Osteosarkom Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Osteosarkom, özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde görülen en yaygın kötü huylu kemik tümörlerinden biridir. Hızlı ilerlemesi, çevre dokulara ve uzak organlara yayılabilme potansiyeli nedeniyle ciddi bir hastalık olarak kabul edilir. Çoğunlukla uzun kemiklerde, özellikle diz çevresi ve uyluk kemiğinde ortaya çıkar. Erken yaşlarda büyüme hızının fazla olması, bu tümörün gelişiminde önemli bir risk faktörü olarak değerlendirilir. Osteosarkom, nadir görülen bir kanser türü olsa da, ortaya çıktığında hem hastayı hem de ailesini fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan derinden etkiler.

Osteosarkom Nedir?

Kemik dokusunu oluşturan hücrelerden kaynaklanan Osteosarkom, en sık görülen primer (kemikte başlayan) malign kemik tümörlerinden biridir. Çocukluk ve ergenlik çağında daha yaygın olmakla birlikte yetişkinlerde de görülebilir. Özellikle hızlı kemik büyümesinin olduğu büyüme dönemlerinde ortaya çıkması, tümörün kemik gelişimi ile yakından ilişkili olduğunu göstermektedir. En sık uzun kemiklerde, özellikle diz çevresinde bulunan uyluk kemiği (femur), kaval kemiği (tibia) ve kol kemiği (humerus) gibi bölgelerde gelişir.

Tümör, agresif seyirli olması nedeniyle hızla çevre dokulara ve metastaz yoluyla özellikle akciğerlere yayılma potansiyeline sahiptir. Bu nedenle erken teşhis ve uygun tedavi, hastalığın seyri açısından büyük önem taşır. Osteosarkomun tanımlanması sadece bir kemik tümörü olarak değil, aynı zamanda sistemik etkileri olan ciddi bir onkolojik durum olarak ele alınmalıdır.

Osteosarkom Nedenleri Nelerdir?

Nedeni kesin bilinmese de genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bazı önceden var olan hastalıkların etkili olabileceği düşünülmektedir. Hücresel düzeyde bakıldığında, DNA hasarı veya hücre bölünmesini kontrol eden mekanizmaların bozulması osteosarkom gelişimine zemin hazırlar. Bununla birlikte, hızlı büyüme dönemlerinde kemik dokusunun yoğun hücresel aktivitesi de riski artıran bir unsur olarak kabul edilmektedir.

Osteosarkom nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Genetik yatkınlık: Li-Fraumeni sendromu, Retinoblastoma gen mutasyonu gibi kalıtsal genetik bozukluklar osteosarkom gelişiminde önemli risk faktörleridir.
• Hızlı kemik büyümesi: Ergenlik döneminde hızlı boy uzaması yaşayan çocuklarda osteosarkom görülme ihtimali daha yüksektir.
• Önceden var olan kemik hastalıkları: Paget hastalığı gibi kemik yeniden yapılanmasını etkileyen hastalıklar osteosarkom riskini artırabilir.
• Radyasyon maruziyeti: Önceden kanser tedavisi amacıyla alınan yüksek doz radyoterapi, ilerleyen yıllarda osteosarkom gelişmesine yol açabilir.
• Cinsiyet faktörü: Erkeklerde, kadınlara oranla biraz daha sık görülmektedir.
• Travma ve kronik stres: Tek başına sebep olmasa da, kemik dokusunda travma sonrası ortaya çıkan hücresel değişiklikler tümör gelişimine katkıda bulunabilir.
• Bağışıklık sistemi faktörleri: Bağışıklık sisteminde bozulmalar, kanser gelişimine karşı koruyucu mekanizmaların zayıflamasına neden olabilir.

Osteosarkom Belirtileri Nelerdir?

Kemikte başlayan lokalize ağrı ile kendini gösterir ve zamanla günlük yaşamı etkileyen daha ciddi bulgulara ilerler. Belirtiler, tümörün bulunduğu bölgeye, büyüklüğüne ve yayılım durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Özellikle diz çevresindeki uzun kemiklerde ortaya çıkan osteosarkomda, ağrı ve şişlik en sık rastlanan yakınmalardır. Hastalık genellikle başlangıçta spor yaralanmaları veya büyüme ağrıları ile karıştırılabilir, bu da teşhiste gecikmelere yol açabilir. Ağrı başlangıçta sadece egzersiz sırasında hissedilirken ilerleyen süreçte istirahat halindeyken dahi devam edebilir. İlerlemiş vakalarda ise tümör kemikte zayıflamaya neden olarak kırık riskini artırır.

Osteosarkom belirtileri şu şekildedir:

• Kemik ağrısı: Özellikle gece artan, kronik ve istirahatte de devam eden kemik ağrısı en önemli belirtidir.
• Şişlik: Tümörün bulunduğu bölgede gözle görülür veya elle fark edilen şişlik oluşabilir.
• Hassasiyet: Tümörün olduğu bölgede dokunmaya karşı hassasiyet ve rahatsızlık hissi oluşur.
• Hareket kısıtlılığı: Tümör eklem yakınındaysa hareket kabiliyetinde azalma ve zorlanma görülebilir.
• Kemik kırıkları: Kemikte zayıflama sonucu beklenmedik, küçük travmalarla bile kırık gelişebilir.
• Kızarıklık ve ısı artışı: İltihap benzeri bulgular görülebilir, tümörlü bölgede ciltte ısınma fark edilebilir.
• Yorgunluk ve halsizlik: Vücudun kanserle mücadele etmesine bağlı olarak genel halsizlik görülebilir.
• Ateş ve gece terlemesi: Daha ileri evrelerde tümörün sistemik etkileri ortaya çıkabilir.
• Kilo kaybı: İleri aşamada tüm vücudu etkileyen metabolik değişikliklerle açıklanabilir.

Osteosarkom Hastalığı Nasıl Anlaşılır?

Hastalık ilk etapta spor yaralanmaları, kas-iskelet sistemi ağrıları veya büyüme ağrıları ile karıştırılabilir. Ancak osteosarkomun tipik özelliği, ağrının giderek şiddetlenmesi ve dinlenme sırasında da devam etmesidir. Ayrıca, ağrıya şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı eşlik ediyorsa mutlaka tıbbi değerlendirme gerekir. Özellikle çocuklarda ve ergenlerde, hızla büyüyen uzun kemiklerde gelişen şiddetli ve sürekli ağrı, osteosarkomun erken işaretlerinden biri olabilir.

Hastalığın anlaşılmasında en önemli nokta, basit travmalardan sonra bile meydana gelen kemik kırıklarıdır. Normal şartlarda dayanıklı olan kemiklerde kolay kırılmalar, kemik dokusunun zayıfladığını gösterir ve altta yatan malign bir tümör ihtimalini akla getirir. Ayrıca ailelerin, çocuklarının günlük aktivitelerinde ani değişiklikler, yürümede aksama, merdiven çıkmada zorlanma veya oyunlardan kaçınma gibi davranışlarını da dikkate alması önemlidir. Çünkü bu tür davranış değişiklikleri, ağrıyı hafifletmek için yapılan bilinçsiz adaptasyonlar olabilir.

Osteosarkom Teşhisi Nasıl Yapılır?

İlk olarak hasta öyküsü ve fizik muayene ile ağrı, şişlik ve fonksiyon kaybı gibi semptomlar değerlendirilir. Doktor, belirtilerin süresini, şiddetini ve travma öyküsünü sorgular. Ardından görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Röntgen filmleri genellikle kemikte düzensizlikler, yıkım ve yeni kemik oluşumları gibi karakteristik bulgular verir. Bu bulgular osteosarkom şüphesini güçlendirdiğinde daha ileri incelemeler yapılır. Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR), tümörün boyutunu, yumuşak dokulara ve eklemlere yayılımını ayrıntılı olarak ortaya koyar.

Kesin tanı için biyopsi altın standarttır. Biyopsi ile tümörden alınan doku örneği patolojik incelemeye gönderilir. Burada tümörün tipi, agresifliği ve evresi belirlenir. Ayrıca metastaz araştırması da önemlidir. Osteosarkomun en sık yayıldığı yer akciğer olduğundan, akciğer BT’si mutlaka yapılır. Kemik sintigrafisi ve PET taramaları da vücudun diğer bölgelerindeki olası metastazların tespitinde kullanılır. Tüm bu veriler bir arada değerlendirilerek hastalığın evresi belirlenir ve uygun tedavi planı yapılır.

Osteosarkom Tedavisi Nasıl Yapılır?

Osteosarkom tedavisi multidisipliner bir yaklaşımla, onkolog, ortopedik cerrah, radyolog ve fizyoterapist gibi uzmanların ortak çalışmasıyla planlanır. Tedavinin temel amacı hem tümörün tamamen ortadan kaldırılması hem de hastanın yaşam kalitesinin korunmasıdır.

Osteosarkom tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:

• Kemoterapi: Tedavinin ilk basamağıdır. Ameliyat öncesi uygulanan kemoterapi, tümörün boyutunu küçülterek cerrahi başarı şansını artırır. Ameliyat sonrasında da kalan tümör hücrelerini yok etmek için kullanılır.
• Cerrahi tedavi: Tümörün bulunduğu kemik ve çevresindeki etkilenen dokular çıkarılır. Günümüzde çoğu hastada uzuv koruyucu cerrahi yapılabilmekte, gerekli durumlarda protez veya kemik grefti ile eksik kısım onarılmaktadır.
• Amputasyon: Uzuv koruyucu cerrahinin mümkün olmadığı ileri olgularda tüm uzvun alınması gerekebilir. Ancak bu günümüzde daha az tercih edilmektedir.
• Radyoterapi: Osteosarkom genellikle radyoterapiye dirençli olsa da, bazı vakalarda ek tedavi olarak kullanılabilir.
• Destek tedavileri: Ağrı kontrolü, psikolojik destek, fizik tedavi ve beslenme düzenlemeleri tedavinin ayrılmaz parçalarıdır.

Osteosarkom Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Osteosarkom cerrahisi sonrasında hem komplikasyonların önlenmesi hem de hastanın yaşam kalitesinin artırılması için dikkat edilmesi gereken birçok faktör vardır. Ameliyat sonrası süreçte multidisipliner bir takip gerekir ve hasta düzenli kontrollerden geçirilmelidir.

Ameliyat sonrası dikkat edilmesi gerekenler şöyledir:

• Yara bakımı: Ameliyat bölgesindeki dikişler düzenli olarak kontrol edilmeli, enfeksiyon riskine karşı hijyen sağlanmalıdır.
• Ağrı yönetimi: İlk dönemde şiddetli olabilen ağrılar için doktorun önerdiği ilaçlar düzenli kullanılmalıdır.
• Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Ameliyat sonrası hareket kabiliyetinin korunması ve kas gücünün yeniden kazanılması için fizik tedavi süreci büyük önem taşır.
• Kemoterapi devamı: Cerrahi sonrasında tümör hücrelerinin tamamen yok edilmesi için kemoterapi devam eder, bu nedenle bağışıklık sistemi ve genel sağlık yakından izlenmelidir.
• Beslenme desteği: Kemik iyileşmesini ve bağışıklığı güçlendirmek için protein, kalsiyum ve vitamin açısından zengin bir diyet uygulanmalıdır.
• Psikolojik destek: Uzuv kaybı veya yaşam tarzı değişiklikleri yaşayan hastaların psikolojik danışmanlık alması iyileşme sürecine katkı sağlar.
• Düzenli kontroller: Akciğer metastazı riski nedeniyle hastalar düzenli aralıklarla BT veya MR gibi görüntüleme yöntemleriyle takip edilmelidir.

Osteosarkom ameliyatı sonrası süreç sadece cerrahi iyileşmeyle sınırlı değildir. Fiziksel, psikolojik ve sosyal iyileşme sürecinin bir bütün olarak ele alınması, hastanın hayata uyumunu ve yaşam kalitesini artırır.