Zona (Gece Yanığı) Nedir? Zona Belirtileri ve Tedavisi

Tıbbi adıyla herpes zoster, su çiçeğine neden olan Varicella-Zoster virüsünün (VZV) yıllar sonra tekrar aktif hale gelmesiyle ortaya çıkan, sinirleri etkileyen ve ağrılı döküntülerle seyreden bir enfeksiyon hastalığıdır. Genellikle bağışıklık sistemi zayıfladığında veya yaşlanmaya bağlı olarak vücut direnci düştüğünde ortaya çıkar. Ciltte yanma, batma hissi ve su dolu kabarcıklarla karakterizedir. Zona hastalığına neden olan Varicella-Zoster virüsü, suçiçeği geçirenlerin sinir sisteminde yıllarca uykuda kalabilir. Virüs, bağışıklık sistemi zayıfladığında tekrar aktif hale gelerek sinir boyunca yayılan ağrılı döküntülerle kendini gösterir. Suçiçeği geçiren herkes ilerleyen yaşlarda zona riski taşır. Ancak bağışıklık sistemi güçlü olan kişilerde virüs ömür boyu aktif hale gelmeyebilir.

Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedir?

Sinir uçlarında bulunan Varicella-Zoster virüsünün (VZV) yeniden aktif hale gelmesiyle ortaya çıkar. Genellikle tek taraflı cilt döküntüleri ve şiddetli sinir ağrıları ile karakterize bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık daha önce suçiçeği geçiren kişilerde gelişir. Çünkü su çiçeğine neden olan virüs, hastalık iyileştikten sonra sinir hücrelerinde uykuda kalır. Bağışıklık sistemi zayıfladığında tekrar aktif hale gelerek zona olarak kendini gösterir. Zona, genellikle vücudun tek tarafında sinir yolları boyunca ortaya çıkan, kırmızı döküntüler ve su dolu kabarcıklarla kendini gösterir. Hastalığın en karakteristik özelliği, döküntülerin vücudun sadece bir bölgesinde ve tek taraflı olmasıdır. Bu döküntüler en sık göğüs, sırt, yüz, ense, omuz, karın ve kalça bölgesinde görülür.

Zona hastalığı sırasında yaşanan ağrı genellikle yanıcı, batıcı ve keskin bir sinir ağrısı şeklindedir. Hastalık sona erse bile bazı kişilerde postherpetik nevralji adı verilen, sinir hasarına bağlı olarak aylarca veya yıllarca sürebilen kronik ağrılar oluşabilir.

Zona Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler genellikle hafif ağrı ve cilt hassasiyeti ile başlar, ardından döküntüler ve su dolu kabarcıklar ortaya çıkar. Hastalığın erken evresinde hastalar genellikle yanma, batma, kaşıntı, karıncalanma ve keskin ağrı hissi yaşarlar. İlk aşamada, karıncalanma ve kaşıntı hissi olur. Ardından kırmızı döküntüler ortaya çıkar. Bu döküntüler su dolu kabarcıklara dönüşür. Kabarcıklar patlayarak kabuk bağlar ve zamanla iyileşir. Döküntüler tamamen iyileşse bile bazı hastalarda sinir hasarı kalabilir ve ağrılar uzun süre devam edebilir. Postherpetik nevralji, zona sonrasında ortaya çıkabilen şiddetli ve kronik sinir ağrısıdır. Sinir uçlarının hasar görmesi nedeniyle hastalar yanıcı, keskin veya elektrik çarpması şeklinde ağrılar hissedebilir. Bu ağrılar aylarca hatta yıllarca sürebilir ve özellikle yaşlı bireylerde daha yaygın görülür. Bu belirtiler genellikle vücudun tek bir tarafında, sinir hattı boyunca lokalizedir. Birkaç gün içinde ciltte kırmızı döküntüler oluşur ve zamanla içi sıvı dolu kabarcıklara dönüşür. Kabarcıklar patlayarak kabuk bağlar ve genellikle 7-10 gün içinde iyileşmeye başlar. Zona hastalığı belirtileri şunlardır:

Ciltte yanma, batma, karıncalanma veya kaşıntı hissi
Hastalığın başlangıcında hafif ateş, halsizlik ve baş ağrısı
Vücudun tek tarafında, sinir hattı boyunca ağrılı döküntüler
Döküntülerin içinin sıvı dolu kabarcıklara dönüşmesi
Kabarcıkların zamanla patlayıp kabuk bağlaması
Dokunmaya duyarlılık ve aşırı hassasiyet
Şiddetli ağrı, özellikle kabarcıkların olduğu bölgede sinir ağrısı
Bazı vakalarda göz çevresinde döküntüler (göz zonası) ve görme sorunları

Zona Hastalığı Neden Olur?

Varicella-Zoster virüsünün (VZV) tekrar aktif hale gelmesiyle ortaya çıkar. Bu virüs, suçiçeği geçirenlerin sinir köklerinde yıllarca uykuda kalabilir. Bağışıklık sistemi zayıfladığında yeniden ortaya çıkabilir. Genellikle ileri yaş, stres, bağışıklık sisteminin zayıflaması, kronik hastalıklar ve bazı ilaçlar zona riskini artırır. 50 yaş üstü kişilerde daha yaygın görülür. Çünkü yaşla birlikte bağışıklık sistemi zayıflar. Kanser, HIV/AIDS, organ nakli sonrası bağışıklık baskılayıcı ilaçlar ve uzun süreli kortikosteroid kullanımı da zona riskini artıran faktörler arasındadır. Yoğun stres ve travmalar, bağışıklık sistemini baskılayarak virüsün aktif hale gelmesine neden olabilir. Ayrıca ağır fiziksel yorgunluk ve uykusuzluk, bağışıklık sisteminin direncini düşürerek zonanın tetiklenmesine yol açabilir.

Zona Hastalığı Tanısı ve Uygulanan Testler

Hastanın şikayetleri, döküntülerin şekli ve sinir hattı boyunca lokalize olması doktorun hastalığı teşhis etmesini sağlar. Erken evrede döküntüler oluşmadan önce başlayan ağrı ve yanma hissi, zona için karakteristiktir. Kesin tanı gerektiğinde, laboratuvar testleri uygulanabilir. Tanıda kullanılan testler şu şekildedir:

Tzanck Testi: Döküntülerden alınan hücre örnekleri mikroskop altında incelenir.
Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) Testi: Virüsün genetik materyalini tespit ederek tanıyı doğrular.
Kültür Testi: Kabarcıklardan alınan sıvı örneği laboratuvarda incelenerek Varicella-Zoster virüsü aranır.
Kan Testleri: Bağışıklık durumu değerlendirilerek enfeksiyonun aktif olup olmadığı belirlenir.

Zona Hastalığının Tedavisi

Tedavi sürecinde amaç semptomları hafifletmek, iyileşme sürecini hızlandırmak ve komplikasyonları önlemektir. Hastalığın erken döneminde tedaviye başlanması, komplikasyon riskini azaltır. Aynı zamanda iyileşme sürecini hızlandırır. Ciltteki kabarcıkların temiz ve kuru tutulması enfeksiyon riskini önler. Bağışıklık sistemini güçlendirmek için sağlıklı beslenme ve yeterli dinlenme önemlidir. Ağrıyı hafifletmek için sıcak veya soğuk kompres uygulanabilir. Cilt tahrişini önlemek için bol ve pamuklu kıyafetler tercih edilmelidir. Bağışıklık sistemini zayıflatan stres ve aşırı yorgunluktan kaçınılmalıdır.

Zona Hastalığına Ne İyi Gelir?

Bağışıklık sistemini güçlendiren ve ciltteki tahrişi azaltan doğal yöntemler iyileşmeye destek olabilir. Serinletici losyonlar ve nemlendiriciler, kaşıntıyı hafifletebilir. Aloe vera jeli, yulaf banyosu ve hindistancevizi yağı gibi doğal çözümler cildi rahatlatmaya yardımcı olabilir. Stresi azaltmak için gevşeme teknikleri ve meditasyon uygulanabilir. Bol su içmek, vücudun enfeksiyonla savaşmasını destekler. Beslenmede C vitamini ve çinko açısından zengin gıdalara yer verilmesi bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olur. Güneş ışığından korunmak, hassaslaşan cildi rahatlatmak için önemlidir. Zona hastalığının iyileşme sürecinde bağışıklık sistemini güçlendiren doğal yöntemler ve yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir.

Bağışıklık sistemini güçlendiren yiyecekler: C vitamini, çinko ve antioksidan içeren besinler tüketmek iyileşmeyi hızlandırabilir.
Serinletici losyonlar ve nemlendiriciler: Kaşıntıyı ve yanma hissini hafifletmek için kullanılabilir.
Stresin azaltılması: Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri, bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalığın daha hafif seyretmesini sağlayabilir.
Uyku düzenine dikkat etmek: Geceleri en az 7-8 saat uyumak, vücudun enfeksiyonla savaşmasını kolaylaştırır.
Güneş ışığından korunmak: UV ışınları cildi tahriş edebilir, bu yüzden güneş ışığına doğrudan maruz kalmaktan kaçınılmalıdır.

Son güncellenme tarihi: 03 Nisan 2025

Yayınlanma tarihi: 12 Nisan 2021

Anadolu Sağlık Merkezi

Deri Hastalıkları

İlgili Tıbbi Birim

Deri Hastalıkları Tıbbi Birim İncele

Deri Hastalıkları

Bölüm Doktorları

Tıbbi Birimi İncele

Ataşehir

Deri Hastalıkları

Doç. Dr. Özge Aşkın

Randevu Al Profili Gör

Ataşehir

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Eylem Emel Arıkan

Randevu Al Profili Gör

Ataşehir

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Hicran Ercan Diker

Randevu Al Profili Gör

Gebze

Deri Hastalıkları

Uzm. Dr. Mehmet Coşkun Acay

Randevu Al Profili Gör

Gebze

Deri Hastalıkları