Gırtlak Kanseri: Belirtileri, Teşhis & Tedavi Yöntemleri

Gırtlak kanseri, boğazın ses tellerini içeren bölgesinde (larinks) oluşan ve genellikle yassı epitel hücrelerinden kaynaklanan bir kanser türüdür. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür ve en önemli risk faktörleri arasında uzun süreli ses teli tahrişi ve HPV enfeksiyonları yer alır. Erken evrede teşhis edildiğinde tedavi başarısı oldukça yüksek olan bu hastalık, geç evrelerde ses kaybı, nefes alma zorluğu ve yutma güçlüğü gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Gırtlak kanseri, tümörün yerleşim yerine göre supraglottik (ses telleri üstü), glottik (ses telleri) ve subglottik (ses telleri altı) olmak üzere üç ana anatomik bölgede sınıflandırılır. Bu sınıflandırma hem semptomların şekillenmesini hem de tedavi planlamasını doğrudan etkiler.

Gırtlak Kanseri Belirtileri

Tümörün yerleşim yerine ve büyüme hızına bağlı olarak farklı belirtilerle kendini gösterebilir. En sık glottik bölgede (ses tellerinde) geliştiği için genellikle ilk belirti ses değişikliğidir. Supraglottik veya subglottik bölgelerde gelişen kanserlerde ise daha geç ve farklı semptomlar ortaya çıkabilir. Aşağıda en sık karşılaşılan gırtlak kanseri belirtileri kısa açıklamalarıyla birlikte listelenmiştir:

• Ses kısıklığı: Ses tellerini tutan tümörlerde en erken ve en belirgin belirtidir; üç haftadan uzun süren ses kısıklığı önemlidir.
• Boğazda yabancı cisim hissi: Özellikle supraglottik bölgede yer alan tümörlerde rahatsız edici bir doluluk veya takılma hissi oluşabilir.
• Yutma güçlüğü (disfaji): Gırtlak çevresine yayılan tümörler, yiyecek ve sıvı geçişini zorlaştırabilir.
• Boğaz ağrısı: Kalıcı, bir tarafa odaklanan ve kulağa vuran boğaz ağrısı, özellikle ilerleyici tümörlerde görülür.
• Kronik öksürük: Tümörün tahriş edici etkisi nedeniyle geçmeyen kuru öksürük gelişebilir.
• Kanlı balgam: Nadir olmakla birlikte, tümör dokusunun kanaması sonucu balgamda kan görülebilir.
• Nefes darlığı veya hırıltılı solunum: İleri evre tümörlerde solunum yolu daralabilir ve nefes almak zorlaşabilir.
• Boyunda şişlik (lenf nodu büyümesi): Tümörün çevre lenf düğümlerine yayılmasıyla boyunda ele gelen kitleler oluşabilir.
• Kilo kaybı ve halsizlik: Yutma zorluğu, iştahsızlık ve sistemik yayılımla birlikte genel bir zayıflama ortaya çıkabilir.

Bu belirtilerden biri veya birkaçı özellikle üç haftadan uzun sürüyorsa bir kulak burun boğaz (KBB) uzmanına başvurulması büyük önem taşır. Erken teşhis, sesin korunması ve daha az invaziv tedavi seçenekleri açısından hayati rol oynar.

Gırtlak Kanseri Evreleri

Gırtlak kanseri, TNM evreleme sistemine göre dört ana evrede değerlendirilir. Bu evreleme; tümörün büyüklüğü (T), bölgesel lenf nodlarına yayılımı (N) ve uzak organlara metastaz (M) durumuna göre yapılır. Evre arttıkça hastalığın yayılımı da artar ve tedavi seçenekleri değişkenlik gösterir. Her evrede tümörün yerleşim yeri (supraglottik, glottik, subglottik), ses tellerine etkisi ve hastanın genel durumu değerlendirilerek kişiye özel tedavi planlanır.

1. Evre Gırtlak Kanseri

1. evrede tümör yalnızca bir bölgede sınırlıdır (örneğin sadece bir ses telinde) ve hareket kabiliyeti korunmuştur. Lenf nodlarına yayılım yoktur. Bu evre genellikle ses kısıklığı şikâyetiyle erkenden tespit edilebilir. Belirtileri şöyledir:

• Sürekli ama hafif seyreden ses kısıklığı
• Boğazda hafif yanma hissi
• Konuşurken çabuk yorulma
• Nadiren hafif yutma güçlüğü

Tümör durumu tek bir alana sınırlıdır. Ses tellerinin hareketi normaldir. Lenf nodu ve metastaz yoktur.

Tedavi seçenekleri şöyledir:

• Radyoterapi: En sık tercih edilen yöntemdir, sesin korunma olasılığı yüksektir.
• Lokal cerrahi (endolarengeal lazer rezeksiyon): Erken evrede küçük tümörlerde uygulanabilir.
• Takip: Düzenli endoskopik muayenelerle izlenir.

2. Evre Gırtlak Kanseri

Tümör iki komşu bölgeye yayılmış olabilir (örneğin her iki ses teline) ve ses tellerinin hareketi kısmen etkilenmiş olabilir. Ancak lenf nodu tutulumu veya uzak metastaz yoktur. Belirtiler şöyle gözlemlenir:

• İleri derecede ses kısıklığı
• Konuşma sırasında sesin tamamen kaybolması
• Boğazda rahatsızlık hissi
• Nadiren nefes alırken hırıltı

Tümör iki komşu anatomik alana yayılmıştır. Ses tellerinin hareketi azalmış veya asimetrik olabilir. Lenf nodu ve metastaz saptanmaz. Tedavi seçenekleri şu şekildedir:

• Radyoterapi: Başarı şansı yüksektir ve ses korunabilir.
• Lazer cerrahisi veya parsiyel larenjektomi: Tümörün konumuna göre lokal cerrahi yapılabilir.
• Kombine tedaviler: Gerekirse kemoterapi destekli radyoterapi uygulanabilir.
• Fonksiyonel ses terapisi: Tedavi sonrası ses kalitesinin iyileştirilmesi için önerilir.

3. Evre Gırtlak Kanseri

Bu evrede tümör daha derin dokulara ilerlemiş olabilir veya çevredeki lenf düğümlerine yayılmıştır. Ses telleri hareket etmiyor olabilir ve tümör komşu yapıları tehdit edebilir. Cerrahi seçenekler öne çıkar. Aşağıdaki belirtiler görülür:

• Kalıcı ses kaybı
• Boğazda sürekli ağrı
• Yutma güçlüğü, yutarken takılma hissi
• Boyunda kitle veya şişlik
• Hırıltılı solunum

Tümör durumu larenks dışına çıkmamış ama çevre kaslara, kıkırdaklara yayılmış olabilir. Tek taraflı veya iki taraflı lenf nodu tutulumu olabilir (genellikle 3 cm’den küçük). Ses telleri genellikle hareketsizdir. Tedavi seçeneklerinde aşağıdaki yöntemler tercih edilir:

• Total veya parsiyel larenjektomi: Gırtlağın tamamının ya da bir bölümünün cerrahi olarak çıkarılması.
• Radyoterapi + kemoterapi: Cerrahi öncesi veya sonrası uygulanabilir.
• Yapay ses protezi veya konuşma adaptasyonu: Total larenjektomi sonrası uygulanır.
• Beslenme ve nefes desteği: Trakeostomi ve nazogastrik beslenme gibi yöntemler devreye girebilir.

4. Evre Gırtlak Kanseri

İleri evre gırtlak kanserinde tümör, komşu dokuları (yutak, yemek borusu, tiroit bezi gibi) sarmış olabilir ve/veya uzak organlara (akciğer, karaciğer vb.) metastaz yapmıştır. Lenf düğümleri genellikle büyük ve çift taraflıdır. Aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Ağızdan kan gelmesi
• Solunum sıkıntısı, oksijen ihtiyacı
• Şiddetli boğaz ve kulak ağrısı
• İleri derecede kilo kaybı
• Konuşamama ve yutamama

Tümör durumu gırtlak dışı yapılara invazyon göstermiştir. Büyük, sabit lenf nodu metastazları mevcuttur. Akciğer, karaciğer, kemik gibi uzak metastazlar olabilir. Tedavide kullanılan yöntemler şu şekildedir:

• Palyatif cerrahi: Solunum açıklığını sağlamak için trakeostomi gibi girişimler.
• Sistemik kemoterapi ve immünoterapi: Yaşam süresini uzatmaya ve semptomları hafifletmeye yöneliktir.
• Radyoterapi: Ağrı, kanama gibi semptomları kontrol altına almak için uygulanır.
• Beslenme desteği ve palyatif bakım: Hasta konforunun artırılması hedeflenir.
• Psikolojik destek ve aile danışmanlığı: Sürecin yönetimi için çok önemlidir.

Gırtlak Kanseri Türleri

Gırtlak kanseri, tümörün yer aldığı anatomik bölgeye ve kanserin köken aldığı hücre tipine göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, hem hastalığın seyrini hem de uygulanacak tedavi protokolünü doğrudan etkiler. Gırtlak, fonksiyonel ve anatomik olarak üç ana bölümden oluşur: supraglottik (ses tellerinin üstü), glottik (ses telleri) ve subglottik (ses tellerinin altı). Tümörün bu bölgelere yerleşimi, belirti şekillerinden tedavi stratejilerine kadar birçok faktörde belirleyicidir.

Ayrıca, gırtlak kanseri hücre tipine göre de çeşitli alt türlere ayrılır. En sık karşılaşılan hücresel yapı skuamöz hücreli karsinomdur. Ancak bazı nadir alt türler de daha agresif seyir gösterebilir.

Yerleşim yerine göre gırtlak kanseri türler şu şekildedir:

• Supraglottik kanser: Gırtlağın üst kısmında, epiglot, aryepiglottik plika ve yalancı ses telleri gibi alanlarda gelişir. Lenf nodlarına erken yayılma eğilimindedir. Belirtiler arasında boğaz ağrısı, yutma zorluğu ve kulaklara vuran ağrı öne çıkar. Tanı genellikle daha geç evrede konur.
• Glottik kanser: Ses tellerinden kaynaklanır ve en sık görülen gırtlak kanseri türüdür. Erken evrede ses kısıklığı gibi belirgin semptomlarla kendini gösterdiği için erken tanı şansı yüksektir. Lenf nodu yayılımı daha geç olur. Tedavi sonrası sesin korunması mümkündür.
• Subglottik kanser: Ses tellerinin altındaki bölgede gelişir. Nadir görülür. Nefes darlığı, hırıltı ve geçmeyen öksürük ile belirti verebilir.

Hücre tipine göre gırtlak kanseri türler şöyledir:

• Skuamöz hücreli karsinom (SCC): Gırtlak kanserlerinin %90’dan fazlasını oluşturur. Gırtlak epitelinde bulunan yassı hücrelerden kaynaklanır. En sık görülen ve klasik tedavi protokolleriyle iyi yanıt alınabilen türdür.
• Verrüköz karsinom: SCC’nin nadir, düşük dereceli ve yavaş büyüyen bir alt türüdür. Lokal olarak ilerler, genellikle metastaz yapmaz. Cerrahi ile tam çıkarıldığında nüks riski düşüktür.
• Bazaloid skuamöz karsinom: Oldukça nadir ve agresif seyirli bir türdür. Erken yayılma eğilimindedir. Multimodal tedavi (cerrahi + radyoterapi + kemoterapi) gerektirir.
• Lenfoma, kondrosarkom, küçük hücreli karsinom: Gırtlakta çok nadir görülür. Genellikle farklı hücresel yapılardan gelişir. Tanı ve tedavi süreci daha karmaşıktır.

Gırtlak kanserinin türü, hem tümörün yerleştiği bölgeye hem de mikroskobik hücresel yapısına göre değişiklik gösterir. Erken evre glottik kanserlerde sesin korunması mümkün olabilirken, supraglottik ve subglottik kanserlerde tanı geç konabildiği için daha agresif tedavi gerekebilir. Tümörün tipi, hastanın yaşam kalitesi ve sağkalım beklentisi üzerinde belirleyici rol oynar.

Gırtlak Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?

Gırtlak kanseri teşhisinde temel amaç, gırtlak bölgesindeki şüpheli dokuların ayrıntılı biçimde görüntülenmesi ve biyopsiyle kesin tanının konulmasıdır. Erken evrelerde ses kısıklığı gibi basit şikâyetlerle başlayan hastalık, uygun değerlendirme yapılmadığı takdirde hızla ilerleyebilir. Bu nedenle üç haftadan uzun süren ses problemleri, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü gibi semptomlar ciddiye alınmalı ve uzman bir kulak burun boğaz (KBB) hekimi tarafından değerlendirilmelidir. Teşhis sürecinde çeşitli görüntüleme yöntemleri, endoskopik muayeneler ve biyopsi teknikleri bir arada kullanılır.

Gırtlak kanserinin tanı sürecinde kullanılan başlıca yöntemler şöyledir:

• Laringoskopi (Endoskopik Muayene): Gırtlağın doğrudan görüntülenmesini sağlar. Esnek veya sert endoskop kullanılarak burundan ya da ağızdan girilerek uygulanır. Şüpheli dokular tespit edildiğinde biyopsi alınmasına olanak tanır. Aynı zamanda ses tellerinin hareketliliği değerlendirilir.
• Biyopsi ve Patolojik İnceleme: Gırtlakta görülen anormal dokudan parça alınarak mikroskop altında incelenir. Tümörün türü, evresi ve hücre tipi belirlenir. HPV ve diğer moleküler belirteçler için de özel boyamalar yapılabilir.
• Boyun Ultrasonografisi: Boyundaki lenf nodlarının büyüklüğü ve yapısı incelenir. Özellikle palpasyonla fark edilemeyen derin nodlar tespit edilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Gırtlak ve çevre yapıların üç boyutlu detaylı görüntüsü elde edilir. Tümörün boyutu, yayılımı ve kıkırdak tutulumu değerlendirilir. Boyundaki lenf nodları ve akciğerdeki olası yayılımlar saptanabilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Özellikle yumuşak dokularda daha net görüntü sağlar. Gırtlağa komşu sinir ve damar yapılarına tümör invazyonu varsa net şekilde gösterir.
• PET/BT Taraması: Vücutta kanser hücrelerinin metabolik aktivitesine göre yayılım gösterip göstermediği anlaşılır. Uzak metastaz şüphesi olan 3. ve 4. evre hastalarda sıklıkla kullanılır. Tedaviye yanıtın izlenmesinde de etkili bir araçtır.
• Laboratuvar Testleri: Genel sağlık durumunu değerlendirmek için kan sayımı, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri yapılır. Kanserin ileri evrelerinde anemi veya iltihabi göstergeler saptanabilir.

Gırtlak Kanseri Tedavi Yöntemleri

Gırtlak kanserinde uygulanacak tedavi, tümörün evresi, anatomik yerleşimi, ses tellerine etkisi, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu gibi birçok faktöre göre belirlenir. Amaç, hastalığı tamamen ortadan kaldırmak (kür), hastalığın yayılımını durdurmak veya ileri evrelerde yaşam kalitesini artırmaktır. Erken evre tümörlerde sesin korunması mümkün olabilirken, ileri evrelerde daha radikal yaklaşımlar gerekebilir. Tedavi süreci çoğunlukla multidisipliner ekip tarafından yürütülür ve cerrahi, radyoterapi, kemoterapi gibi yöntemlerin bir arada uygulanmasını içerebilir

Cerrahi Tedavi

Cerrahi, özellikle 1. ve 2. evre gırtlak kanserlerinde yüksek başarı sağlar. Cerrahi yöntem, tümörün yerine ve yayılımına göre değişiklik gösterir.

• Endoskopik lazer cerrahisi: Erken evre tümörlerde kullanılır. Ses telleri korunabilir. Hızlı iyileşme ve kısa hastane yatışı avantajları sunar.
• Parsiyel larenjektomi: Gırtlağın yalnızca tümörlü kısmı çıkarılır. Ses fonksiyonu genellikle korunur. Seçilmiş vakalarda uygulanabilir.
• Total larenjektomi: Tüm gırtlak çıkarılır. İleri evrelerde veya ses fonksiyonu tamamen kaybedilmişse uygulanır. Trakeostomi (boyundan solunum) gereklidir. Konuşma için protez, elektronik cihaz veya yemek borusu sesi eğitimi kullanılabilir.

Radyoterapi

Radyoterapi, sesin korunmasını amaçlayan erken evre vakalarda tek başına; ileri evrelerde ise cerrahi öncesi veya sonrası kullanılabilir.

• Erken evrede: ve 2. evrede tek başına uygulanabilir. Yüksek ses koruma başarısı sağlar.
• İleri evrede: Cerrahi öncesi (neoadjuvan) tümör küçültmek için ya da cerrahi sonrası (adjuvan) kalan hücreleri yok etmek amacıyla kullanılır. Genellikle kemoterapi ile kombine edilir.

Kemoterapi

Kemoterapi, genellikle ileri evre vakalarda radyoterapi ile birlikte veya yayılmış hastalıkta sistemik tedavi olarak uygulanır.

• Eş zamanlı kemoradyoterapi: evre ve bazı 4. evre vakalarda tercih edilir. Tümör hücrelerinin radyoterapiye duyarlılığını artırır.
• Neoadjuvan kemoterapi: Cerrahi öncesinde tümör boyutunu küçültmek amacıyla kullanılır.
• Palyatif kemoterapi: Uzak metastaz varsa tümör büyümesini yavaşlatmak ve semptomları azaltmak için uygulanır.

Hedefe Yönelik Tedaviler ve İmmünoterapi

Gırtlak kanserinde bazı hastalarda, tümörün moleküler özelliklerine göre hedefe yönelik ilaçlar veya immünoterapi kullanılabilir. Bu tedaviler özellikle ileri evre ve tedaviye dirençli vakalarda umut verici sonuçlar sağlamaktadır.

Konuşma ve Yutma Rehabilitasyonu

Cerrahi sonrası ses kaybı yaşayan hastalar için konuşma terapisi ve alternatif ses üretme yöntemleri (protez, elektronik cihaz, yemek borusu sesi) sunulur. Yutma güçlüğü yaşayan hastalar için de beslenme rehabilitasyonu büyük önem taşır.

• Konuşma terapisti eşliğinde eğitim
• Trakeoözefageal protez kullanımı
• Gıdasız ses üretme teknikleri
• Beslenme desteği ve diyetisyen kontrolü

Palyatif Tedavi ve Destekleyici Yaklaşımlar

İleri evre veya metastatik hastalıkta hastalığın tamamen tedavi edilmesi mümkün değilse, palyatif yaklaşımlar yaşam kalitesini artırmayı hedefler.

• Trakeostomi açılması (solunum kolaylaştırma)
• Ağrı kontrolü ve semptom yönetimi
• Psikolojik ve sosyal destek
• Evde bakım ve terminal dönem planlaması

Bu süreç multidisipliner olarak yürütülmeli ve hasta ile ailesi tedavi sürecine aktif şekilde dahil edilmelidir.