Mesane Kanseri: Belirtileri, Teşhis & Tedavi Yöntemleri

Mesanenin iç yüzeyini kaplayan ürotelyal hücrelerin kontrolsüz ve anormal şekilde büyümesi sonucu oluşan bir kanser türüdür. Mesane, idrarın böbrekler tarafından süzülmesinden sonra vücuttan atılmadan önce geçici olarak depolandığı, pelvis bölgesinde yer alan kas yapısında bir organdır. Mesane kanseri genellikle mesanenin iç yüzeyini döşeyen hücrelerde başlar. Bu hücreler ürotelyal hücreler olarak adlandırılır. Hücreler, aynı zamanda böbrek ve idrar yollarının diğer bölgelerinde de bulunur. Tedavi edilmezse zamanla mesane duvarının daha derin katmanlarına, çevredeki dokulara, lenf nodlarına ve hatta diğer organlara yayılabilir. Hastalık oluştuğu hücre tipine ve mesanede yayılma şekline göre sınıflandırılır.

En yaygın mesane kanseri çeşitleri şunlardır:

• Ürotelyal Karsinom (Transizyonel Hücreli Karsinom): Mesane kanserlerinin %90’ından fazlasını oluşturur. Mesanenin iç yüzeyini döşeyen ürotelyal hücrelerden kaynaklanır. Bu hücreler, idrarın depolanıp mesaneden geçtiği sırada genişleyip büzülebilen hücrelerdir. Ürotelyal karsinom, en sık görülen mesane kanseri türü olup genellikle erken evrelerde teşhis edilebilir.
• Skuamöz Hücreli Karsinom: Uzun süreli iltihaplanma ve enfeksiyonlar nedeniyle gelişen hücre değişikliklerinden kaynaklanır. Skuamöz hücreli karsinom, genellikle daha agresif seyirli bir kanser türüdür.
• Adenokarsinom: Nadir bir türdür. Mesanenin mukus üreten glandüler hücrelerinden kaynaklanır. Adenokarsinom da genellikle agresif bir seyir izler. Bu sebeple de tedavisi zor olabilir.

Mesane Kanseri Nedir?

Mesane kanseri, idrarı depolayan mesane organının iç yüzeyinde gelişen kötü huylu hücre büyümeleriyle karakterize edilen ciddi bir hastalıktır. Mesane, alt karın bölgesinde yer alan, kaslı ve içi boş bir organdır. Genellikle idrarı böbreklerden aldıktan sonra dışarı atılana kadar depolar. Mesane kanseri çoğunlukla ürotelyal (transizyonel) hücrelerde başlar; bu hücreler idrar yolunun içini döşer ve mesanenin en yaygın kanser türünü oluşturur. 

Hastalık yüzeyel hücrelerde sınırlı kalabileceği gibi zamanla kas dokusuna ve çevre dokulara da ilerleyebilir. Gelişim süreci genellikle yavaş başlasa da bazı türleri agresif seyredebilir. Erken teşhis edildiğinde tedavi şansı yüksek olan bu kanser türü, geç evrelerde daha zorlu bir sürece dönüşebilir. Mesane kanseri erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür ve genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkar. Bununla birlikte risk faktörlerine bağlı olarak gençlerde de rastlanabilir. Kanserin erken dönemde tanınması ve doğru tedavi planı ile kontrol altına alınması mümkündür.

Mesane Kanseri Neden Olur?

Mesane kanseri oluşumunda en önemli risk faktörleri toksik maddelerdir. Boya sanayi, lastik üretimi, metal işleme gibi sektörlerde çalışanlar kimyasal maddelere uzun süre maruz kaldıkları için risk altındadır. Özellikle aromatik aminler gibi endüstriyel kimyasallar bu kanser türüyle doğrudan ilişkilidir. Bazı parazit enfeksiyonları (örneğin Şistozoma), kronik idrar yolu enfeksiyonları ve uzun süreli kateter kullanımı da risk oluşturur. Radyasyon tedavisi görenlerde ve belirli kemoterapi ilaçlarını kullananlarda mesane kanseri gelişme olasılığı artar. Ayrıca ailesinde mesane kanseri öyküsü olanlarda genetik yatkınlık söz konusu olabilir. Sağlıklı yaşam alışkanlıklarının benimsenmesi ve kimyasal maruziyetin azaltılması, riskin düşürülmesine yardımcı olabilir.

Mesane Kanseri Belirtileri Nelerdir?

En sık karşılaşılan belirti, idrarda kan görülmesidir. Bu durum ağrısızdır ve gözle fark edilebilecek kadar yoğun olabilir ya da yalnızca mikroskobik düzeyde tespit edilebilir. İdrarda kan dışında, idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, gece uyanarak idrar yapma ihtiyacı, ani sıkışma hissi gibi alt üriner sistem belirtileri de görülebilir. Bu semptomlar sıklıkla idrar yolu enfeksiyonlarıyla karıştırıldığından, tedaviye rağmen geçmeyen şikâyetlerde altta yatan ciddi bir neden düşünülmelidir. 

İleri evrelerde ise bel ağrısı, kasık bölgesinde kitle, bacaklarda ödem, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı gibi daha sistemik belirtiler de tabloya eklenebilir. Özellikle tümörün mesane dışına yayılması durumunda lenf bezlerine ya da kemiklere metastaz nedeniyle farklı bölgelerde ağrı oluşabilir. Belirtilerin şiddeti ve kombinasyonu, kanserin evresine ve mesanede tuttuğu bölgelere bağlı olarak değişebilir. 

Mesane kanseri belirtileri şöyle sıralanabilir:

• İdrarda Kan (Hematüri): En sık görülen belirtidir. Gözle görülebilir şekilde pembe, kırmızı ya da pas renginde olabilir. Bazı durumlarda sadece laboratuvar testleriyle tespit edilebilir. Genellikle ağrısızdır ve tekrarlayıcı olabilir.
• İdrar Yaparken Yanma ve Ağrı: İdrar çıkışı sırasında batma, acı veya yanma hissi oluşabilir. Sıklıkla enfeksiyon sanılarak antibiyotik tedavisi verilir, fakat geçmeyebilir.
• Sık İdrara Çıkma: Gündüz ve gece boyunca sık tuvalete gitme ihtiyacı oluşur. İdrar miktarı az olmasına rağmen sıkışma hissi yaşanabilir.
• Ani İdrar Sıkışması (Urgency): Tuvalete gitme isteği çok ani ve yoğun şekilde hissedilir. Bazı hastalarda idrar kaçırmaya yol açabilir.
• İdrar Akışında Zayıflama: Mesanedeki tümör idrar kanalına baskı yaparsa, akımda azalma görülür. İdrarın tamamen boşaltılamadığı hissi oluşabilir.
• Pelvik veya Bel Ağrısı: Tümör büyüyerek çevre dokulara yayılmışsa pelvik bölgede ağrı yapabilir. Özellikle belde tek taraflı ağrı varsa böbrek drenajı etkilenmiş olabilir.
• Kasıkta Şişlik veya Kitle: Lenf bezlerine sıçrama durumunda kasıkta ele gelen şişlik olabilir. Genellikle ileri evre kanserin belirtisidir.
• Genel Kanser Belirtileri: İleri evrelerde iştahsızlık, istemsiz kilo kaybı, halsizlik ve gece terlemeleri görülebilir. Bu belirtiler sistemik yayılımın işareti olabilir.

Mesane Kanseri Kimlerde Görülür?

Genellikle 50 yaş üstünde görülür ve yaş ilerledikçe risk artar. Erkeklerde kadınlara oranla yaklaşık üç kat daha sık rastlanır. Kronik mesane enfeksiyonları, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları veya uzun süreli sonda kullanımı, mesane mukozasını zedeleyerek kansere zemin hazırlayabilir. Bazı ülkelerde, özellikle Mısır gibi tropikal bölgelerde görülen Şistozoma enfeksiyonu da bu kanser türüyle ilişkilidir. 

Radyoterapi almış olanlarda, özellikle rahim ya da prostat bölgesine uygulanan ışın tedavisinden sonra mesane kanseri riski zaman içinde artabilir. Ailede mesane kanseri öyküsü olanlarda ise genetik yatkınlık söz konusu olabilir. 

Mesane Kanseri Türleri Nelerdir?

Mesane kanseri, hücrelerin köken aldığı yere göre farklı patolojik türlere ayrılır ve bu ayrım tedavi planını doğrudan etkiler. En sık görülen tür, tüm mesane kanserlerinin yaklaşık %90’ını oluşturan ürotelyal karsinomdur (eski adıyla transizyonel hücreli karsinom). Bu hücreler idrar yollarının iç yüzeyini döşer ve kimyasallara karşı oldukça duyarlıdır. 

Ürotelyal karsinom, yüzeyel (kas dokusuna yayılmamış) ya da invaziv (kas dokusuna yayılmış) şekilde seyredebilir. İkinci sıklıkla görülen tür skuamöz hücreli karsinomdur ve genellikle kronik irritasyon sonucu oluşur. Bu tür, Şistozoma enfeksiyonunun yaygın olduğu bölgelerde daha sık görülür ve genellikle daha agresif seyreder.

Üçüncü olarak adenokarsinom adı verilen ve bez hücrelerinden kaynaklanan nadir bir tür vardır. Adenokarsinom, genellikle mesane kubbesinde yerleşir ve ileri evrede tespit edildiğinde tedavisi daha zordur. Ayrıca bazı hastalarda bu türlerin bir arada bulunduğu mikst tip tümörler de görülebilir. Kanserin alt türünü doğru belirlemek, hem tedavi yaklaşımı hem de hastalığın gidişatını tahmin etme açısından son derece önemlidir.

Mesane Kanseri Evreleri Nelerdir?

Mesane kanseri evrelemesi, tümörün ne kadar yayıldığını, mesane duvarını ne ölçüde aştığını ve lenf nodları ya da uzak organlara sıçrayıp sıçramadığını belirlemek amacıyla yapılır. Bu evreleme, hem tedavi yönteminin seçilmesi hem de hastalığın seyrinin öngörülmesi açısından kritik öneme sahiptir. 

Evreleme genellikle TNM sistemiyle yapılır: "T" tümörün büyüklüğünü ve mesane duvarına yayılımını, "N" lenf nodlarına sıçramayı, "M" ise metastaz yani uzak organlara yayılımı gösterir. Klinik evreleme (fizik muayene ve görüntüleme ile), patolojik evreleme ise ameliyat sonrası elde edilen doku örneklerinin mikroskopla incelenmesiyle belirlenir. Mesane kanseri 0 ile 4 arasında beş evreye ayrılır ve her evre hastalığın yayılma derecesine göre sınıflandırılır.

0. Evre Mesane Kanseri

1. evre, mesane kanserinin en erken evresidir ve “in situ” ya da “papiller” karsinom olarak iki şekilde görülebilir. Bu evrede kanser hücreleri yalnızca mesanenin iç yüzeyini (ürotelyumu) döşeyen hücre tabakasında bulunur. Alttaki bağ dokuya ya da kas tabakasına geçmemiştir.

Genellikle idrarda kanama ya da basit idrar yolu şikayetleriyle fark edilir. Bu evre hastalarda yüzeyel, yayılmamış ve düşük dereceli tümör anlamına geldiğinden tedaviye en iyi yanıt alınan evredir. Tedavi seçenekleri arasında transüretral rezeksiyon (TUR), mesane içine kemoterapi veya bağışıklık sistemini güçlendiren BCG tedavisi yer alır. Nüks etme riski olduğu için düzenli sistoskopi kontrolleri gereklidir. Bu evrede tanı konan hastalarda uzun dönem sağkalım oranı oldukça yüksektir.

1. Evre Mesane Kanseri

1. evrede tümör, mesanenin iç yüzeyini geçmiş ancak kas tabakasına henüz ulaşmamıştır. Yani yüzeyel bağ dokuya (lamina propria) yayılmış bir tümör söz konusudur. Bu evre, 0. evreye göre daha ileridir ancak hala erken evre kabul edilir ve genellikle lenf bezlerine veya uzak organlara yayılım gözlenmez. Hastalığın bu evresinde de idrarda kanama, sık idrara çıkma ve ağrılı idrar yapma gibi belirtiler görülebilir. 

Tedavi genellikle TUR (Transüretral Rezeksiyon) ile tümörün çıkarılması ve ardından mesane içine yapılan intravezikal tedavileri içerir. Tümörün tekrar etme riski orta düzeyde olduğundan, sıkı takiple izlenmesi gerekir. BCG tedavisi bu evrede oldukça etkilidir. Tedaviye verilen yanıt iyiyse mesane korunabilir, ancak tekrarlayan veya yüksek dereceli tümörlerde daha ileri tedaviler gündeme gelebilir.

2. Evre Mesane Kanseri

2. evrede kanser hücreleri mesanenin kas tabakasına kadar ilerlemiştir. Bu durum hastalığın invaziv forma geçtiğini gösterir. Ancak henüz mesanenin dışındaki yağ dokusuna ya da komşu organlara sıçrama olmamıştır. Bu evre ciddi kabul edilir çünkü tümör artık daha derin dokulara yayılmaya başlamıştır. Belirtiler daha belirgin olabilir; idrarda kanamaya pelvik ağrı, mesane dolu hissi ve idrar yaparken zorlanma eşlik edebilir. 

Tedavi seçenekleri arasında radikal sistektomi (mesanenin tamamen alınması), kemoterapi ve bazı durumlarda radyoterapi bulunur. Erken müdahale ve uygun tedaviyle, bu evrede de uzun süreli sağkalım mümkündür. Kas invaziv tümörlerde ameliyat öncesi neoadjuvan kemoterapi uygulamak, başarı şansını artırabilir. Tedavi kararı hastanın genel sağlık durumu, tümörün yayılım derecesi ve isteği doğrultusunda belirlenir.

3. Evre Mesane Kanseri

3. evrede kanser mesane duvarını aşmış ve çevredeki yağ dokusuna veya komşu organlara yayılmıştır. Erkeklerde prostat, seminal vezikül; kadınlarda rahim veya vajinaya uzanabilir. Bu evre, lokal ileri mesane kanseri olarak tanımlanır. Tümörün artık mesane dışına çıkması nedeniyle belirtiler şiddetlenebilir; alt karın ağrısı, idrar yaparken dayanılmaz sancı, pelvik bölgede kitle hissi, bağırsak ya da cinsel fonksiyon bozuklukları gibi bulgular ortaya çıkabilir. Tedavi, genellikle radikal sistektomi ve pelvik lenf nodu diseksiyonunu içerir. Ameliyat öncesinde veya sonrasında sistemik kemoterapi uygulanabilir. 

Bazı hastalarda radyoterapi ile kombine edilen organ koruyucu protokoller düşünülebilir, ancak bu her zaman mümkün değildir. 3. evre kanserde tedavi süreci multidisipliner yaklaşım gerektirir. Başarı oranı düşse de doğru tedaviyle kontrol altına alınabilen vakalar mevcuttur.

4. Evre Mesane Kanseri

4. evre mesane kanseri, hastalığın en ileri aşamasıdır ve genellikle kanserin lenf nodlarına, akciğer, karaciğer, kemik gibi uzak organlara metastaz yaptığı anlamına gelir. Bu evrede tümör sadece yerel değil, sistemik olarak vücudu etkiler. Hastalar ciddi halsizlik, sürekli ağrı, iştahsızlık, kilo kaybı, kemik ağrıları, nefes darlığı gibi yaygın kanser belirtileri gösterebilir. Bu aşamada kür sağlayıcı tedavi çoğunlukla mümkün olmasa da, yaşam süresini uzatmak ve semptomları hafifletmek amacıyla sistemik kemoterapi, immünoterapi ve destekleyici tedaviler uygulanır. Son yıllarda immünoterapiler ve hedefe yönelik tedaviler, özellikle PD-L1 pozitif tümörlerde etkili sonuçlar verebilmektedir. Ancak hastalık kontrolü güçtür ve genellikle palyatif bakım ön plana çıkar. Yaşam kalitesini artırmak, ağrıyı yönetmek ve hastaya psikolojik destek sunmak bu dönemde önem kazanır.

Mesane Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?

Mesane kanseri tanısı, genellikle idrarda ağrısız kan görülmesiyle başlayan süreçte, çok aşamalı ve dikkatli bir değerlendirme sonucunda konur. İlk olarak hastanın şikâyetleri dinlenir ve fizik muayene yapılır. Ardından idrar analizi ile enfeksiyon dışı nedenlerin varlığı araştırılır. Özellikle idrar sitolojisi, dökülen hücrelerin mikroskop altında incelenmesini sağlayarak kanserli hücrelerin izini sürebilir. Fakat bu test tek başına yeterli olmadığından, tanının en kritik adımı olan sistoskopi yapılır. Bu işlem sırasında ince bir optik cihaz mesaneye gönderilerek iç yüzey doğrudan gözlemlenir. Şüpheli alanlardan alınan biyopsiler, kanserin varlığı ve türünü netleştirmede belirleyici rol oynar.

Tanı aşaması yalnızca tümörün varlığını değil, ne derece yayıldığını da ortaya koymalıdır. Bu amaçla BT (bilgisayarlı tomografi), MR (manyetik rezonans) ve PET‑CT gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılır. Özellikle PET‑CT Omni Legend gibi yapay zekâ destekli cihazlar, tümörün sadece anatomik yapısını değil, hücresel düzeydeki aktivitesini de göstererek metastaz ihtimalini daha hassas biçimde belirleyebilir.

Mesane Kanseri Tedavisi

Mesane kanserinin tedavisinde izlenecek yol, kanserin evresine, hücresel tipine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak belirlenir. Eğer tümör mesane duvarına yayılmamışsa, yani erken evrede yakalanmışsa, genellikle transüretral rezeksiyon (TUR) adı verilen kapalı cerrahi yöntemiyle mesane içerisindeki tümör temizlenir. Bu işlem sonrası, mesane içine uygulanan BCG tedavisi veya lokal kemoterapi ilaçları ile tümörün tekrarlama riski azaltılır. Erken evrede uygulanan bu yöntemler sayesinde mesane korunabilir ve hasta yaşam kalitesini kaybetmeden iyileşme şansı elde eder.

Kanser kas tabakasını geçtiyse veya çevre dokulara yayıldıysa, tedavi daha karmaşık hale gelir. Bu durumda radikal sistektomi yani mesanenin tamamen alınması gerekebilir. Bu ameliyat öncesi veya sonrası sistemik kemoterapi ile kanserin yayılımı kontrol altına alınabilir. Ayrıca ileri evre hastalarda son yıllarda umut vaat eden immünoterapi seçenekleri de giderek yaygınlaşmaktadır. İmmün kontrol noktalarını hedef alan bu tedaviler, vücudun bağışıklık sistemini kanser hücrelerine karşı daha etkili hale getirmeyi amaçlar.

Günümüzde, cerrahi müdahale gerektiren hastalarda robotik cerrahi sistemleri, örneğin da Vinci platformu gibi teknolojiler sayesinde daha hassas, kan kaybı daha az ve iyileşme süreci daha hızlı operasyonlar mümkündür. Ayrıca Varian Edge gibi hassas radyoterapi cihazları ile tümör dokusu milimetrik doğrulukla hedeflenebilirken, sağlıklı dokular korunur.