Uyuz: Nedir, Belirtileri, Tedavisi

Uyuz hastalığı, vücutta yaşayabilme özelliği bulunan Sarcoptes Scabiei adlı gözle görülmeyen mikroorganizmalar tarafından meydana gelir. Sarcoptes Scabiei adlı akarın dişileri insan derisine tüneller açarak yumurtalarını bırakır. Bıraktığı yumurtalarla deri üzerindeki sayısını artıran akarlar, açtığı tüneller boyunca ilerler ve ciltte kaşıntı hissi oluşturur. Hem akarların ilerleyişi hem de deride oluşan alerjik tepkime kaşıntıyı artırarak ağrı ve döküntü oluşumuna sebep olur. Oldukça rahatsız edici semptomları olan uyuz hastalığı çok geçmeden tedavi edilmelidir.

Uyuz Nedir?

Uyuz hastalığı bir diğer adıyla skabiyez, Sarcoptes Scabiei adlı akarın cilde yerleşmesi ile ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır. Ülkemizde ve yaygın görülen hastalıklardan biri olmasının nedeni, insandan insana bulaşmasının yanı sıra giysi ve eşyalar aracılığıyla da bulaşabilmesinden kaynaklıdır. Bu sebeple genelde hapishane, kışla, huzurevi ve okul gibi kalabalık ortamlarda meydana gelir. Uyuza neden olan akar, yavaş hareket ettiği için ve zıplama, uçma gibi özellikleri olmadığından bulaşması için bir süre temasta bulunmak gerekir. Toplu ortamlarda uyuz gibi bulaşıcı hastalıklara yakalanmamak için kişisel eşyaları ortak kullanmamaya dikkat edilmelidir.

Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Uyuz belirtileri, akar vücuda ilk girdiği anda değil, bıraktığı yumurtalardan yeni akarların vücuda yayılmasıyla başlar. Bu sebeple normalde bulaşma zamanından 2-3 hafta sonra belirtiler görülürken uyuz hastalığını daha önce geçirmiş kişilerde ise daha hızlı yerleşir ve 3-4 gün içinde belirtiler görülmeye başlar. Uyuz hastalığının en belirgin olarak kendini gösteren semptomu, hiç şüphesiz ki şiddetli ve uzun süre geçmeyen kaşıntıdır. Israrcı kaşıntıda özellikle geceleri artış görülür. Uyuz hastalığının zamanla kaşıntı dışında ciltte görülen başka belirtileri de ortaya çıkar. Uyuz hastalığının meydana getirdiği başlıca belirtiler şöyle sıralanabilir:

• Uzun süre geçmeyen ve geceleri artan kaşıntı
• Ciltte döküntü ve kızarıklıklar
• Deride kabarcık, kabuklanma ve yara oluşumu
• Ciltte hassasiyet, ağrı ve acı oluşumu
• Deride açılan tünellerden dolayı kollarda görülen çizgiler

Uyuz Neden Olur ve Nasıl Bulaşır?

Uyuza neden olan parazit, 0,3 mm ile 0,5 mm arasında değişen büyüklükte gözle görülemeyecek bir mikroorganizmadır. Sarcoptes Scabiei adlı akar, deriyi delerek içinde tüneller açarken dişi olanları da yumurtalarını bu tünellere bırakır. Genellikle vücutta diz, dirsek ve parmak arası gibi kıvrımlı bölgelere yumurtalarını bırakırlar. Yumurtalar ise ortalama 21 gün içinde gelişir ve yeni akarları oluşturur.

Uyuz hastalığı, ilk olarak akarın bulaştığı anda değil, iki üç hafta sonrasında yumurtalardan yeni akarların yayılmasıyla ortaya çıktığı için bir istila olarak sınıflandırılır. Akarların hareket kabiliyeti kısıtlı olduğundan insandan insana bulaşması için bir süre temas halinde olmak veya çok yakın durmak gerekir. Ayrıca insan vücudu dışında 36 saat kadar canlı kalabildiği için uzun süre oturulan koltuk, kullanılan havlu ve nevresim gibi eşyalardan da bulaşabilir. Uyuz hastalığı, insandan insana ve eşyadan insana bulaşabilse de hayvandan insana bulaşmaz. Hayvandan insana uyuz akarı geçebilir; ama bu akar çeşidi insandakinden farklı olduğu için insanda yaşayamaz ve uyuz hastalığı oluşturmaz.

Uyuz Nasıl Önlenir?

Uyuz hastalığı, insandan ve eşyadan geçebilen bir hastalık olduğu için kalabalık ortamlarda, okul, askeriye, hapishane, huzurevi gibi kurumlarda bulunanlar risk grubu altında yer alır. Ayrıca çocuklar, yaşlılar ve bağışıklığı düşük olanların uyuz hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Bu sebeple toplu ortamlarda kişisel eşyaların ortak kullanılmamasına ve gerekli olmadıkça yakın temasta bulunmamaya dikkat etmek gerekir. Özellikle uyuz hastalığı olan veya uyuzdan şüphelenilen kişilerle temas halinde bulunmamak önemlidir. Eğer bir aile içinde uyuz görülüyor ise tüm ailenin kontrolden geçmesi ve gerekirse tedavi olması gerekir. Ayrıca ev iyice temizlenmeli, havlu, nevresim ve kıyafetler 50 dereceden yüksek sıcaklıklarda yıkanmalıdır. Çünkü uyuz akarı, oda sıcaklığında yaşarken 50 derecenin üstü sıcaklıklarda 10 dakikadan fazla hayatta kalamaz.

Uyuz Teşhisi Nasıl Konulur?

Her geçmeyen kaşıntı durumu elbette uyuz hastalığı olduğu anlamına gelmez. Kaşıntıya neden olan pek çok hastalık olduğundan kaşıntı için uygulanan kremler ve ev ortamında yapılan tedaviler başarısız olabilir. Uyuz hastalığına benzer semptomlar olduğunda doktora gidilerek muayene olunur ve teşhis doktor tarafından konulur. Teşhis konulmadan uygulanan tedaviler yanlış olabileceği için hastalığı iyileştirmekten çok kötüleşmesine neden olabilir. Doktor muayenesi sırasında gerekli görürse dermatoskopik inceleme ile deri yüzeyini ışık altında görüntüler. Dermatoskop ile inceleme yapmak cilt doktorlarının çeşitli hastalıkların teşhisinde kullandığı başarılı bir yöntemdir. Bazı durumlarda ise deriden kazıma yoluyla alınan sürüntü mikroskop altında incelenir ve akar ile yumurtaların durumu gözlenir.
 

Uyuz ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Uyuz hastalığı sonucunda görülen rahatsızlıklar hem fiziksel hem de psikolojik semptomlar oluşturur. Israrcı kaşıntı, ciltte yıpranma, kabuklanma ve yara oluşumu fiziksel olarak rahatsız eder. Sürekli kaşınma hissi, insanlardan uzak durma ihtiyacı, insanlara bulaştırma endişesi ise psikolojik olarak semptomlar oluşturabilir. Uyuz hastalığı hem bedenen hem de ruhen yorucu bir hastalık olduğu için en kısa sürede doktora görünerek tedavi olmak gerekir. Zamanında tedavi olmayarak hastalık sürecini uzatan kişiler kaşıntı hissinden hiç kurtulamayacakmış gibi bir karamsar ruh haline girebilir.

Uyuz Tedavisi

Uyuz hastalığının tedavisi geniş kapsama sahip olduğu için hassas bir şekilde doktorun söylediklerinin uygulanması gerekir. Tedavi sadece uygun ilaç, krem ve losyonların kullanılması ile değil, aynı zamanda çeşitli önlemlerin alınmasıyla gerçekleştirilir. Tedavi başladığı andan itibaren yaşanılan ortam ve kullanılan eşyalar uygun şekilde temizlenir. Gerekli durumlarda hastanın birlikte yaşadığı kişiler de tedaviye dahil edilir. Uyuz aile içindeki diğer bireylere bulaştığı zaman semptomların ortaya çıkması zaman alacağından belirti görülmese de diğer aile bireylerinin de losyon ve kremleri kullanması istenir. Tedavide kullanılan krem ve losyonlar, baş hariç boyundan itibaren aşağıya kadar tüm vücuda uygulanır. Permetrin, kükürt gibi tedavide kullanılan maddeleri içeren losyon ve kremler genellikle akşamları uygulanır ve en az 8 saat olacak şekilde beklenilir. Sabah olduğunda ve gerekli süre dolduğunda ise duş alınabilir.

Uyuz tedavisinde oral yolla kullanılan ilaçlar ise daha çok uyuzun ciltte oluşturduğu alerjik reaksiyonu tedavi etmeye yöneliktir. Genellikle akşamları alınan antihistaminik ilaçlar, uyuzun neden olduğu hassasiyeti ve kaşıntıyı geçirmeye yardım eder. Direkt uyuzun tedavisinde kullanılabilecek oral tabletler ise henüz yakın zamanda piyasaya sunuldu ve kullanılmaya başlandı. Uyuza neden olan akarları sinir paralizi yoluyla öldüren oral tabletler, hasta tarafından tek doz olarak alınır. Hastanın kilosuna göre kaç adet tablet alması gerekiyorsa o sayıda tablet tek seferde arka arkaya kullanılır. Tablet ya da tabletler alındıktan yaklaşık 4 hafta sonra semptomlar hala tam olarak geçmediyse yine kiloya göre ikinci bir tedavi uygulanır. Uyuz hastalığını tedavi eden tablet formları 15 kg altındaki çocuklara ve böbrek rahatsızlığı olanlar için uygun değildir.

Siz de sebebini bilmediğiniz ve geçmeyen bir kaşıntı rahatsızlığı yaşıyorsanız çok geçmeden doktorunuza başvurun. Böylece hastalık ilerlemeden ve kaşıntı cildinizde ciddi hasarlar oluşturmadan tedavi olabilirsiniz.