D Vitamini Nedir? D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Vücudun kemik sağlığı başta olmak üzere bağışıklık sistemi, kas yapısı ve hücre yenilenmesi gibi birçok temel fonksiyonunda aktif rol oynayan D vitamini, yağda çözünen bir vitamindir. Aslında bir vitamin olmasının ötesinde hormon benzeri etkiler gösteren bir öncül madde olan D vitamini, güneş ışınlarının ciltteki kolesterol türevleri ile etkileşimi sonucunda sentezlenebilir. Bu nedenle D vitamini, diğer vitaminlerden farklı olarak vücut tarafından doğal yollarla üretilebilir. Ancak yeterli güneş ışığına maruz kalmayanlarda D vitamini eksikliği çok sık görülür.

D Vitamini Nedir?

Vücudun güneş ışığı aracılığıyla sentezleyebildiği D vitamini, kalsiyum ve fosfor metabolizmasını düzenleyen hayati öneme sahip bir mikrobesindir. D vitamini esasen D2 (ergokalsiferol) ve D3 (kolekalsiferol) olmak üzere iki formda bulunur:. D2 vitamini bitkisel kaynaklı gıdalarda yer alır. D3 formu ise hayvansal kaynaklı gıdalarda ve ciltte güneş ışığıyla sentezlenen formdur. D3 formu, biyoyararlanımı daha yüksek olduğu için tıbbi desteklerde ve takviyelerde tercih edilir.

Güneş ışınlarının cilde temas etmesi sonucu D vitamini, ciltte bulunan 7-dehidrokolesterol isimli maddeyle reaksiyona girerek önce D3’e, daha sonra karaciğer ve böbrekte aktif formu olan kalsitriol’e dönüşür. Bu aktif form, bağırsaklardan kalsiyum ve fosforun emilimini sağlar ve kemik mineralizasyonunu destekler. Ayrıca bağışıklık sistemi hücreleri üzerinde de etkileriyle vücudu enfeksiyonlara karşı güçlendirir.

D Vitamini Nelerde Var?

Ne yazık ki D vitamini içeren besinlerin sayısı oldukça sınırlıdır. Bu nedenle dengeli beslenme ile birlikte gerektiğinde doktor kontrolünde takviye alınması önerilir. D vitamini en çok hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunur. Bu nedenle vegan bireyler eksiklik riski açısından daha dikkatli olmalıdır. D vitamini içeren başlıca besinler şu şekilde sıralanabilir:

Somon, sardalya, uskumru gibi yağlı balıklar
Balık karaciğeri yağı (özellikle morina karaciğeri yağı)
Yumurta sarısı
Karaciğer gibi organ etleri
Tereyağı ve tam yağlı süt ürünleri
D vitamini ile zenginleştirilmiş süt, yoğurt ve portakal suyu
Mantarlar (özellikle UV ışığına maruz bırakılmış mantarlar D2 vitamini içerir)

D Vitamini Eksikliği Belirtileri

Vücutta D vitamini seviyesi düşük olduğunda, bu durum başta kemikler ve kaslar olmak üzere bağışıklık sistemi, sinir sistemi ve hatta ruh hali üzerinde bile olumsuz etkilere neden olabilir. Eksiklik belirtileri çoğu zaman başka sağlık sorunlarıyla karıştırılabildiği için fark edilmesi zor olabilir. D vitamini eksikliğinin en yaygın belirtileri şunlardır:

Sürekli yorgunluk ve halsizlik: D vitamini enerji metabolizmasında önemli bir role sahiptir. Yetersizliğinde kişi kendini sürekli bitkin hissedebilir.
Kas ve kemik ağrıları: Eksiklik, kaslarda zayıflama ve özellikle bacaklarda ve bel bölgesinde ağrılar şeklinde kendini gösterebilir. Kemik erimesi ve güçsüzlük de görülebilir.
Sık enfeksiyon geçirme: Bağışıklık sistemi zayıflar ve kişi soğuk algınlığı, grip gibi enfeksiyonlara daha yatkın hale gelir.
Depresif ruh hali: Araştırmalar D vitamini eksikliği ile depresyon arasında ilişki olabileceğini göstermektedir. Eksikliği olan kişilerde mutsuzluk, isteksizlik ve duygusal dalgalanmalar daha sık görülür.
Uyku bozuklukları: Düşük D vitamini düzeyleri uyku kalitesini düşürebilir ve uykusuzluk sorunlarını tetikleyebilir.
Saç dökülmesi: Özellikle kronik eksikliklerde saç dökülmesi sık karşılaşılan bir sorundur.
Konsantrasyon bozukluğu: Eksiklik durumunda beyin fonksiyonlarında da yavaşlama ve dikkat eksikliği yaşanabilir.

Çocuklarda D vitamini eksikliği, raşitizm adı verilen kemik gelişim bozukluğuna yol açabilir. Bu hastalık, kemiklerde şekil bozuklukları, büyüme geriliği ve kas güçsüzlüğü ile kendini gösterir. Yetişkinlerde ise osteomalazi ve osteoporoz gibi kemik yumuşaması ve yoğunluk kaybı gelişebilir.

D Vitamini Ne İşe Yarar?

Vücutta pek çok temel işlevi yerine getiren D vitamini, kemik sağlığı ile birlikte bağışıklık, kas yapısı, hücre bölünmesi ve sinir sistemi işleyişi için vazgeçilmez bir vitamindir. Vücuda yeterli miktarda D vitamini alınmadığında, bu sistemlerde aksaklıklar meydana gelir ve hastalıklara yatkınlık artar. D vitamini vücutta şu görevleri yerine getirir:

Kalsiyum ve fosfor emilimini sağlar: D vitamini, bağırsaklardan kalsiyum ve fosforun emilimini artırarak kemiklerin ve dişlerin güçlenmesine yardımcı olur. Bu sayede kemik erimesi (osteoporoz) gibi sorunlar önlenebilir.
Kemik mineralizasyonunu destekler: Kemiklerin sertliğini ve dayanıklılığını korur, kırık riskini azaltır.
Bağışıklık sistemini güçlendirir: Enfeksiyonlara karşı vücudun savunmasını artırır. Özellikle solunum yolu enfeksiyonlarında etkin rol oynar.
Kas fonksiyonlarını düzenler: Kasların kasılması ve güçlenmesi için gereklidir. Eksikliğinde kas güçsüzlüğü ve düşme riski artar.
Hücre bölünmesini ve büyümeyi etkiler: Vücuttaki birçok hücre D vitamini reseptörüne sahiptir; bu da D vitamininin hücresel düzeyde işlevi olduğunu gösterir.
Sinir sistemi işlevlerine destek olur: Beyin ve sinir sistemi üzerinde olumlu etkileri vardır, bilişsel fonksiyonları korur.
İnsülin salınımını etkiler: Bazı çalışmalar D vitamininin pankreas üzerinde etkili olduğunu ve tip 2 diyabet riskini azaltabileceğini göstermektedir.

Ayrıca son dönem araştırmalar, D vitamininin kalp sağlığı, otoimmün hastalıkların önlenmesi ve bazı kanser türlerinin riskini azaltma gibi daha geniş kapsamlı etkileri olabileceğini ortaya koymaktadır. Ancak bu etkiler üzerine yapılan çalışmalar hala devam etmektedir. Net kanıtlar elde edilmesi için daha fazla bilimsel veri gereklidir.

D Vitamini Kaç Olmalı?

D vitamini seviyeleri, kandaki “25-hidroksi vitamin D” (25(OH)D) düzeyi ölçülerek değerlendirilir. Bu değer nanogram/mililitre (ng/mL) birimiyle ifade edilir. Genel tıbbi kılavuzlara göre D vitamini seviyeleri şu şekilde sınıflandırılır:

0–10 ng/mL: Şiddetli D vitamini eksikliği
10–20 ng/mL: Hafif-orta derecede eksiklik
20–30 ng/mL: Yetersiz kabul edilir, idealin altındadır
30–50 ng/mL: Normal ve sağlıklı aralık
50–100 ng/mL: Yüksek ama genellikle güvenli kabul edilen düzey
100 ng/mL ve üzeri: Toksisite riski taşır, sağlık açısından zararlı olabilir

İdeal D vitamini seviyesi birçok uzmana göre 30–50 ng/mL aralığında olmalıdır. Kemik sağlığının korunması, bağışıklık sisteminin güçlü kalması ve genel sağlık açısından bu aralık en uygun olanıdır. Ancak bazı durumlarda, özellikle osteoporoz, otoimmün hastalıklar veya enfeksiyonlarla mücadele dönemlerinde doktorlar bu değerin biraz daha yüksek olmasını önerebilir.

D Vitamini Nasıl Alınır?

D vitamininin en doğal ve etkili kaynağı güneş ışığıdır. Cilde doğrudan gelen UVB ışınları sayesinde, vücut kendi D vitamini üretimini gerçekleştirebilir. Bunun için haftada en az 2-3 gün, sabah 10.00 ile öğleden sonra 15.00 saatleri arasında kollar, bacaklar ve yüz gibi alanların 10 ila 30 dakika arasında güneş görmesi önerilir.

Güneşten yeterince faydalanamayan ya da besinlerle yeterli D vitamini alamayanlarda, tablet, damla ya da ampul formunda D vitamini takviyesi önerilir. Ayrıca bazı kişilerde D vitamini emilimini engelleyen faktörler olabilir. Örneğin çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, obezite, karaciğer veya böbrek yetmezliği gibi durumlar D vitamini metabolizmasını etkileyebilir. Bu kişilerin takviyeleri düzenli hekim takibiyle alması gerekir.

D Vitamini Faydaları

Son yıllarda yapılan araştırmalar, D vitamininin vücutta sandığımızdan çok daha fazla alanda etkili olduğunu ortaya koymuştur. Bağışıklık sisteminden ruh sağlığına, kalp fonksiyonlarından kas gücüne kadar pek çok alanda destekleyici rol oynayan bu vitamin, eksikliği durumunda hem fiziksel hem de zihinsel performansı olumsuz etkileyebilir. D vitamininin sağlığa katkıları arasında öne çıkan başlıklar şunlardır:

Kemik sağlığını korur: Kalsiyum ve fosfor emilimini artırarak kemik mineral yoğunluğunu destekler. Osteoporoz, kemik kırıkları ve raşitizm gibi hastalıkların önlenmesine katkı sağlar.
Kas fonksiyonlarını güçlendirir: Kas hücreleri üzerinde doğrudan etkisi bulunan D vitamini, kas gücünü artırır ve yaşlı bireylerde düşme riskini azaltır.
Bağışıklık sistemini destekler: Antimikrobiyal peptidlerin üretimini teşvik ederek bağışıklık hücrelerini aktive eder. Soğuk algınlığı, grip gibi enfeksiyonlara karşı koruyucudur.
Ruh halini iyileştirir: D vitamini reseptörleri beynin birçok bölgesinde bulunur. Depresyon, anksiyete ve bilişsel işlev bozuklukları ile eksiklik arasında bağ olduğu düşünülmektedir.
Kalp ve damar sağlığını destekler: Kan basıncının düzenlenmesi ve damar esnekliğinin korunmasında dolaylı rol oynayabilir.
Tip 2 diyabet riskini azaltabilir: İnsülin duyarlılığına olumlu etkisi olduğu gözlemlenmiştir.
Bazı kanser türlerine karşı koruyucu olabilir: Meme, prostat ve kolorektal kanserler başta olmak üzere, bazı kanser türleri ile düşük D vitamini düzeyleri arasında ilişki bulunmuştur.

Son güncellenme tarihi: 19 Haziran 2025

Yayınlanma tarihi: 14 Aralık 2021

Anadolu Sağlık Merkezi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

İlgili Tıbbi Birim

İç Hastalıkları (Dahiliye) Tıbbi Birim İncele

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Bölüm Doktorları

Randevu Al Profili Gör

Randevu Al Profili Gör

Tümünü göster

Önerilen Sağlık Yazıları

19 Ağustos 2023 Cumartesi

6 dk

Hemogram (Tam Kan Sayımı) Nedir?

D Vitamini Nedir? D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

D Vitamini Nedir?

D Vitamini Nelerde Var?

D Vitamini Eksikliği Belirtileri

D Vitamini Ne İşe Yarar?

D Vitamini Kaç Olmalı?

D Vitamini Nasıl Alınır?

D Vitamini Faydaları

Prof. Dr. Cihan Top

Prof. Dr. Çağatay Öktenli

Prof. Dr. Zülfikar Polat

Doç. Dr. Enes M. Atasoyu

Uzm. Dr. Ahmed M.A. Abuassba

Uzm. Dr. Ali İhsan Aker

Uzm. Dr. Eyyüp Kenan Özok

Uzm. Dr. Fatih Bünül

Uzm. Dr. Kazım Turan

Uzm. Dr. Sebahattin Erten

Uzm. Dr. Zahide Karaca

Prof. Dr. Cihan Top

Prof. Dr. Çağatay Öktenli

Prof. Dr. Zülfikar Polat

Doç. Dr. Enes M. Atasoyu

Uzm. Dr. Ahmed M.A. Abuassba

Uzm. Dr. Ali İhsan Aker

Uzm. Dr. Eyyüp Kenan Özok

Uzm. Dr. Fatih Bünül

Uzm. Dr. Kazım Turan

Uzm. Dr. Sebahattin Erten

Uzm. Dr. Zahide Karaca

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi

İç Hastalıkları (Dahiliye)