandırılır. Bu haplar gebeliğin önlenmesinde %99,9 gibi çok yüksek bir oranda etkilidir. Ancak HIV, bel soğukluğu veya herhangi bir başka cinsel yolla bulaşan hastalığa karşı koruma sağlamaz. Doğum kontrol hapları, östrojen ve progesteron hormonlarının bir kombinasyonunu veya yalnızca progesteron hormonunu içerir. Hapların içeriğinde bulunan hormonlar sentetik, bir diğer deyişle insan yapımı hormonlardır ve kadın vücudunda üretilen doğal formları ile aynı etkiyi gösterir. İçerdiği hormon türü ve bir döngüde kullanılacak olan hapların hormonal dengeleri her doğum kontrol hapı türü için farklı olabilir. Bu hapların tamamı her kadının kullanımı için uygun değildir. Dolayısıyla doğum kontrol hapı kullanımına başlamadan önce mutlaka hekim görüşü alınması önerilir.

Doğum Kontrol Hapı Avantajları

Doğum kontrol hapları, diğer birçok doğum kontrol yöntemine oranla önemli avantajlara sahiptir. Bu nedenle kadınlar tarafından gebelikten korunmak için sıklıkla tercih edilir. Bu avantajlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• 7/24 koruma sağlayarak cinsel ilişki durumunda doğum kontrolü hakkında herhangi bir ek işlem gerektirmez, böylelikle herhangi bir endişe veya hazırlık gerekliliği oluşturmaz.
• Adet döngüsünü düzenlemeye, anemiyi (kansızlık) önlemeye, hormonal dengeyi korumaya ve tüylenme, akne gibi bazı hormonal kaynaklı hastalığın tedavi edilmesine yardımcı olur.
• Ağrılı adet dönemleri olan kadınlarda bu sorunun giderilmesini, adet kanamasının daha az ve ağrısız olmasını sağlar.
• Birçok doğum kontrolü yöntemine oranla çok daha yüksek etkiye sahiptir.
• Kullanımının bırakılmasıyla birlikte kısa bir süre içerisinde doğurganlık yeteneği yeniden kazanılır.

Doğum Kontrol Hapı Dezavantajları

Doğum kontrol haplarının en önemli dezavantajı cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamamasıdır. Bu tür enfeksiyonlardan korunmak için doğum kontrol hapı ile gebelikten korunan kadınların ek olarak prezervatif kullanımına özen göstermesi gerekir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmada en etkili yöntem bir bariyer korunma türü olan kondom kullanımıdır. Dolayısıyla doğum kontrol hapı ile prezervatif kullanımının bir arada olması hastalıklara karşı etkili bir koruma sağlayacaktır. Tek eşli olan ve düzenli olarak sağlık kontrollerini yaptıran bireylerde cinsel yolla bulaşan hastalık riski daha düşük olduğundan doğum kontrol hapları tek başına da tercih edilebilir. Bu konuda karar bireye aittir.

Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?

Östrojen ve progesteron hormonlarını bir arada içeren kombinasyon türü haplar üç farklı alt gruba sahiptir. Bunlardan ilki olan monofazik haplar bir aylık döngüde kullanılır ve her hap eşit miktarda östrojen ve progesteron içerir. Döngü boyunca aktif (hormon içeren) haplar alınırken döngünün sonunda bir süre boyunca inaktif hap alınır ve bu süreçte adet kanaması gerçekleşir. İkinci grup olan multifazik haplar, döngü sırasında farklı seviyelerde östrojen ve progesteron alınmasını sağlar. Tıpkı monofazik haplarda olduğu gibi döngünün sonunda inaktif haplar alınır ve bu süreçte adet dönemi gerçekleşir. Üçüncü grup olan uzatılmış döngü hapları ise 13 haftalık döngüler halinde kullanılır. 12 hafta boyunca aktif haplar alındıktan sonra inaktif hap alınmaya başlar ve adet kanaması gerçekleşir. Bu hapları kullanan kadınlarda yılda üç kez adet kanaması olur. Tüm bu doğum kontrol hapı türlerine ek olarak bir de yalnızca progesteron hormonu içeren haplar söz konusudur. Mini hap olarak da adlandırılan bu haplar çeşitli nedenlerle östrojen hormonu alamayan kadınlarda tercih edilir. Döngü boyunca alınan tüm haplar aktiftir ve progesteron içeren haplar alınırken adet kanaması olabilir veya olmayabilir. Östrojen ve progesteron hormonlarını içeren kombinasyon hapları, farklı çeşitlere sahiptir. Aylık paketler halinde eczanelerde satılan bu ilaçlar 21 veya 28 günlük hap içerir. 21 adet olanlarda kutu bitiminde 7 gün ara verilir. 28 tablet olanlar ara vermeden kullanılır. Bazı uzatılmış döngü hapları 91 günlük döngü için gerekli olan hapları içerir. Sadece progesteron hormonu bulunduran haplar ise 28 günlük, yani 28 adet hap içerir. Türü ne olursa olsun doğum kontrol hapları her gün aynı saatte, hekimin veya eczacının önerdiği şekilde alınmalıdır. Hapların doğru şekilde, düzenli ve aynı saatlerde alınması doğum kontrolünün etkinliği ve koruyuculuğun en üst düzeyde olabilmesi için çok büyük bir öneme sahiptir.

Doğum Kontrol Hapı Yan Etkileri

Doğum kontrol hapları birçok kadın için güvenli ve etkili bir gebelik önleyici ajandır. Ancak hormon içerikli ilaçlar olmaları nedeniyle kişiden kişiye değişen çeşitli yan etkileri söz konusudur. Her kadının vücudu, doğum kontrol hapının içeriğinde bulunan hormonlara karşı farklı tepki gösterebilir. Ancak hapların yaygın görülen yan etkileri arasında şunlar yer alır:

• Cinsel istekte azalma
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı
• Kilo artışı
• Göğüslerde gerginlik, dolgunluk ve hassasiyet
• Adet periyotları arasında gerçekleşen ara kanamalar
• Baş ağrısı
• Ruh halinde değişiklikler

Yukarıdaki yan etkiler genellikle doğum kontrol hapı kullanımının başladığı ilk haftalarda veya ilk aylarda yoğun olarak görülür. Sonradan vücudun haplara alışması ile birlikte yavaş yavaş azalarak yok olur. Uzun süren veya ciddi rahatsızlıklar yaratan haplar konusunda hekime danışılmasında fayda vardır. Bazı durumlarda bir doğum kontrol hapı bir kişide fazla yan etkiye neden olduğunda farklı bir hap türüne geçiş yapılması gerekebilir. Belirtilen yan etkilere ek olarak doğum kontrol haplarının bir diğer yan etkisi ise kan pıhtılaşması riskini artırmasıdır. Özellikle östrojen ve progesteron kombinasyonundan oluşan haplar damar içi kan pıhtılaşması olasılığını belirli bir ölçüde artırır. Bu olasılık sağlıklı kadınlar için oldukça düşüktür ve hamilelik, doğum gibi birçok doğal olayda pıhtılaşma riski yükselir. Ancak yine de kan pıhtılaşması riskindeki artış kalp krizi, hipertansiyon tansiyon, felç gibi olumsuzluklara zemin hazırlayabilir. Bu nedenle obezite, hareketsizlik, uzun süren yatak istirahati, hipertansiyon veya kanama bozukluğu gibi herhangi bir sağlık sorunu bulunan kişilerde farklı doğum kontrol yöntemlerinin tercih edilmesinde fayda olabilir. Bu ve bunun gibi sebeplerden dolayı aile planlamasında doğum kontrol hapı kullanımına başlamak isteyen kadınların öncelikle bir sağlık kontrolünden geçmesi, ardından jinekoloji uzmanlarından görüş alması gerekir. Bazı durumlarda çeşitli hastalıkları bulunan kadınların farklı bir tür doğum kontrol hapına yönelmesi ya da bu hapların kullanımını tercih etmemesi gerekebilmektedir. Aynı şekilde doğum kontrol hapı kullanan kadınların da düzenli olarak jinekolojik muayenelerini ve rutin tahlillerini yaptırmasında fayda vardır.

Siz de doğum kontrol yöntemi olarak doğum kontrol hapı kullanmaya başlamayı düşünüyorsanız jinekoloji uzmanlarına danışarak bu yöntemle korunmaya uygun olup olmadığınızı öğrenebilir, hekiminizin uygun görmesi halinde size önereceği ilacı kullanmaya başlayabilirsiniz.