Uyuz Neden Olur? Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz, ciltte yoğun kaşıntıya ve döküntülere yol açan bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Tüm dünyada yaygın olarak görülebilen bu hastalık, özellikle hijyen koşullarının yetersiz olduğu kalabalık ortamlarda hızla yayılabilir. En çok sonbahar ve kış aylarında görülmekle birlikte, dört mevsim boyunca bulaşma riski taşır. Uyuz, yalnızca fiziksel bir rahatsızlık değil, aynı zamanda sosyal yaşamı da olumsuz etkileyen bir durumdur. Kaşıntı ve cilt lezyonları nedeniyle bireyler günlük yaşamlarında huzursuzluk yaşayabilir, uyku düzenleri bozulabilir.

Uyuz Nedir?

Uyuz, Sarcoptes scabiei adı verilen mikroskobik bir akarın (parazit) neden olduğu bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Bu akar, cildin en üst tabakasına tünel açarak yerleşir ve burada yumurtalarını bırakır. Vücut bu duruma karşı bağışıklık tepkisi geliştirir ve bunun sonucunda şiddetli kaşıntı, kızarıklık, kabarıklık ve döküntüler oluşur. Uyuz akarları çıplak gözle görülmez, ancak neden oldukları belirtiler oldukça belirgindir.

Uyuz, doğrudan cilt temasıyla insandan insana bulaşır. Akarın ciltte çoğalması zaman aldığı için semptomlar genellikle bulaşmadan 2–6 hafta sonra ortaya çıkar. Ancak daha önce uyuz geçirmiş kişilerde belirtiler daha erken gelişebilir. Uyuz hastalığı, bireysel hijyen eksikliğinden çok kalabalık yaşam koşullarıyla ilgilidir; bu nedenle bakım evleri, yurtlar ve cezaevleri gibi yerlerde hızla yayılabilir. Erken tanı ve doğru tedavi ile tamamen iyileşebilir bir hastalıktır.

Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Uyuzun en belirgin belirtisi yoğun ve gece artan kaşıntıdır. Bu kaşıntı, uyuz akarının ciltte oluşturduğu tüneller ve bıraktığı dışkı nedeniyle bağışıklık sisteminin gösterdiği tepkiye bağlıdır. Kaşıntı genellikle geceleri daha da şiddetlenir ve kişinin uyku düzenini bozabilir.

Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir; ancak en sık karşılaşılan uyuz belirtileri şunlardır:

Yoğun kaşıntı: Özellikle geceleri dayanılmaz hale gelir.
Deride döküntü ve kabarcıklar: Ufak sivilce benzeri kabarıklıklar ve bazen içi sıvı dolu veziküller gelişir.
Ciltte tünel izleri: Gri-beyaz çizgiler şeklinde görülebilir, akarların hareket ettiği yerleri gösterir.
Deride kabuklanma ve kuruluk: Uzun süren kaşıma sonucu oluşur.
İkincil enfeksiyonlar: Aşırı kaşıma ciltte yaraya yol açar ve bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir.

Uyuz Neden Olur?

Uyuz, hijyen eksikliğinden değil, Sarcoptes scabiei isimli akarın insan cildine yerleşmesinden kaynaklanır. Bu parazitler mikroskobik boyuttadır ve genellikle doğrudan temasla kişiden kişiye bulaşır. Uyuz akarları cilt yüzeyine yerleştikten sonra epidermis (üst deri) tabakasına tüneller açar ve buraya yumurta bırakır. Vücut, bu yabancı maddeye karşı bağışıklık sistemi aracılığıyla tepki gösterir. Ortaya çıkan inflamasyon kaşıntı ve kızarıklık gibi tipik uyuz belirtilerine neden olur.

Uyuzun oluşmasında en büyük risk faktörleri arasında kalabalık yaşam koşulları, uzun süreli fiziksel temas ve akarlarla enfekte olmuş eşyaların kullanımı yer alır. Ayrıca yaşlılar, bebekler, bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve bakımevlerinde yaşayan kişiler hastalığa daha duyarlıdır. Uyuz akarları insan vücudu dışında birkaç gün hayatta kalabilir, bu nedenle ortak kullanılan yatak, havlu ve kıyafetler de bulaşma kaynağı olabilir.

Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz, doğrudan ve uzun süreli ten teması ile bulaşan bir hastalıktır. Akarın cilde geçmesi için birkaç saniyelik temas genellikle yeterli değildir; ancak aynı yatağı paylaşmak, uzun süreli el sıkışması ya da cilt temasının olduğu yakın ilişkiler bulaşma riskini artırır. Özellikle aynı evde yaşayan bireylerde yayılma olasılığı yüksektir. Ayrıca kreşler, yurtlar, askeri birlikler, cezaevleri ve huzurevleri gibi toplu yaşam alanları uyuzun en sık görüldüğü ortamlardır.

Akarlar kişiden kişiye geçebildiği gibi, enfekte bireylerin kullandığı eşyalar aracılığıyla da bulaşabilir. Ortak kullanılan havlular, nevresimler, giysiler ve koltuklar akarları taşıyabilir. Bu nedenle hastalık tespit edildiğinde, kişinin yaşadığı alanın detaylıca temizlenmesi ve birlikte yaşadığı kişilerin de önlem amaçlı tedavi edilmesi gerekir.

Uyuz Nasıl Anlaşılır?

Uyuzun tanısı genellikle hastanın şikayetleri, öyküsü ve fiziksel muayene bulgularıyla konur. Tipik olarak, gece artan şiddetli kaşıntı, küçük döküntüler ve el parmak araları, bilek içleri, kol altı gibi bölgelerde görülen tünel izleri dikkat çeker. Uzman bir dermatolog, bu belirtileri değerlendirerek klinik tanı koyabilir.

Bazı durumlarda tanıyı netleştirmek için dermatoskopi adı verilen cihazla cilt yüzeyi büyütülerek incelenebilir. Ayrıca tünel içerisinden kazınan deri örneği mikroskop altında incelenerek akar, yumurta veya dışkı tespiti yapılabilir. Bu tanı yöntemleri, özellikle atipik belirtiler gösteren veya diğer cilt hastalıklarıyla karışabilecek olgularda tercih edilir.

Uyuz Belirtileri Vücudun Hangi Bölgelerinde Görülür?

Uyuz belirtileri genellikle cildin ince, sıcak ve kıvrımlı bölgelerinde ortaya çıkar. Akarlar, derinin daha yüzeysel ve kolay kazılabilen bölgelerinde yaşamayı tercih eder. En sık tutulan alanlar şunlardır:

Parmak araları
Bilek iç yüzeyleri
Dirsek çevresi
Kol altları
Bel ve kalça çevresi
Göğüs altı
Kadınlarda meme çevresi
Erkeklerde genital bölge
Ayak bilekleri

Bebeklerde ve küçük çocuklarda uyuz, avuç içleri, ayak tabanları, kafa derisi ve yüz gibi bölgelerde de görülebilir. Erişkinlerde ise genellikle yüz tutulmaz. Hastalığın yayılma şekli kişiden kişiye farklılık gösterebilir; ancak kaşıntının belirli bölgelerde yoğunlaşması, tanı için önemli ipuçları sunar.

Uyuz Tedavisi

Uyuz tedavisi, akarları ve yumurtalarını ortadan kaldırmaya yönelik topikal (cilde sürülen) ilaçlar ve bazen ağızdan alınan sistemik tedavilerle gerçekleştirilir. En sık kullanılan tedavi yöntemi, tüm vücuda sürülen özel kremlerdir. Bu kremler genellikle gece uygulanır ve 8–14 saat ciltte bekletildikten sonra yıkanır. Uygulama, yalnızca semptom görülen bölgelere değil, tüm vücut yüzeyine yapılmalıdır. Bazı durumlarda tedavi birkaç gün arayla tekrarlanabilir.

Uyuz tedavisinde dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri de, hasta ile yakın temasta bulunan kişilerin (aynı evde yaşayanlar gibi) belirti göstermeseler bile tedaviye dahil edilmesidir. Aksi halde tekrar bulaşma riski doğar. Ayrıca hastaya ait kıyafet, nevresim ve havluların yüksek ısıda yıkanması, yıkanamayan eşyaların ise ağzı kapalı poşette 72 saat bekletilmesi önerilir. Ev temizliği, kişisel hijyen kadar önemlidir.

Tedavi sonrasında kaşıntı hemen geçmeyebilir. Bu durum, ciltte kalan iltihap reaksiyonunun devam etmesinden kaynaklanır. Bu nedenle tedaviye rağmen kaşıntının bir süre daha devam etmesi olağandır. Ancak 2–4 hafta içinde belirtilerin tamamen gerilemesi beklenir.

Uyuz Kaşıntısına Ne İyi Gelir?

Uyuzun en rahatsız edici semptomu olan kaşıntı, tedavi sonrasında dahi haftalarca sürebilir. Bu durum, akarların vücut dışına atılmış olmasına rağmen, bağışıklık sisteminin oluşturduğu reaksiyonun devam etmesiyle açıklanır. Kaşıntının kontrol altına alınması hem hastanın yaşam kalitesi hem de ciltte oluşabilecek ikincil enfeksiyonların önlenmesi açısından önemlidir.

Kaşıntıyı hafifletmek için uygulanabilecek bazı destekleyici öneriler şunlardır:

Soğuk duş ve kompres: Ilık ya da soğuk suyla yapılan duşlar, cildi yatıştırabilir. Soğuk kompres uygulaması lokal rahatlama sağlar.
Nemlendirici losyonlar: Cilt bariyerini güçlendiren losyonlar, kuruluk kaynaklı kaşıntıyı azaltabilir.
Kaşımaktan kaçınmak: Cilt bütünlüğünün korunması için tırnakların kısa tutulması ve doğrudan kaşımaktan uzak durulması önerilir.
Doktor önerisiyle antihistaminikler: Özellikle geceleri artan kaşıntı için uygun görüldüğünde reçete edilebilir.
Pamuklu giysiler tercih etmek: Nefes alabilen kumaşlar cildin tahrişini önler.

Uyuz Ne Kadar Sürede Geçer?

Uyuzun iyileşme süresi, uygulanan tedaviye uyum, hastalığın şiddeti ve bağışıklık sisteminin yanıtına göre değişebilir. Doğru şekilde uygulanan topikal ya da sistemik tedavi sonrasında uyuz akarları genellikle ilk 24 ila 48 saat içinde etkisiz hale gelir. Ancak kaşıntı ve ciltteki irritasyon hemen ortadan kalkmaz; bu belirtiler 2 ila 4 hafta boyunca devam edebilir.

Tedaviye rağmen kaşıntının sürmesi, çoğu zaman ciltteki bağışıklık tepkisinin geç çözülmesinden kaynaklanır ve bu durum "postskabetik kaşıntı" olarak adlandırılır. Bu süreçte ciltte oluşan döküntü, kabuklanma ve tahrişler zamanla azalarak kaybolur. Ancak bu belirtilerin süresi kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.

Eğer kaşıntı dört haftadan uzun sürüyor, yeni döküntüler oluşuyor ya da diğer ev bireylerinde de şikayetler başlıyorsa, yeniden değerlendirme yapılmalıdır. Bu durum tekrar enfeksiyon ya da tedavi yetersizliğine işaret edebilir. Uyuz tedavisinde süreklilik, çevresel temizlik ve temaslıların birlikte tedavi edilmesi, hastalığın tamamen ortadan kalkması için kritik öneme sahiptir.

Son güncellenme tarihi: 27 Ağustos 2025

Yayınlanma tarihi: 22 Şubat 2023

Anadolu Sağlık Merkezi

Deri Hastalıkları

İlgili Tıbbi Birim

Deri Hastalıkları Tıbbi Birim İncele

Deri Hastalıkları

Bölüm Doktorları

Tıbbi Birimi İncele

Ataşehir

Deri Hastalıkları

Doç. Dr. Özge Aşkın

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Ataşehir

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Hicran Ercan Diker

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Gebze

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Mehmet Coşkun Acay

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Gebze

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Merve Genç

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Ataşehir

Deri Hastalıkları

Doç. Dr. Özge Aşkın

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Ataşehir

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Hicran Ercan Diker

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Gebze

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Mehmet Coşkun Acay

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Gebze

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Merve Genç

Hızlı Randevu Al Profili Gör

Tümünü göster

Önerilen Sağlık Yazıları

Ergenlikte lazer epilasyon yapılmalı mı?

20 Ağustos 2023 Pazar

6 dk

Ergenlikte lazer epilasyon yapılmalı mı?

Uyuz Neden Olur? Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz Nedir?

Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Uyuz Neden Olur?

Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz Nasıl Anlaşılır?

Uyuz Belirtileri Vücudun Hangi Bölgelerinde Görülür?

Uyuz Tedavisi

Uyuz Kaşıntısına Ne İyi Gelir?

Uyuz Ne Kadar Sürede Geçer?

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

Deri Hastalıkları